Dekabristi

Dekabristička pobuna
Vreme 1825. Mesto Senatski trg, Sankt Peterburg, Ruska Imperija Ishod Pobjeda carskog režima
Sukobljene strane
Dekabristi	Nikolaj I Pavlovič
Jačina
Oko 3.000 pobunjeničkih vojnika Imperatorske ruske armije	Imperatorska ruska armija

Dekabristička pobuna

Dekabristi (rus. Декабристы) bili su pripadnici ruskog plemićkog opozicionog pokreta, članovi tajnih društava i organizatori pobune protiv carskog režima u decembru 1825. godine. Ime su dobili po mjesecu decembru (rus. Декабрь).

Ruski oficiri zajedno sa 3.000 vojnika su protestovali protiv imperatora Nikolaja I Pavloviča, pošto se njegov stariji brat, veliki knez Konstantin Pavlovič odrekao prestola. Pobuna se odigrala na Senatskom trgu u Sankt Peterburgu. Bila je surovo ugušena od strane imperatora Nikolaja I.

Dekabristi su bili prvi revolucionarni pokret protiv carske autokratije, čiji je program išao od ukidanja kmetstva sve do uspostvaljenje republike, ipak se veći deo zalagao za jednu ustavnu monarhiju u kojoj bi ruski car imao sličnu ulogu kao na primer britanski kralj. Od značaja je bilo da su revolucioneri bili ruski plemići, neki od njih školovani u Francuskoj gde su došli u dodir sa idejama francuske revolucije. Jedan od simpatizera dekabrista bio je i Puškin, koji u svom romanu Evgenije Onjegin direktno upućuje na njih, iako je imao kritički stav prema njihovim ciljevima. Posle sloma ustanka deportovani u Sibir, dekabristi se tamo dan danas poštuju kao donosioci kulture i obrazovanja u ovom onomad pustom i unazadnom delu Rusije.

Senatski trg

Kada je imperator Aleksandar I Pavlovič umro 1. decembra 1825, imperatorska garda je položila zakletvu njegovom bratu Konstantinu, za kojeg se pretpostavljalo da će postati imperator. Kada je veliki knez Konstantin javno objavio da se odrekao prestola u korist velikog kneza Nikolaja, članovi Sjevernog društva su počeli djelovati. Pošto je prestonička vojska već položila zakletvu Konstantinu, Sjeverno društvo je organizovalo tajni sastanak na kome su nagovarali komandante da ne polažu zakletvu pred imperatorom Nikolajem. Vođe Sjevernog društva su izabrale kneza Sergeja Trubeckog za privremenog diktatora.

Ujutru, 14. decebra 1825, grupa oficira koje je komandovala sa oko 3.000 vojnika se okupila na Senatskom trgu, koja je odbila položiti zakletvu pred Nikolajem, i objavila da će biti lojalni Konstantinu i Konstituciji (ustavu). Oni su očekivali da će im se pridružiti i drugi garnizoni stacionirani u prestonici, ali su ostali razočarani. Još veće razočaranje su doživjeli kada se knez Trubecki i njegov zamjenik pukovnik Bulatov nisu pojavili na Senatskom trgu. Nakon brzog savjetovanja, pobunjenici su izabrali kneza Evgenija Obolenskog za novog vođu.

Nekoliko sati je bilo suprotstavljeno 3.000 pobunjenika i 9.000 lojalnih jedinica stacioniranih van zgrade Senata, praćeno sa nekoliko nehotičnih ispaljivanja hitaca sa pobunjeničke strane. Takođe su bili prisutni i građani posmatrači, koji su razgovarali sa pobunjenicima ali nisu bili pozvani da učestvuju u pobuni od pobunjeničkih vođa. Novi imperator Nikolaj Pavlovič se pojavio na Senatskom trgu i poslao je grofa Mihaila Miloradoviča, vojnog gubernatora prestonice i vojnog heroja koji je bio veoma poštovan među redovnom vojskom, da smiri pobunjenike. Mihail Miloradovič je skoro uspio da mirno okonča pobunu, ali ga je za vrijeme držanja govora ubio pobunjenički oficir Pjotr Kahovski. U isto vrijeme, pobunjenički grenadirski vod predvođen poručnikom Nikolajem Panovim je uspio da uđe u Zimski dvorac, ali ga nije mogao zauzeti i povukao se.

Nakon bezuspješnih pokušaja da smiri pobunjenike, imperator Nikolaj je naredio konjici da pojuri na njih, ali zbog klizave podloge konjica nije ništa mogla da uradi. Imperator Nikolaj je na kraju dana naredio trima artiljerijskim grupama da pucaju na pobunjenike. Pobunjenici su pokušali da pobjegnu da bi izbjegli pokolj. Neki su pokušali da se pregrupišu na površini smrznute rijeke Neve, na sjeveru. Njih je takođe zakačila artiljerijska vatra, i mnogi su se udavili u Nevi kada je led pukao od artiljerijskih hitaca, dok su drugi poginuli bacani u nju. Pošto je lojalna vojska i policija potukla preostale pobunjenike na sjeveru, pobuna je ugušena.

Pobuna je možda doživjela krah zbog slabe komunikacije između vojnika umiješanih u pobunu i pobunjeničkih vođa. Vojnicima u Sankt Peterburgu je govoreno da izvikuju Konstantin i Konstitucija (ustav), ali za vrijeme ispitivanja mnogo vojnici su izrekli da su mislili da je Konstitucija žena velikog kneza Konstantina. Ovo je možda samo bila glasina, zbog toga što je Pjotr Kahovski pisao generalu Levaševu: „Priču koju je čulo Vaše prevashodstvo, da su za vrijeme pobune 14. decembra pobunjenici uzvikivali Živjela Konstitucija, a nakon toga pitani šta je Konstitucija, a oni odgovorili žena Njegovog visočanstva velikog kneza, je netačna. To je samo humoristička glasina.“

Suđenje

Dana 3. januara, pobunjenici iz preostalih tajnih društava su poraženi i njihove vođe si dovedene na suđenje u Sankt Peterburg. Dekabristi su bili odvedeni u Zimski dvorac, gdje su bili ispitivani, suđeni i osuđeni. Dekabrističke vođe: Kahovski, Pavle Pestelj, pjesnik Riljejev, Sergej Muravjev i Mihail Bestužev-Rjumin su obješeni. Drugi dekabristi su prognani u Sibir, Kazahstan i Daleki istok.

Kada je pet dekabrista vješano desilo se nešto neoubičajeno. Užad kojima su bili zavezani su pukla prije nego što su umrli. Svjetina je vjerovala da prema vjekovnoj tradciji svaki osuđeni zatvorenik koji preživi vješanje da treba biti oslobođen. Umjesto da oslobodi ove zatvorenike, imperator Nikolaj je naredio da im se naprave nova užad, i bili su obješeni ponovo. Ovo je bila poslednja javna egzekucija u ruskoj carskoj istoriji.

Literatura

• Jelačić, Aleksej (1929). Istorija Rusije. Beograd: Srpska književna zadruga. 
• Miljukov, Pavel (1939). Istorija Rusije. Beograd: Narodna kultura. 

Spoljašnje veze

• Muzej dekabrista
• Nacrti ustava Pestelja i Muravjeva