Diošđerska tvrđava
 |
Diošđer je tvrđava u Mađarskoj koja se nalazi na severu zemlje u županiji Boršod-Abauj-Zemplen i danas je deo grada Miškolca. Podignuta je u XII veku, da bi sredinom XIII veka bilo napravljeno novo utvrđenje koje je poslednje dorade doživelo sredinom XVI veka. Danas je delimično obnovljena i konzervirana, u njoj je smešten muzej, a predstavljena je na mađarskoj novčanici od 200 forinti, zajedno sa Karlom Robertom (1310—1342).
Prošlost tvrđave[uredi | uredi izvor]
Prvo utvrđenje na mestu Diošđera, podignuto je najverovatnije u XII veku, a sačinjavao ga je zemljani bedem. Tokom mongolske invazije (1241—1242), prvobitno utvrđenje je porušeno, što je primoralo kralja Belu IV (1235—1270) da podigne novo kameno utvrđenje ovalnog oblika sa okruglom Donžon kulom. Grad oko tvrđave se razvijao i prema porezima plaćenim 1330. godine, spadao je u red najbogatijih u državi.
Svoj vrhunac Diošđer doživljava tokom vladavine Lajoša I Velikog (1342—1382). Tvrđava je kontrolisala put prema Poljskoj, čime je dobila na značaju, pošto je iz nje poticala njegova majka i čiji je kralj on postao 1370. Podignuto je nekoliko bedema, kao i Mali Grad (Unutrašnji Grad) pravougaonog oblika, ojačan sa četiri kule smeštene u njegovim temenima. Kasnije je Lajoševa ćerka dodala i šanac ispunjen vodom, dubok 4 metra. Unutar Malog Grada, na prvom spratu su se nalazile ostave i skladišta, dok su na drugom bile smestene sobe i slične prostorije, uključujući i Vitešku dvoranu, dugačku 25, a široku 13 m. Tada oblišnji grad, Miškolc, priključen je 1364. posedu Diošđera, a u tvrđavi je 1381. potpisan tzv. Torinski mir između kraljevine Mađarske i Mletačke republike.
Nakon Lajoševe smrti i prestanka personalne unije Mađarske i Poljske, Diošđer je izgubio na značaju i postao je odmorište mađarskih kraljica. Kraljica Marija (supruga Lajoša II (1516—1526)) se formalno 1546. odrekla prava na Diošđer, ali se utvrđenje u to doba već nalazilo u rukama erdeljskih vojvode Zapolja.
Prodori Osmanlija u Mađarsku primorali su posednike tvrđave iz porodice Đarmati Balaša da ojačaju tvrđavu, prošire je i unaprede za borbu vatrenim oružjem. Posle 1564. vlasnici Diošđera su se često menjali, a sama tvrđava je počela polako da propada. Nakon zauzeća Jegarskog Grada i pobede kod Mezokerestesija, Osmanlije su 1596. zavladale i Diošđerom. Tokom njihove vladavine, tvrđava i njena okolina su bile deo Jegarskog pašaluka. Krajem XVII veka, 1687, oslobođen je Diošđer, ali je tada tvrđava već izgubila svoj strateški značaj i započelo je njeno propadanje pod dejstvom zuba vremena.
Obnova tvrđave i muzejska postavka[uredi | uredi izvor]
Godine 1953. započeti su konzervatorski radovi na Diošđeru, na koje su se 1960. nadovezala arheološka istraživanja. Prvobitno su konzervirani samo delovi koji su bili pred urušavanjem, ali je kasnije obnovljen veći deo kompleksa, uključujući i tri od četiri kule Malog Grada.
Danas je tvrđava pretvorena u muzej, na otvorenom i zatvorenom prostoru, a često je mesto priredbi i viteških turnira.
U spoljnom delu tvrđave, nalazi se velika izložba voštanih figura, koja spada među najveće u centralnoj Evropi, a obuhvata šest scena iz svakodnevnog života srednjovekovnog Diošđera. Severoistočna kula Malog Grada, u kojoj su se nekada nalazile kraljeve prostorije, danas služi kao izložbeni prostor oružja, istorije tvrđave i obližnjeg samostana, a u jednoj od prostorija se nalaze voštane figure koje prikazuju potpisivanje Torinskog mira. U jugoistočnoj kuli, u kojoj je živela kraljica, smeštene su prostorije za glumce u predstavama i ona je zatvorena za javnost. Jugozapadna kula se nalazi u ruševinama, dok severozapadna kula služi kao vidikovac, a njenom prizemlju je smestena mala kovnica u kojoj je posetiocima omogućeno da svojim rukama iskuju novčiće.
Predstave u Diošđeru se održavaju dvaput godišnje, u maju i avgustu. Tokom njih se oživljava doba srednjeg veka, period vladavine Lajoša I, kao i događaji iz mađarske istorije. Na jednom od bedema tvrđave, nalazi se ploča u čast posete Šandora Petefija 8. avgusta 1847, tokom koje je napisao svoju pesmu „Sumrak“.
U neposrednoj blizini tvrđave, nalazi se mali muzej posvećen Rozi Šepataki Deri, glumici iz XIX veka. Smešten je u kući u kojoj je živela.
