Ženidba Kraljevića Marka (obred)
| Ženidba Kraljevića Marka | |
|---|---|
 Pokladne maske u Srbiji | |
| Nematerijalno kulturno nasleđe | |
| Region | Štrpce (Sirinićka župa) |
| Zajednica | srpsko stanovništvo Štrpca |
| Datum upisa | 13. 12. 2018. |
| Veb sajt | http://nkns.rs/cyr |
Ženidba Kraljevića Marka je deo kolektivnih običajno-obrednih radnji koje se izvode u sklopu praznovanja Belih poklada u Štrpcu, središtu Sirinićke župe. Običaj se sastoji iz ophoda maskirane povorke, pod nazivom vučari, koja na simbolički način prikazuje ženidbu Kraljevića Marka. Običaj je poznat i kao Pokladna svadba u Štrpcu.[1] Ovaj obred predstavlja centralni događaj u okviru svetkovine koja se odvija na dan Belih poklada, u nedelju uoči početka uskršnjeg posta, a koji je u narodu poznat kao Pročka.[2]
Obred Ženidba Kraljevića Marka je 2018. godine uvršten u Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije.
Opis običaja[uredi | uredi izvor]
Ne zna se pouzdano od kada datira ovaj običaj, ali lokalno stanovništvo veruje da se upražnjavao još u vreme turske vladavine,[3] a kontinuitet je prekidan je samo nekoliko puta, tokom 60-ih, 80-ih i 90-ih godina 20. veka.[4] Ženidba Marka Kraljevića održava se u više sela Sirinićke župe.[5]
Učesnici u ovom programu su seoski momci – „vučari”, maskirani u živopisne kostime. Među učesnicima povorke izdvaja se nekoliko lica u glavnim ulogama, među kojima su Kraljević Marko, mlada, odnosno snaša, zatim kum, dever, stari svat, dva popa, barjaktar, gočabija i miklije (prijatelji).[1] Mlada je uvek muškarac obučen u žensku narodnu nošnju. Svadbenu povorku čine vučari koji na konjima ili peške prate mladence i nose mačeve kako bi zaštitili mladu da je neko ne ukrade.[4] Svatovi Marka Kraljevića zalaze u mnoge ulice u naselju. Meštani ih sa radošću dočekuju pred kapijama, darujući muzičare novcem. Čin venčanja, propraćen satiričnim tekstovima, obavlja se uz ovacije prisutnih gledalaca. Ceo događaj završava se ritualnim paljenjem baklji – „kumbara” trešnjine kore, što je od davnina značilo zaštitu od zlih duhova i nečastivih sila.[3] Uz bogatu trpezu, na kojoj preovlađuje beli mrs, večeraju zajedno rodbina i komšije i simbolično se mire, jer su Bele poklade praznik opraštanja i pomirenja. Rasterećeni ljutnje i netrpeljivosti vernici ulaze u period velikog Vaskršnjeg posta, koji započinje u ponoć.[5]
Simbolika i značaj[uredi | uredi izvor]
Ovaj paganski običaj simbolizuje večitu borbu dobra i zla. Zla, koje će sa prvim mrakom, „mavanjem kumbara”, odnosno okretanjem zapaljivih baklji, meštani terati iz svojih dvorišta i naselja.[5] Događaj ima za cilj da nasmeje i razveseli okupljeni narod.[4]
Nematerijalno kulturno nasleđe[uredi | uredi izvor]
Kulturu Srba u Štrpcu do dana današnjeg krasi bogata običajno-obredna praksa koju lokalno stanovništvo vidi kao deo svog tradicionalnog nasleđa i važan činilac očuvanja nacionalnog identiteta.[2] Obred Ženidba Kraljevića Marka je, kao deo te prakse, 2018. godine uvršten u Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije.[1]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Poklade
- Nematerijalno kulturno nasleđe
- Spisak elemenata nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije
- Paljenje petrovdanskih lila
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v „Ženidba Kraljevića Marka – pokladna svadba u Štrpcu”. Nematerijalno kulturno nasleđe Srbije. Ministarstvo kulture i informisanja RS i Etnografski muzej u Beogradu. Pristupljeno 25. 2. 2020.
- ^ a b Pavlović, Aleksandar (2018). „'Ženidba Kraljevića Marka' na dan Belih poklada u Štrpcu Belih poklada u Štrpcu”. Baština. 44: 469—497. Pristupljeno 25. 2. 2020.
- ^ a b „Pravo na sutra: Čuvari tradicije iz Gotovuše”. Zvanični sajt. RTS. Pristupljeno 25. 2. 2020.
- ^ a b v „Bele poklade obeležene u Štrpcu”. Zvanični sajt. Radio Kontakt plus. Pristupljeno 25. 2. 2020.
- ^ a b v Tomić, Bojan. „Bele poklade obeležene u Štrpcu”. Zvanična prezentacija. RTKlive. Pristupljeno 25. 2. 2020.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- „"BELA VILA" IZ VELIKE HOČE - NEMATERIJALNO KULTURNO BOGATSTVO SRBA”. Zvanični sajt. SRNA. Arhivirano iz originala 25. 02. 2020. g. Pristupljeno 25. 2. 2020.
