Zanatski dom (Novi Sad)
 | Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
| Zanatski dom | |
 | |
Informacije
| |
|---|---|
| Lokacija | Novi Sad |
| Status | završena |
| Sagrađena | 1857. |
Zanatski dom u Novom Sadu se nalazi na adresi Trg Marije Trandafil br.14. Tokom svoje istorije ulica je menjala nazive, tako da je 1934. godine sadašnja zgrada bila na adresi Trg kneginje Zorke, zatim ulica Svetozara Markovića i Trg Toze Markovića.
Istorija
[uredi | uredi izvor]Godine 1857. izvesni Jovan Petrović dobio je dozvolu da na ovom mestu izgradi „kuću na front“ po projektu zidarskog majstora Alojza Coceka. Na mestu današnje zgrade nekada se nalazio hotel „Dva anđela“ (engl. Two Angels) koji je 1934. godine prodat na javnoj licitaciji.
Po prethodnim odlukama svojih skupština, zgradu su izlicitirali i postali vlasnici :
- Zadruga Srba Zanatlija Novosađana
- Srpsko Zanatlijska Pevačko Društvo Neven
- Kolo Srpske Zanatlijske Omladine
- Udruženje Zanatlija za grad Novi Sad
čime su se, posle decenijaskih nastojannja konačno ostvarili snovi i napori da se dođe do jednog jakog, zajedničkog sedišta novosadskih zanatlija.
Starateljstvo
[uredi | uredi izvor]
Pre kupovine suvlasnici formiraju Kup (kao neku vrstu zajedničkog fonda) u kome su se za kupovinu prikupljala sredstva, a kasnije i za nadogradnju. Nakon zajedničkog dogovora, 1936.godine donose Pravila Zanatskog Doma u kojima su definišu način korišćenja, prava i obaveze suvlasnika i formira Starateljstvo Zanatskog Doma. Starateljstvo je 1936. donelo odluku da se izvrši adaptacija postojeće kuće. Godine 1937. je Milan Subotin dobio dozvolu da na Trgu knjeginje Zorke izvrši adaptaciju, od koje se odustalo, pa je iduće godine dobijena dozvola da se dogradi jedan sprat.
Stil gradnje
[uredi | uredi izvor]
Svoj posao je 80 godina ranije neimar Alojz Cocek temeljno uradio, jer je 1937. tadašnjem staratelju objekta Milanu Subotinu, Gradska uprava bez dodatnih uslova dozvolila da dozida još jedan sprat Zanatskog Doma. Adaptacija po projektu Stefana Fajsta, u maniru moderne, je tako prilježna i čini se da je zdanje jedinstveno izgrađeno. Najvažniji karakter te adaptacije i nadogradnje je prostrana svečana dvorana smeštena na prvom spratu, sa balkonom ka trgu, iznad kojeg je na fasadi izveden naziv „ZANATSKI DOM“ krupnim ćiriličnim slovima od profilisanog lima. Ispod pročelja jednospratnog zdanja, završenog 1939. godine, reljefne su figure majstora kovača i njegovog šegrta, koji stoje uz nakovanj i kolarski točak, simbola svoje delatnosti. U horizontalnom polju masivnog okvira, kojim je naglašen centralno postavljen portal, aplicirani su simboli četiri zanata. U ajnfortu se nalazi ploča sa imenima najzaslužnijih članova novosadske zanatlijske organizacije.[1]
Za vreme okupacije, tokom Drugog svetskog rata, kada je mađarska vlast prisilno pokrštavala srpski živalj i naredila promene svih dokumenata na mađarski jezik, promenjen je i ćirilicačni natpis na fasadsnom zidu i zamenjen mađarskim.
Posle Drugog svetskog rata prestaju da rade i brisani su iz Registra udruženja „Kolo Srpskih Zanatlijske Omladine“ i „Zadruga Srba Zanatlija Novosađana“ a Bilo je pokušaja (od strane sreskih vlasti) da se zgrada nacionalzuje, ali je po mišljenju tadašnjih viših vlasti izuzeta iz nacionalizacije jer se tretirala kao privredni objekat.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Tufegdžić 2018, str. 109-110.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Tufegdžić, Anica (2018). „REGENERACIJA INDUSTRIJSKOG NASLEĐA KAO POTENCIJAL ZA JAČANjE IDENTITETA ALMAŠKOG KRAJA” (PDF). Zbornik Almaškog kraja. 2: 106—129. Pristupljeno 9. 12. 2021.
- Arhiva Srpskog Zanatlijskog Pevačkog Društva „Neven“, Novi Sad 1934—1967.
- Rukopisi Stevan Lekića - objavio Miško Lazović - „Dnevnik“ Novi Sad 1991.
- „Novi Sad od kuće do kuće“ Donka Stančić
