Deliblato
Deliblato | |
|---|---|
    U smeru kazaljke ka satu: Crkva Prenosa moštiju Svetog Nikole, Dom omladine, Trg revolucije, Rumunska pravoslavna crkva | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Vojvodina |
| Upravni okrug | Južnobanatski |
| Opština | Kovin |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  2.939 |
| — gustina | 17,9/km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 50′ 13″ S; 21° 02′ 19″ I / 44.836931° S; 21.038721° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 94 m |
| Površina | 164,0 km2 |
.svg)  Deliblato Deliblato na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 26225 |
| Pozivni broj | 013 |
| Registarska oznaka | KO |
Deliblato je naseljeno mesto na teritoriji opštine Kovin, u južnobanatskom okrugu, u Srbiji. Nadmorska visina mesta je 94 m. Prvi podaci za ovo naselje datiraju iz 1660. godine. Nalazi se na obodu Deliblatske peščare. Selo ima 2939 stanovnika prema popisu iz 2011. godine, a glavna delatnost je poljoprivreda.
Ovde se nalaze Crkva Prenosa moštiju Svetog Nikole u Deliblatu i Tri nadgrobna spomenika u porti srpske pravoslavne crkve u Deliblatu.
Geografski položaj[uredi | uredi izvor]
Deliblato je locirano na periferiji lesne zaravni, na mestu gde se ona spaja s lesnom terasom, na 90 do 110 m nadmorske visine. Deliblatska peščara je udaljena 2 km od severnih delova naselja, dok je zapadna ivica naselja određena dolinom Obzovik — bare.
Deliblato se nalazi na kružnom putu Pančevo — Kovin. Od Mramorka je udaljeno 6 km, a od Kovina 9 km. Kroz peščaru vodi put do Bele Crkve.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Prvi pisani podaci datiraju iz 1660. godine i po njima naselje je verovatno nastalo za vreme Turaka i spominje se kao srpsko. Zapisani su u "Katastigu" iz te godine samo Mihailo Dolovac, brat njegov Zaharija i Nikola.[1] Verovatno je veći broj doseljen pod grofom Đurđem Brankovićem i patrijarhom Aresnijem Čarnojevićem. U ratovima Austrije i Turske Deliblato je pretrpelo znatna oštećenja, tako da je nakon proterivanja Turaka ostalo samo 16 domaćinstava. Deliblato je izgrađeno 1689. godine, sa školom i crkvom od brvana i dasaka.
Na Marsilijevoj karti od 1723. do 1725. godine Deliblato je označeno kao nenaseljeno, a područje je pripadalo pančevačkom okrugu. Ponovo se javlja kao manje naselje 1753. godine sa srpskim življem. Odlukom Marije Terezije od 1770. godine nalazilo se u Vojnoj krajini i u njega se tada doseljava veći broj srpskih graničara i Rumuna. Deli-blato je 1764. godine pravoslavna parohija u Pančevačkom protoprezviratu.[2] A 1773. godine pripojeno je ilirsko-banatskoj, a dve godine kasnije nemačko-banatskoj regimenti. Austrijski carski revizor Erler je 1774. godine konstatovao da "Deliblat" pripada Pančevačkom distriktu. Selo ima militarski status a stanovništvo je bilo pretežno srpsko.[3] Kada je 1797. godine popisan pravoslavni klir Temišvarske eparhije tu je živelo četiri sveštenika, koji su odreda znali srpski i rumunski jezik. Parosi, pop Marko Ivaškov (rukop. 1763), pop Filip Stojanović (1759), pop Andrej Ivaškov (1791) te đakon Arsenije Mihajlov (1793).[4]
Militarska trivijalna škola sa namačkim nastavnim jezikom otvorena je 1780. godine
[5]
Letopis[uredi | uredi izvor]
Prema podacima crkvene hronike 1778. godine podignuta je Srpska pravoslavna crkva od tvrdog materijala u blizini stare koja je tom prilikom porušena. Godine 1836, Deliblato je postalo sedište šumar a za banatsku peščaru, a 1873. godine pripojeno je deliblatsko-kovinskom srezu tamiškog komiteta.
Godine 1838. stara školska zgrada od drveta je srušena i izgrađene nova od tvrdog materijala. Imala je tri učionice i stan za dva učitelja. U njoj su se školovala srpska i rumunska deca. Na ulazu u školsko dvorište, iznad oba stuba, pisalo je na nemačkom jeziku: „Deliblatska opštinska narodna škola“. Preko puta seoskog doma, 1856. godine, na inicijativu kapetana Aleksandra Budisavljevića, sagrađena je nova dvospratna školska zgrada, Srpska trivijalna škola, u kojoj se nastava izvodila na nemačkom jeziku, ali se učio srpski jezik kao predmet. Prvi učitelj u selu bio je Atanasije Tomić, koji je učio decu od 1779. do 1810. godine.
Godine 1848. rođen je sin deliblatskog kapelana Petra Asenijevića, Vasilije pa promenivši ime Vladan Arsenijević (1848—1900). Vladan je bio profesor u Novom Sadu i Karlovcu, autor - prevodilac više udžbenika iz prirodnih nauka, književnik i novinar - urednik "Glasa naroda" u Novom Sadu.[6]
Po prvom sistematskom popisu 1869. godine Deliblato je imalo 3.505 stanovnika, a 2002. godine 3.488 stanovnika. Najbrojniju etničku grupu čine Srbi i Rumuni.
Rumunska pravoslavna crkva izgrađena je 1925. godina.
[7]
Godine 1950. godine selo dobija osmogodišnjus školu, koja 1961. godine dobija ime "Paja Marganović". Nova školska zgrada sa fiskulturnom salom i svim uslovima za obrazovno-vaspitni rad izgrađena je 1978. godine. Deliblato ima, dom kulture, biblioteku i dugu kulturnu tradiciju, koju neguje KUD „Paja Marganović“. U Deliblatu postoji zdravstvena stanica sa apotekom.
Deliblato je poznato revolucionarno naselje. Borcima i žrtvama fašističkog terora podignuti su: Spomenik revolucije, bista Paji Marganoviću i spomen ploča Paji Marganoviću, Bogdanu Petroviću i Albu Petru Makri.
U Deliblatu radi više sportskih klubova: FK"Omladinac“, MRK"Omladinac“, Konjički klub „Deliblato“, Udruženje sportskih ribolovaca. Pored toga postoji Lovačko društvo koje ima svoj lovački dom i Dobrovoljačko vatrogasno društvo.
Blizina Čardaka, na kome je za potrebe organizovanja omladinskih radnih akcija izgrađen kompleks objekata za smeštaj i ishranu, sa ambulantom, a sada još uvek u funkciji izbegličkog kampa, na putu je da se razvije u turistički centar ovog područja, pogodan za izletnički turizam, stacionirani boravak turista i sl.
Znameniti Deliblaćani[uredi | uredi izvor]
- Svetozar Ivačković (1844—1824) arhitekta
- Petar, potonji srpski patrijarh Prokopije Ivačković, (1809-1881)
Demografija[uredi | uredi izvor]
U naseljenom mestu Deliblato živi 2393 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 42,5 godina (40,1 kod muškaraca i 45,0 kod žena). U naseljenom mestu ima 1011 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,18.
Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2011. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| Godina | Ukupno | Srbi | Rumuni | Jugosloveni | Mađari | Romi | Hrvati | Crnogorci | Ostali |
| 1991. | 3,722 | 74.2% | 17.35% | 4.00% | 1.85% | 0.80% | 0.37% | 0.29% | 0.69% |
| m | ž |
|||
| ? | 4 | 4 | ||
| 80+ | 35 | 45 | ||
| 75—79 | 53 | 88 | ||
| 70—74 | 95 | 109 | ||
| 65—69 | 92 | 154 | ||
| 60—64 | 74 | 108 | ||
| 55—59 | 75 | 80 | ||
| 50—54 | 119 | 123 | ||
| 45—49 | 150 | 135 | ||
| 40—44 | 138 | 113 | ||
| 35—39 | 120 | 122 | ||
| 30—34 | 108 | 89 | ||
| 25—29 | 95 | 99 | ||
| 20—24 | 104 | 90 | ||
| 15—19 | 131 | 126 | ||
| 10—14 | 128 | 115 | ||
| 5—9 | 129 | 101 | ||
| 0—4 | 70 | 77 | ||
| Prosek : | 38,7 | 42,2 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 1.393 | 404 | 847 | 87 | 53 | 2 |
| Ženski | 1.485 | 252 | 860 | 321 | 52 | 0 |
| UKUPNO | 2.878 | 656 | 1.707 | 408 | 105 | 2 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 763 | 504 | 0 | 1 | 101 |
| Ženski | 405 | 266 | 0 | 0 | 32 |
| UKUPNO | 1.168 | 770 | 0 | 1 | 133 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 3 | 24 | 27 | 24 | 20 |
| Ženski | 1 | 0 | 30 | 10 | 2 |
| UKUPNO | 4 | 24 | 57 | 34 | 22 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 2 | 3 | 9 | 8 | 10 |
| Ženski | 0 | 6 | 4 | 22 | 26 |
| UKUPNO | 2 | 9 | 13 | 30 | 36 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 7 | 1 | 0 | 19 | |
| Ženski | 2 | 2 | 0 | 2 | |
| UKUPNO | 9 | 3 | 0 | 21 | |
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Mesna zajednica -
Vodica Usekovanja glave Svetog Jovana -
Tabla sa imenima poginulih u borbi NOBa u Deliblatu -
Osnovna škola Paja Marganović -
Pijaca -
Groblje -
Fontana kod Crkve Prenosa moštiju Svetog Nikole -
Biblioteka Vuk Karadžić
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Dušan Popović, S. Matić: "O Banatu i stanovništvu Banata u 17. veku", Sremski Karlovci 1931.
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 1905.
- ^ J.J. Erler: "Banat", Pančevo 2003.
- ^ "Temišvarski zbornik", Novi Sad 9/2017.
- ^ Teritorija Podunavske Oblasti napisao Dr. Vladimir Margan Predsednik Obl. Odbora Smederevu 1928 g.
- ^ "Srpski Sion", Karlovci 1900. godine
- ^ „Letopis“ Feliks Mileker (1928. g.)
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Mileker, Feliks; Pantić, Kosta; Belča, Dušan (2005). Letopisi opština u južnom Banatu. ISBN 978-86-85075-04-9.
- Izvor Monografija Podunavske oblasti 1812-1927. sastavio Dr, Vladimir Margan biv. Predsednik Oblasnog odbora Komesar Oblasne Samouprave, objavjeno 1927. „Napredak Pančevo“
- »Letopis« Opština u južnom Banatu: Banatska mesta i običaji Marina (Beč 1999).
- Letopis period 1812 – 2009. g. Sastavio od pisanih tragova, Letopisa, po predanju o Banatskih mesta i običaji nastanak sela, ko su bili Doseljenici, čime se bavili meštani
