Degradacija zemljišta

Degradacija zemljišta je proces pogoršanja kvalitativnih osobina zemljišta, potrebnih za rast biljke. Prirodni klimatski procesi i uticaj čoveka kontinuirano utiču na promene kvaliteta zemljišta.

Tipovi degradacije

Najvažniji procesi degradacije zemljišta su:

• erozija vetrom i vodom,
• salanizacija i zabarivanje,
• sabijanje,
• acidifikacija,
• gubitak organskih materija,
• osiromašenje zemljišta u hranivima,
• biološka degradacija,
• zagađenje zemljišta.

Klima igra veoma važnu ulogu u procesima degradacije. Ako se temperature povećavaju, procesi razgradnje organskih materija se ubrzavaju, naročito u zemljištima koja se intenzivno obrađuju. Potencijal vodne i erozije vetrom je veći u sušnim i toplim tipovima klime, gde je vegetacioni pokrivač oskudan i manja je količina organske materije u zemljištu. U tropskim oblastima kontinuirano gajenje useva često dovodi do rapidne degradacije, opadanja produktivnih potencijala, acidifikacije i strukturnog kolapsa zemljišta (Wood et al. 2000).

Prema studijama Ujedinjenih nacija iz 1991. (Olderman et al. 1991), 38% obradivog zemljišta je u različitom stepenu oštećeno. Različiti načini upravljanja zemljištem dovode do različitih načina i stepena degradacije.

Erozija u pustinji Vadi Rum u Izraelu

Erozija

Najčešća i najzastupljenija vrsta degradacije zemljišta je erozija. Uzročno posledična veza između konvencionalnog sistema gajenja i erozije je evidentna. Gubitak zemljišta kroz eroziju vodom ili vetrom zabeležen je po stopi od 5 do 10 t/ha godišnje u Africi i do skoro 30 t/ha u Aziji (Gliessman, 2000). U poređenju sa tim, stvaranje zemljišta se kreće po stopi od 1 t/ha godišnje, što znači da čovek za kratko vreme uništava zemljišne resurse za čiju su obnovu potrebne hiljade godina. Prema proučavanjima Letić et al. (2001) preko 85% površine Vojvodine (najviše Deliblatska i Subotičko-horgoška peščara) nalazi se u kategoriji uznemirenih i veoma uznemirenih zemljišta eolskom erozijom.

Dramatične posledice preteranog iskorišćavanja zemljišta mogu se sagledati na primeru prašnjavih godina u SAD tokom 1930—ih. Ova katastrofa je zaustavljena donošenjem zakona na federalnom nivou o zaštiti zemljišta. Ova priča se ponavlja u sadašnjem vremenu u Kini.

Salanizacija i zabarivanje zemljišta

Značajne negativne posledice navodnjavanja po životnu sredinu su zaslanjivanje i zabarivanje zemljišta. Mada se zaslanjivanje zemljišta dešava kao prirodan proces, navodnjavanje izaziva sekundarno zaslanjivanje zemljišta. Pošto većina vrsta gajenih biljaka ne podnosi visoke koncentracije soli, takva zemljišta postaju neupotrebljiva za poljoprivrednu proizvodnju.

Zabarivanje zemljišta je karakteristično za humidnije regione i veće norme navodnjavanja, gde se koriste veće količine vode, nego što je potrebno. Tada se pojavljuje vodeno ogledalo na površini zemljišta, koja su često nepropusna i sa lošom drenažom.

Sabijanje zemljišta

Sabijanje se najčešće javlja zbog pogrešne upotrebe različitih poljoprivrednih mašina u toku pripreme zemljišta za gajenje biljaka. Smanjuje se količina vode i vazduha u zemljištu, ugrošava se biodiverzitet, pa samim tim i kvalitet zemljišta.