Drač

Uredi veze
Koordinate: 41° 19′ 00″ S; 19° 27′ 00″ I / 41.316666666° S; 19.45° I / 41.316666666; 19.45
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Drač (višeznačna odrednica).
Drač
Durrës
Drač
Grb
Grb
Administrativni podaci
DržavaAlbanija
Geografske karakteristike
Koordinate41° 19′ 00″ S; 19° 27′ 00″ I / 41.316666666° S; 19.45° I / 41.316666666; 19.45
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina0 m
Drač na karti Albanije
Drač
Drač
Drač na karti Albanije
Ostali podaci
Poštanski broj2000
Pozivni broj052
Registarska oznakaDR
Veb-sajtwww.durres.gov.al

Drač (alb. Durrës — Dures) je grad i luka na obali Jadranskog mora, 33 km zapadno od Tirane. [1]Predstavlja veliki ekonomski centar u Albaniji. Jedan je od najstarijih gradova na tom području, začeci naseobine potiču iz antičkog doba kada je na tom mestu 627. p. n. e. osnovan grad Epidamnos. Broj stanovnika se danas procenjuje na 175.110 (2011).

Istorija[uredi | uredi izvor]

Drač su osnovali pod imenom „Epidamnos“ grčki kolonisti iz Korinta i Kerkire 627. godine p. n. e.[1] Po grčkom istoričaru Tukididu oni su se našli u sporu uzrokovanom peloponeskim ratom. Od 229. p. n. e. pripadao je Rimljanima koji su mu dali ime Dirahijum (Dyrrhachium) i izgradili put do Soluna, Via Egnatia, koji je kasnije produžen sve do Konstantinopolja. Grad je pod rimskom vladom napredovao kao značajan trgovački pristanišni centar.

Ulazio je u sastav Ilirije, ali je za vreme objave rata Rimljanima od strane ilirskog kralja Gencija grad dobrovoljno potčinjen Rimljanima. Od 393. do 400. posle Hrista, grad je bio pod gotskim carem Alarihom. On je tu naselio Sarmate i Hune iu svoje vojske, koje je potom isterao Markelan Ostrogot 460. godine, a 473. gotski vođa Teodorik je zavladao Ilirijom i Dračom, njegova prestonica pripala je njemu. U Draču je boravio i Ciceron kao prognanik, odabravši ga za mesto svoga zatočeništva. On je o Draču zapisao da je stigao u slobodan grad, prijatan, no ako li ga bude uznemiravao bučan život ovog grada, preseliće se na drugo mesto. Iz toga se da zaključiti da su u gradu bili teatri, hram i raznovrsna razonoda, tj. da je grad bio veliki. Ako se pogledaju starine koje su ostale, grad je bio, po Jastrebovu, deset puta veći nego u njegovo vreme, krajem 19. veka. Opisuje ga tada kao mizeran i prljav primorski gradić. U vreme cara Avgusta bio je ukrašen monumentalnim spomenicima. Od toga je u vreme Jastrebova ostala samo jedna obezglavljena statua, bačena u dvorište sreske uprave. Strašni zemljotresi su zadesili grad 506. i 1273. godine. Kod Drača, u njegovoj dolini, bile su dve čuvene bitke koje je Pompej poveo protiv Cezara. Pompejeva vojska se nalazila u samom gradu, Cezarova po brdima putem za Kavaju i Tiranu u blizini luke Petra. Oko 430. godine se tu rodio car Anastasije I.[2]

Vizantijski Drač[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Drač (tema)

Tokom najvećeg dela srednjovekovnog razdoblja, Drač je bio pod vizantijskom valašću, a povremeno je potpadao pod vlast raznih osvajača (Bugari, Normani, Mlečani, Srbi, Anžujci) čija se vlast smenjivala sa vizantijskom.[3]

Još od podele Rimskog carstva (395), Drač je kao glavni grad Novog Epira bio pod vlašću istočnorimskih, odnosno vizantijskih careva. Nakon reorganizacije pokrajinske uprave, koja je sprovedena tokom 9. veka, Drač je postao centar novoustanovljene vizantijske Dračke teme,[4] koja je početkom 10. veka dopirala do grada Lješa, ali se kasnije, u vreme ponovnog jačanja Vizantijskog carstva krajem 10. i početkom 11. veka, proširla prema severu sve do Ulcinja i Bara, na granici prema srpskoj kneževini Duklji.[5][6]

U isto vreme, tokom razdoblja vizantijske vlasti, Drač je postao i značajan crkveni centar, pošto se u tom gradu nalazilo središte pravoslavne Dračke mitropolije, koja je bila pod jurisdikcijom Carigradske patrijaršije. Uporedo sa teritorijalnim širenjem Dračke teme, postepeno se širila i nadležnost dračkih mitropolita, koji su krajem 10. i početkom 11. veka pod svojom jurisdikcijom imali čak 15 eparhija, uključujući i pojedine episkopije u okolnom arbanaškom i srpskom zaleđu (Krojanska, Lješka, Pilotska, Drivastanska, Skadarska, Barska, Dukljanska).[7][8][9]

Tokom 11. veka, Drač je bio glavni centar iz koga su kretali pohodi vizantijskih zapovednika protiv srpskih vladara u Duklji i Travuniji. Tokom vizantijsko-normanskih ratova, Normani iz južne Italije su u više navrata pokušali da ovladaju gradom, što im je po prvi put uspelo nakon opsade Drača (1081). Iako je već 1084. godine vraćen pod vizantijsku vlast, Normani su ga ponovo osvojili 1185. godine, ali nakratko, nakon čega je vraćen Vizantiji.[10]

Pod vlašću raznih gospodara[uredi | uredi izvor]

Nakon prve propasti Vizantijskog carstva (1204), Drač su 1205. godine zauzeli Mlečani, ali već oko 1213. godine grad se našao u sastavu srpske Epirske despotovine, da bi zatim (1230) nakratko potpao pod bugarsku, a zatim ponovo pod epirsku vlast. Drač je 1258. godine potpao pod vlast kralja Manfreda Sicilijanskog, ali nakon njegove smrti (1266), grad je ponovo potpao pod epirsku vlast. Drač je 1272. godine potpao pod vlast Karla I Anžujskog, ali već 1284. godine u gradu se obnavlja vizantijska vlast. Nedugo pitom, Drač je 1296. godine potpao pod srpsku vlast, ali već 1304. godine ponovo ga osvajaju napuljski Anžujci, koji su 1332. godine stvorili posebno Dračko vojvodstvo.[11]

Drač je 1368. godine od Anžujaca preuteo albanski velikaš Karlo Topija, čime je grad po prvi put u istoriji potpao pod albansku vlast. Dračom je kasnije vladao zetski gospodar Balša II Balšić (1385), koji je uzeo titulu "duka drački", a nakon njegove smrti gradom su ponovo ovladale Topije. Drač je 1392. godine potpao pod vlast Mletačke republike, koja je držala grad sve do turskog osvajanja (1501). U tom periodu, Drač je bio glavni grad Mletačke Albanije.[12]

Rani novi vek[uredi | uredi izvor]

Turci su 1501. godine preoteli Drač od Mlečana, čime je započelo novo razdoblje u istoriji ovog grada, koji je ostao pod vlašću Osmanskog carstva sve do 1912. godine. Godine 1868. u Draču je živelo 5.000 stanovnika.[13] Artur Evans je pri svom obilasku Drača zapisao da se uverio da je mnogima u Draču razumljiv srpski jezik. [14] I Ivan Jastrebov je opisivao Drač. U njegovo vreme to je mizeran primorski gradić u kojem nema više od 400 kuća, srpskih, muslimanskih, arnautskih pravoslavnih, cincarskih i katoličkih, arnautskih i do 50 ciganskih. U čitavom kadiluku je bilo 5400 kuća i 30000 hrišćana i muslimana. [15]

Savremeno doba[uredi | uredi izvor]

Drač je u prvoj polovini 20. veka najvažniji trgovački centar Albanije. U dve gradske mahale, Pali i Kalmi, živeli su početkom 20. veka brojni Srbi muslimanske vere. Ovi su se tu naselili nakon okupacije Bosne i Hercegovine od strane Austrougarske 1878. godine. U mahali Topana isticala se lepotom kuća braće Đuraškovića. Srpska vojska je mesto oslobodila 17. novembra 1912. godine; u grad su ušli ratnici novoformiranog Šumadijsko-albanskog odreda. Pravoslavni mitropolit drački Jakov pripadao je delu građanstva koje je tražilo da Drač pripadne Srbiji. Drač je od strane pravoslavaca smatran za "stari srpski grad".[16] Grad je kao svog zaštitnika slavio srpskog Sv. kralja Vladimira, čije su mošti srbi Epirci tu doneli 1215. godine.[17] Luka koja se tada nalazila u zapuštenom stanju, nefunkcionalna zbog blata i močvare, trebala je da postane srpska izvozna luka.[18] Za godinu dana ostvaren je iz Drača srpski izvoz od 2 miliona dinara. Srpske namere sa perspektivnom morskom lukom su međutim osujetile velike sile. Po drugi put, 1916. godine srpska vojska i brojne izbeglice stizali su preko albanskih planina u luku Drač.

U godinama 1913. - 1920. Drač je bio glavni grad Albanije. Značajnu modernizaciju je doživeo posle razornog zemljotresa 1926. godine a naročito posle Drugog svetskog rata. Izgrađena je železnica koja je spojila grad sa Tiranom i kasnije sa Elbasanom a od 2000. godine je spojen i auto-putem sa Tiranom.

Sadašnjost[uredi | uredi izvor]

Brodske linije spajaju grad sa italijanskim gradovima Barijem i Ankonom kao i drugim italijanskim pristaništima. Drač je najvažnije pristanište za putnički i tovarni saobraćaj u Albaniji, kao i popularno letovalište.

Ovde se nalazi Arheološki muzej u Draču. Ovde se nalazi FK Teuta Drač.

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Populacija (ist.): Drač
Godina
Stanovništvo

Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Rimski amfiteatar u Draču
    Rimski amfiteatar u Draču
  • Stara kraljevska palata u Draču
    Stara kraljevska palata u Draču
  • Drač
    Drač
  • Velika džamija
    Velika džamija
  • Luka u Draču
    Luka u Draču
  • Venecijanski kula
    Venecijanski kula

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b „Drač Albanija”. PanaComp. Pristupljeno 20. 1. 2019. 
  2. ^ Jastrebov, Ivan (2018). Stara Srbija i Albanija, pp. 475., 476. Beograd: Službeni glasnik. 
  3. ^ Ferluga 1986, str. 65-130.
  4. ^ Ferluga 1964, str. 83-92.
  5. ^ Ferjančić 1959, str. 34.
  6. ^ Ferluga 1964, str. 117-132.
  7. ^ Dragojlović 1990, str. 201-209.
  8. ^ Petrović 1991, str. 131-135.
  9. ^ Komatina 2016, str. 68-73.
  10. ^ Ostrogorski 1969.
  11. ^ Komatina & Komatina 2018, str. 56-62.
  12. ^ Komatina & Komatina 2018, str. 62-67.
  13. ^ "Vojin", Beograd 20. avgust 1868.
  14. ^ Evans, Artur (2008). Ilirska pisma. Banja Luka: Besjeda i Grafid. str. 116. 
  15. ^ Jastrebov, Ivan (2018). Stara Srbija i Albanija, pp. 478. Beograd: Službeni glasnik. 
  16. ^ "Balkanski rat u slici i reči", Beograd 21. jul 1913.
  17. ^ Vladan Đorđević: "Arnauti i velike sile", Beograd 1913.
  18. ^ "Balkanski rat u slici i reči", Beograd 17. februar 1913.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Drač na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Драч&oldid=27551388”