Zagros
| Zagros | |
|---|---|
 | |
| Geografske karakteristike | |
| Najviša tačka | Kaš-Mastan (Dena) |
| Ndm. visina | 4,409 m |
| Koordinate | 30° 57′ 00″ S; 51° 26′ 00″ I / 30.95° S; 51.433333° I |
| Dimenzije | |
| Dužina | 1600[1] km |
| Širina | 240[1] km |
| Geografija | |
| Države | Iran, Irak, i Turska Bliski istok ili zapadna Azija |
| Geologija | |
| Starost stena | Karbon |
| Vrsta planine | Preklopni i potisni pojas |
Zagros (pers. رشته كوههاى زاگرس; akad. ܛܘܪ ܙܪܓܣ; kurd. زنجیرهچیاکانی زاگرۆس; lur. کو یه لی زاگروس; arap. زاجروس الجبال) je planinski masiv koji se proteže zapadnim Iranom[2], severoistokom Iraka i jugoistokom Turske. Proteže se 1600 km[3] od severozapadnog Irana duž njegove zapadne granice sve do tesnaca Ormuz. U geološkom smislu, Zagros čini zapadnu i jugozapadnu granicu Iranske visoravni. Najviši vrhovi Zagrosa su Zard-Kuh (4548 m) i Dena (4359 m). Planinski masivi Hazaran u Kermanskoj pokrajini i Džabal-Bariz u Sistanu smatraju se ograncima Zagrosa.
Etimologija[uredi | uredi izvor]
Naziv „Zagros“ potičeod iranskog naroda Zagartijanaca (Sagartijanaca) koji su naseljavali planinski masiv od jezera Van do obala Makrana. Drugo objašnjenje je da termin potiče od grčke reči „Zagreus“ (Olujno) ili avestanske riječi „Za-g'r'“ (Velika planina) smatra se pogrešnim. Pre opisa starih Grka Zagros je nazivan „Planinom sa gvozdenim vrhovima“ (pers. اوپاریگی سهنه).
Geologija[uredi | uredi izvor]
Planinski masiv Zagros je orogeneza, lančanih planina nastala endogenim procesima nabora usled delovanja evroazijske i arapske litosferne ploče.[5] Nedavna istraživanja u pomoću GPS-au Iranu[6] pokazala su da je sudar dve litosferne ploče i dalje aktivan što dovodi do deformacije, posebno u planinama Zagros i Alborz. Relativno gusta iranska GPS mreža[7] u planinama Zagrosa pokazala je velike rezultate deformacije; oko 10 mm godišnje u jugoistočnom delu, i oko 5 mm godišnje u severozapadnom delu masiva. Prema navedenim istraživanjima se može zaključiti da je sudar ploča neravnomeran, odnosno da postoje dve različite zone sudara litosfernih ploča čija granica se nalazi u blizini grada Kazeruna. Pritisci na zemljinu koru uslijed sudara ploča izazivaju često prelamanje slojeva sedimentnih stena. Naknadne erozije su odstranile mekše stene dok su ostavile tvrđe stene poput krečnjaka i dolomita (stene slične krečnjaku koja sadrži kalcijum i magnezijum). Ova različita erozija stvorila je paralelne oblike obronaka Zagrosa. Okolina i tektonska istorija stena su bile pogodne za prikupljanje fosilnih goriva pa područje Zagrosa ima važnost za naftnu industriju Persijskog zaliva.
Vrsta i starost stena[uredi | uredi izvor]
Planinski masiv Zagros podeljen je na brojne planinske lance koji se pružaju uporedo u razmacima od 10 do 250 km, a nastali su u isto doba kao i Alpi u Evropi. Glavna nalazišta nafte u Iranu nalaze se po sredini zapadnog planinskog lanca. Na južnim delovima masiva uz pokrajinu Fars nalaze se nešto niži vrhovi koji dosežu nadmorsku visinu do 4000 m, a sadrže krečnjačke stene bogate morskim fosilima.
Masiv Kuhrud proteže se oko 300 km na istok paralelno uz Zagros, a između dva planinska lanca nalazi se gusto naseljeno područje relativno velike nadmorske visine gde vlada umerena klima. Reke se u tom području ulivaju u slana jezera, a doline kroz koje protiču čine plodne poljoprivredne površine. Slane kupole i slani ledenjaci su česti u planinama Zagros. Slane kupole su važne za eksploataciju nafte, jer neprobojna so često vezuje petrolej ispod naslaga stena.
Klima[uredi | uredi izvor]
Ova planina sadrži nekoliko ekosistema. Među njima su prominentne oblasti šuma i šumskih stepa sa semiaridnom klimom. Prema definiciji Svetske fondacije za prirodu koja se koristi u njihovom pretraživaču divljine, specifični kopneni ekoregion središnje i visoke planinske oblasti su Zagrosne planinske šumske stepe (PA0446). Godišnje padavine su u opsegu od 400—800 mm (16—31 in) i padaju uglavnom tokom zime i proleća. Zime su oštre, sa niskim temperaturama, koje su često ispod −25 °C (−13 °F). Ovaj region ispoljava kontinentalne varijacije mediteranskog klimatskog obrasca, sa snežnim zimama i blagim, kišnim prolećima, čemu slede suva leta i proleća.[8]
| Klima okruga Amadija, Irak | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Maksimum, °C (°F) | −0,2 (31,6) |
1,4 (34,5) |
6,4 (43,5) |
12,2 (54) |
19,3 (66,7) |
24,8 (76,6) |
29,7 (85,5) |
29,6 (85,3) |
25,6 (78,1) |
17,7 (63,9) |
9,7 (49,5) |
2,7 (36,9) |
14,91 (58,84) |
| Minimum, °C (°F) | −8,0 (17,6) |
−6,8 (19,8) |
−2,0 (28,4) |
3,5 (38,3) |
8,8 (47,8) |
13,0 (55,4) |
17,3 (63,1) |
16,9 (62,4) |
13,0 (55,4) |
7,2 (45) |
2,1 (35,8) |
−4,3 (24,3) |
5,06 (41,11) |
| Izvor: [9] | |||||||||||||
Istorijski značaj[uredi | uredi izvor]
Najstariji tragovi poljoprivrede koji datiraju iz 9000. p. n. e.[10] nađeni su u nižim delovima Zagrosa oko gradova Suze i Anšana. Pod planinama Zagrosa postoje brojna arheološka nalazišta; u pećini Šanidar pronađeni su kosturi neandertalaca, dok se neolitsko naselje Jarmo uz Jerihon i Čatal Hojuk smatra jednim od najstarih u istoriji.
Podno Zagrosa pronađene su i neki od najstarijih tragova proizvodnje. Primeri su naselja Hadži Firuz Tape i Godin-Tape u kojem su pronađena najstarija skladišta vina koja datiraju između 5400. i 3500. p. n. e.[11]
U ranom starom veku Zagros je bio naseljen Kasitima, Gutima, Asircima, Elamitima i Mitancima, koji su povremeno provaljivali u sumerske i akadske gradove u Mesopotamiji. Planinski venac stvara geografsku granicu između mesopotamijskih ravnica u današnjem Irak u i Iranske visoravni u Iranu.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Zagros Mountains”. Encyclopedia Britannica. Pristupljeno 17. 8. 2017.
- ^ „Zagros (Livius. org, Jona Lendering)”. Arhivirano iz originala 01. 10. 2013. g. Pristupljeno 09. 08. 2017.
- ^ „Zagros Mountains”. Brittanica. Encyclopedia Brittanica. Pristupljeno 17. 08. 2017.
- ^ „Salt Dome in the Zagros Mountains, Iran”. NASA Earth Observatory. Arhivirano iz originala 01. 10. 2006. g. Pristupljeno 27. 04. 2006.
- ^ Scheffel, Richard L.; Wernet, Susan J., ur. (1980). Natural Wonders of the World. United States of America: Reader's Digest Association, Inc. str. 422-423. ISBN 978-0-89577-087-5.
- ^ Journal of Geodesy: GPS network monitors the Arabia-Eurasia collision deformation in Iran, broj 77., 2003.. str. 411—422.
- ^ Journal of the Geological Society: Active deformation within the Zagros Mountains deduced from GPS measurements, autori: K. Hessami, F. Nilforoushan i C. J. Talbot, London, broj 163., 2006.. str. 143—148.
- ^ Frey, W.; Probst, W. (1986). Kurschner, Harald, ur. „A synopsis of the vegetation in Iran”. Contributions to the vegetation of Southwest Asia. Wiesbaden, Germany: L. Reichert: 9—43. ISBN 978-3-88226-297-1.
- ^ „Climate statistics for Amadiya”. Meteovista. Pristupljeno 06. 09. 2014.
- ^ Fernand Braudel: La Mediterranée, Flammarion, Pariz, 1985.
- ^ Phillips 2000.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Phillips, Rod (2000). Short History of Wine. New York: Harper Collins.
- Berlitz, Charles (1987). The Lost Ship of Noah
. New York: Putnam. ISBN 978-0-399-13182-0. - Dawes, June (2000). Noah's Ark: Adrift in Dark Waters. Belrose, NSW: Noahide. ISBN 978-0-646-40228-4.
- Deal, David Allen (2005). Noah's Ark: The Evidence. Muscogee, OK: Artisan. ISBN 978-0-933677-02-9.
- Fasold, David (1988). The Ark of Noah. New York: Wynwood. ISBN 978-0-922066-10-0.
- Nissen, Henri (2005). Noah's Ark Uncovered: An Expedition into the Ancient Past. City: Scandinavia Publishing House. ISBN 978-87-7247-813-5.
- Sellier, Charles; David Balsiger (1995). The Incredible Discovery of Noah's Ark. New York: Dell. ISBN 978-0-440-21799-2.
- Wilson, Ian (2002). Before the Flood. New York: St. Martin's Press. ISBN 978-0-312-30400-3.
- Griffin, G. Edward (1993). The Discovery of Noah's Ark (Documentary). Westlake Village, California: American Media.
- Plimer, Ian, and David Fasold (1994). Crusaders for the Lost Ark (Documentary). Sydney, Australia: Australian Broadcasting Corp.
- Wyatt, Ronald E., and Mary Nell Wyatt (1994). Noah's Ark (Documentary). Nashville, Tennessee: Wyatt Archaeological Research.
- Collins, Lorence G. (2011). „A supposed cast of Noah's ark in eastern Turkey” (PDF).
- Avci, Murat (2007). „"Noah's Ark": its relationship to the Telçeker earthflow, Mount Ararat, Eastern Turkey”. Bulletin of Engineering Geology and the Environment. 66 (3): 377—380. doi:10.1007/s10064-007-0084-3.
- Snellinstructureg, Andrew (1. 9. 1992). „Special Report: Amazing 'Ark' Exposé”. Creation Magazine. 14 (4).
- „Mt. Cudi”. NoahsArkSearch.com. Pristupljeno 2014-12-22.
- Edwin B. Greenwald (13. 11. 1948). „Turk Reports 'Ship' Atop Mt. Ararat”. Associated Press article.
- Noorbergen, Rene (2004). The Ark File. TEACH Services, Inc. str. 128. ISBN 978-1572582668. Pristupljeno 2014-06-04.
- Morris, John D. (1. 9. 1990). „That Boat-Shaped Rock… is it Noah's Ark?”. Creation Magazine. 12 (4).
- Snelling, Andrew (septembar 1992). „Special report: Amazing 'Ark' exposé”. Creation. 14 (4): 26—38. Pristupljeno 2013-09-25.
- Pockley, Peter (6. 11. 1994). „Theory blown out of the water”. Australian Sun-Herald.
- Collins, Lorence D.; Fasold, David (1996). „Bogus 'Noah's Ark' from Turkey Exposed as a Common Geologic Structure”. Journal of Geoscience Education. 44 (4): 439—44. Bibcode:1996JGeEd..44..439C. doi:10.5408/1089-9995-44.4.439. hdl:10211.2/3026.
- Clifton, Brad (9. 4. 1997). „Doubts sank faith in Ark”. The Daily Telegraph (Sydney). Nedostaje ili je prazan parametar
|url=(pomoć) - Finkel, Elizabeth (18. 4. 1997). „Creationism Suit: Australian Geologist Battles 'Ark' Claim”. Science. 276 (5311): 348. S2CID 159636408. doi:10.1126/science.276.5311.348.
- Deal, David Allen (2005). Noah's Ark: The Evidence. Muscogee, Oklahoma, the U.S.A.: Artisan. ISBN 978-0-933677-02-9.
- „Ağrı İbrahim Çeçen University Historical Works and Cultural-Nature Values Research and Application Center Regulation”. mevzuat.gov.tr. Presidency of the Republic of Turkey. 28. 10. 2021. Pristupljeno 25. 9. 2021. „[Tie-breaking] Center Director & Assistant Directors appointed by the Rector & re-elected [by the Board]”
- „Ağrı İbrahim Çeçen University Historical Artifacts and Cultural-Nature Values Research and Application Center”. agri.edu.tr. Ağrı İbrahim Çeçen University. 2021.
- Merling, David (maj 1993). „Has Noah's Ark Been Found?”. Adventist Review. Arhivirano iz originala 2010-03-12. g.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Zagros (Livius.org) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (1. oktobar 2013)
- The genus Dionysia
- Iran, vremenska skala historije umjetnosti (Metmuseum.org) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. mart 2001)
- Mezopotamija od 9000. do 500. pne. (Usfca.edu/)
- Glavni vrhovi gorja Zagros
| Geografija |
|  | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Istorija |
| |||||
| Jezici | ||||||
| Kultura / Društvo | ||||||
| Arheologija | ||||||
' | ||||||
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Ostale | |
