Dobrica (Alibunar)
Dobrica | |
|---|---|
 Pravoslavna crkva u selu | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Vojvodina |
| Upravni okrug | Južnobanatski |
| Opština | Alibunar |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  1.076 |
| — gustina | 19/km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 12′ 46″ S; 20° 50′ 54″ I / 45.212774° S; 20.848387° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 57 m |
| Površina | 55,0 km2 |
.svg)  Dobrica Dobrica na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 26354 |
| Pozivni broj | 013 |
| Registarska oznaka | PA |
Dobrica (mađ. Kevedobra) je naselje u opštini Alibunar, u Južnobanatskom okrugu, u Srbiji. Prema popisu iz 2011. godine bilo je 1.076 stanovnika.
Ovde se nalaze Crkva Svetog Preobraženja u Dobrici i Vojno-graničarska zgrada u Dobrici.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Tokom istorije Dobrica menja svoje ime nekoliko puta naziv:
Prvi put se Dobrica pominje 1425. godine, kada pripada Kevinskom komitatu. Mesto su posetili 1660. godine kaluđeri manastira Pećke patrijaršije, i zapisali nekoliko priložnika Srba. Austrijske vojne vlasti popisale su 1688/1689. godine u Dobrici 40 domaćinstava.[1] Učitelj Jovan Berić je objavio narodno predanje o postanku imena nekih banatskih sela (Margita, Dobrica, Jarkovac), kroz priču. Tako je Dobrica dobila ime po mladiću, koji je pošao da prosi voljenu devojku Margitu, za vreme austrijsko-turskog rata 1739. godine. Na nesreću upali su Turci iz Pančeva, i isekli sabljama zaljubljeni par i njihove porodice. U Dobrici je 1885. godine održan vašar dva puta: o Đurđevdanu 23-26. maja, i 23-26. septembra, a dva dana pre marveni vašar; svake srede nedeljna pijaca.
Godine 1716. godine dodeljena je Dobrica Pančevačkom dištriktu, a 1717. godine imala je 15 kuća. Godine 1742. prešlo je naselje u sastav Bečkerečkog distrikta. Prebegle srpske porodice iz Otomanske imperije upućene su 1744. godine da se ovde nasele. Tek u polovini toga veka, došlo je do brojnog porasta stanovništva, usled doseljavanja pomoriških graničara, pa je 1773. godine popisano čak 133 kuće. Godine 1764. Dobrica je pravoslavna parohija u Bokanskom protoprezviteratu. Kada je kao štacija ušla u sastav Ilirsko-banatskog puka, carski revizor Erler 1774. godine beleži, da u mestu Dobrici žive samo Srbi stanovnici.[2] Paroh pop Arsenije Životin (rukopoložen 1766) služio se samo srpskim jezikom.[3]
Dobrica je 1905. godine velika opština u Alibunarskom srezu. Tu živi 2985 žitelja u 608 domova, Srbi dominiraju po svemu. Ima ih tada 2303 pravoslavne duše (ili 77%) sa 496 kuća. Od javnih zdanja u Dobrici postoje srpska pravoslavna crkva, dve kapele - rumunska i rimokatolička, te jedna komunalna i jedna državna škola. Mesto ima dobre komunikacije sa svetom; pored PTT infrastrukture tu je i željeznička stanica.[4]
Iz Dobrice potiče akademski slikar realista Radovan Kalinović (1857-1935). Radovan je bio poznanik Uroša Predića i minhenski akademac (1871-1878). U Minhenu je on odličan student koji dobija dve medalje za svoje radove, a izdržavao se crtajući po kafanama i gostionicama. Dok je boravio u Pančevu, radio je kao firmopisac ali i portretista. Sačuvana su dva uspela portreta supružnika Josifa i Kristine Atanacković. Zatim je proveo kao nastavnik crtanja u gimnaziji u Sofiji, dvanaest godina - do 1894. godine. Njegova nastavnička karijera u Kraljevini Srbiji, kao nastavnika lepog pisanja i crtanja II klase počinje 1894. godine. Prvo je predavao u gimnaziji u Kragujevcu, nastavio u Smederevu i Zaječaru, da bi završetak bio u Negotinskoj (1903-1935).[5]
Crkva i škola[uredi | uredi izvor]
Naseljavanjem Rumuna u vojnu granicu, nacionalni karakter sela postaje mešovit, što će biti problem kod kasnijeg kanonskog odvajanja. Po zvaničnom mitropolijskom popisu iz 1865. godine u Dobrici je bilo 2410 žitelja, od kojih Srba 1326, a Rumuna 1084. Većina Rumuna nije htela da se odmah odeli od Srba, ali pod pritiskom svojih sunarodnika (posebno je bio aktivan jedan Uzdinac) oko 1900. godine pokreću sudsku imovinsku parnicu. Mladi dobrički sveštenik pop Maksim Vujić (administrator 1898-1903) sa serijom novinskih napisa, pokreće u javnosti kampanju protiv tzv. „Romanske najezde“. Ističe se on kao glavni branilac srpskih interesa, koji sastavlja i zvanični odgovor u sudskoj parnici. Sve bitne detalje mesnih razmirica pop Vujić je naveo u svojoj knjizi (1902): "Pravoslavna srpska parohija u Dobrici, krajem 1901. godine". Po prvostepenoj presudi budimpeštanskog sudbenog stola, srpskoj crkvenoj opštini su pripali: crkva (vredna 64.000 kruna), crkvene utvari (2443 k), parohijski dom (vredan 3000 k), jedna parohijska sesija (12240 k), od crkvene zemlje - 4 dela (vrednih 2913 k), i sva aktivna potraživanja, koja su iznosila 11569 kruna. Ukupna vrednost dobijenog imetka je iznosila 96.165 kruna. Rumuni su dobili samo naizgled manje, jer ih je tada bilo brojčano četiri puta manje od Srba - samo 400 duša. Dato im je tada: jedna parohijska sesija, ostale crkvene zemlje, odšteta za crkvu u iznosu 25.640 k, kao i parnički troškovi. Celokupan iznos bio je 44.070 kruna. Po mišljenju Srba oni su bili oštećeni, jer je posed odvajkada bio srpski, a Rumuni su se priključili kasnije, što sud nije uzeo u obzir. Već je tada postojala rumunska crkva u selu, u kojoj se odvijala služba na njihovom jeziku, a dosuđena aktivna potraživanja su bila mahom dugovi istih tih Rumuna. Zajedničko je ostalo kao nepodeljivo, pravoslavno groblje.[6]
Parohijsko zvanje u Dobrici je osnovano 1736. godine, a crkvene matične knjige počinju da se vode kasnije - od 1779. godine. Prvi poznati paroh je bio kaluđer Teofil Popov (1745-1770). U dobričkoj opštini se čuvaju dva plana ovog naselja iz 1781. i 1793. godine. Po popisu izvršenom 1782. godine, bilo je 787 pravoslavnih duša. Kamen temeljac sadašnjoj crkvi posvećenoj Preobraženju Gospodnjem postavljen je na dan 9. maja 1802. godine, a građenje je dovršeno i crkva osvećena tek 1806. godine. Ikonostas je radio slavni slikar iz Velikog Bečkereka, Konstantin Danil 1852-1855. godine. Kod njega su tada učili slikanje i pomagali mu mesni učitelj Lazar Nikolić i mladi trgovac Marko Zavišić. Njih dvojica su radili kasnije celivajuće ikone za dobrički hram ali i druge okolne crkve. Lazar Nikolić i njegov sin Vladimir, istraživali su staro srpsko slikarstvo, pisali o tome brojne feljtone i knjigu "Srpski slikari", objavljenu u Zemunu 1895. godine. Najviše su uradili na glorifikaciji slavnog a brzo zaboravljenog slikara iz Velikog Bečkereka, Konstantina Danila. Učitelj Laza je napisao i monografiju sela Dobrice, koja je objavljena posle više od veka, u naše vreme. Po državnom šematizmu pravoslavnog klira iz 1846. godine u parohiji je bilo 2250 stanovnika a parosi su bili Spasoje Drndarski i Tadija Petrović, sa svojim pomoćnicima - kapelanima Georgijem Drndarskim i Martinom Petrovićem. Pop Đorđe (Georgije) Drndarski umro je 1892. godine u svom rodnom mestu sa 88 godina života. Od 1828. godine je sveštenik, a služio je 64 godine neprekidno u hramu. Sinovi su mu bili pop (u Izbištu), potpukovnik i činovnik. On je najzaslužniji, što je slavni Danil ikonopisao mesnu crkvu, kojem je dao preporuku.[7] Crkveno-školski fond u Dobrici osnovan je 6. avgusta 1873. godine. Crkvena srpska opština je bila uređena, skupština redovna pod predsedništvom Miše Živanovića. Crkveno-opštinski posed je iznosio 86 kj. zemlje. Srpska pravoslavna parohija 1905. godine je treće platežne klase, ima parohijski dom i parohijsku sesiju od 71 kj. zemlje. Paroh je pop Golub Petrović rodom iz Jarkovca, služi u mesto deceniju.[8]
Crkveno pevačko društvo osnovano je posle Prvog svetskog rata. Kapelu posvećenu Sv. velikomučenku Georgiju, izgradio je 1938. godine meštanin Dragomir Drndarski. Ikonostas i zidne slike radila je Ruskinja, Olga Bogoradova, akademski slikar nastanjena u Sečnju.[9] U Dobrici je živeo izbegli Rus, Vladimir Aleksandrov koji se bavio slikanjem i kolekcionarstvom. Na groblju postoje kapele porodice Žebeljan i Novakov. U onoj kapeli porodice Vase Novakovog, taj ruski slikar poznat kao "deda Vlada Rus" je radio ikone.
Sveštenik Maksim Vujić (1871-1947) se bavio zavičajnom istorijom, napisao je monografije sela Dobrice i Tomaševca (izgubljen rukopis 1928. godine), objavljivao propovedi i kraće napise u štampi.
Škola narodna veroispovedna postoji u Dobrici od 1772. godine. Broj učenika je rastao, 1802/1803. bilo ih je 19, a 1842/1843. godine već 211. Po popisu iz 1846/1847. u mesnoj školi bilo je 215 učenika, sa kojima su radili učitelji Pavle Milin i Aksentije Rogožarski.[10] Od 1877. godine sve dotad veroispovedne škole su podržavljene. Škola dobrička je od 1878. godine komunalna, opštinska sa dva opštinska školska zdanja. Tada su učitelji bili Živojin Kasapinović i Aleksandar Kočoba. Redovnu nastavu u osnovnoj školi pohađa 313 učenika, a u nedeljnu školu ide 156 đaka starijeg uzrasta.[8]
U mestu je od 1838. godine radila i nemačka opštinska škola sa 27 učenika. Prvi njen poznati učitelj bio je Josif Mokus.[11]
Godine:
- 1863. Dobrica je dobila pravo na dva godišnja vašara i nedeljnu pijacu
- 1870. otvorena pošta.
- 1866. osnovana je mađarska državna škola.
- 1889. podignuta je rimokatolička bogomolja.
- 1895. otvorena je apoteka kod „Svete Trojice“. Godine 1926. u Dobrici je apotekar Jaroslav Bauer, koji radi u tom selu trideset godina.[12]
- 1898. 25. decembra otvorena je železnička stanica.
- 1898. odvojili su se Rumuni od Srba i prepravili jednu kuću u bogomolju (1899)
Populacija kroz istoriju .
| Godina | 1869. | 1880. | 1890. | 1900. | 1910. | 1921. |
| Stanovnika | 2.657 | 2,806 | 3,031 | 2,981 | 2.659 | 2.971 |
| Srba | ? | ? | ? | ? | ? | 2.487 |
| Rumuna | ? | ? | ? | ? | ? | 88 |
| Nemaca | ? | ? | ? | ? | ? | 64 |
| Mađara | ? | ? | ? | ? | ? | 20 |
| Ostalih | ? | ? | ? | ? | ? | 20 |
Posle 1902. godine kada je osnovano vatrogasno udruženje, 1923. godine osnovano je lovačko udruženje, a 1924. godine srpska čitaonica. Parni mlin koji je napravljen 1823. godine, pretvoren je 1905. godine u motorni mlin.[13][14]
Demografija[uredi | uredi izvor]
U naselju Dobrica živi 1.115 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 45,2 godina (42,8 kod muškaraca i 47,7 kod žena). U naselju ima 494 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,72.
Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 2 | 2 | ||
| 80+ | 13 | 34 | ||
| 75—79 | 26 | 42 | ||
| 70—74 | 64 | 70 | ||
| 65—69 | 40 | 66 | ||
| 60—64 | 47 | 50 | ||
| 55—59 | 35 | 44 | ||
| 50—54 | 50 | 48 | ||
| 45—49 | 50 | 35 | ||
| 40—44 | 42 | 35 | ||
| 35—39 | 42 | 32 | ||
| 30—34 | 36 | 33 | ||
| 25—29 | 43 | 28 | ||
| 20—24 | 41 | 27 | ||
| 15—19 | 42 | 44 | ||
| 10—14 | 36 | 29 | ||
| 5—9 | 33 | 32 | ||
| 0—4 | 27 | 24 | ||
| Prosek : | 42,8 | 47,7 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 573 | 183 | 324 | 42 | 22 | 2 |
| Ženski | 590 | 91 | 326 | 156 | 16 | 1 |
| UKUPNO | 1.163 | 274 | 650 | 198 | 38 | 3 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 352 | 284 | 0 | 0 | 19 |
| Ženski | 207 | 175 | 0 | 0 | 6 |
| UKUPNO | 559 | 459 | 0 | 0 | 25 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 0 | 9 | 11 | 1 | 2 |
| Ženski | 0 | 0 | 8 | 1 | 1 |
| UKUPNO | 0 | 9 | 19 | 2 | 3 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 0 | 0 | 6 | 5 | 2 |
| Ženski | 1 | 0 | 1 | 7 | 3 |
| UKUPNO | 1 | 0 | 7 | 12 | 5 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 4 | 0 | 0 | 9 | |
| Ženski | 1 | 0 | 0 | 3 | |
| UKUPNO | 5 | 0 | 0 | 12 | |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Sreta Pecinjački: "Pančevački distrikt 1717-1773. godine", Novi Sad 1985. godine
- ^ J.J. Erler: "Banat", reprint, Pančevo 2003. godine
- ^ "Temišvarski zbornik", Novi Sad 9/2017.
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
- ^ "Zbornik muzeja Banata", Pančevo 8/1998. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 19. maja 1902. godine
- ^ "srpski sion", Karlovci 1892. godine
- ^ a b Mata Kosovac, navedeno delo
- ^ Miloš Popović: "Versko-crkveni život Srba u Banatu", Zrenjanin 2001. godine
- ^ Reesch de Lewald, Aloysius: "Universalis schematismus ecclesiasticus venerabilis cleri orientalis ecclesiae graeci non uniti ritus regni Hungariae partiumque eidem adnexarum, necnon magni principatus Transilvaniae, item literarius, seu nomina eorum, qui rem literariam et fundationalem scholarem ejusdem ritus procurant ... pro anno ...", Buda 1846.
- ^ Andrija Ognjanović: "Graničarske narodne škole i njihovi učitelji na teritoriji Vojvodine od 1774. do 1872. godine", Novi Sad 1964. godine
- ^ "Vreme", Beograd 1926. godine
- ^ Letopis Opština u južnom Banatu: Banatska mesta i običaji Marina M.(Beč 1999). :
- ^ Milekerovi letopisi Opština u južnom Banatu Feliks Mileker. ISBN 978-86-85075-04-9.
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Mileker, Feliks; Pantić, Kosta; Belča, Dušan (2005). Letopisi opština u južnom Banatu. ISBN 978-86-85075-04-9.
- Izvor Monografija Podunavske oblasti 1812-1927 sastavio Dr, Vladimir Margan biv. Predsednik Oblasnog odbora Komesar Oblasne Samouprave, objavljeno 1927. „Napredak Pančevo”
- Istorijski pregled Podunavske Oblasti Banatski deo napisao: Feliks Mileker bibliotekar i kustos gradske biblioteke i muzeja u Vršcu 1928.
- Letopis Opština u južnom Banatu: Banatska mesta i običaji Marina M. (Beč 1999). Letopis period 1812 – 2009. g. Sastavio od pisanih tragova, letopisa, po predanju o Banatskih mesta i običaji nastanak sela ko su bili Doseljenici čime se bavili meštani.
.png)
