Zasada (Bobovo)
| Kulturno istorijska oblast | |
|---|---|
 Pogled na Taru iz Zasade | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Zatarje Prekotarje Tepca Ograđenica Ras Podgora (Žabljak) Lever Tara Bobovo (Pljevlja) Tepačko Polje[1]. |
| Opština | Opština Pljevlja od 2006 dio Opština Žabljak |
| Država |  Crna Gora |
| Tip kulturnog dobra | Kulturno istorijska oblast od izuzetnog značaja |
| Vlasnik | Republika Crna Gora Unesko |
Zasada ili Sandića Ubo[2].,po Bratstvu Sandić, čije je imanje, [3] je zaseok Bobova, je kulturno istorijska oblast koji se nalazi u jednom rasedu (600 m) sa desne kanjona reke Tare u u Nacionalnom parku Durmitor u kome Turci nikada nisu živjeli [4].
Srednjovjekovna toponimika[uredi | uredi izvor]
Sandića Ubo je toponim crkvenoslovenskog jezika, savremenog književnog tumačenja Ubo (Pokolj)[5],(srp. убиство,rus. убийство,(bug. убийство) Sandića. Osmanska invazija nije izmjenila zatečeni toponim. Pisana svejdočanstva da su se u Zasadi nalazila ljetovališta sina Novakovog Cvetka, Brajka, Gojaka i Vitomira potiču iz sredine XV vijeka [6].
Ime Zasada[uredi | uredi izvor]
Naziv Zasada (lat. Sozet)) se prvi put pominje u mletačkim dokumentima, u aktu razgraničenja iz 1448. godine između Vojvodstva Svetog Save i kraljevskih posjeda kralja Matije, sa toponimima tvrđave Susjed i Zasade kao grada cusjeda sa „zamkom i srodnicima„ (lat. Susit honagust castello con lo contato)[7].
Geografski položaj i peljef[uredi | uredi izvor]
Po položaju je najneobičnija na tlu Crne Gora, čak i šireg prostora. Liči na svojevrsnu potkapinu, ili na nekakav tanjir od livada i plodnih njiva u krečnjačkim liticama. Okrenuta je prema jugu Durmitoru, a sa sjeverne strane se dižu visoka brda Orujak, Razušlje i planinski vijenac Javor. Ovaj zaselak u podgorini Ljubišnje (2238 m), udaljen je od Bobova (1450 m) tri kilometra. Zaštićen je i okružen visokim planinskim vijencima Obzira (1886 m), Burena (1805 m) i Lisca (vrh Bunetina 1838 m). Pogled na kanjon rijeke Tare, bogastvo flore i faune, cvojom ljepotom upotpunjuje ambijent netaknute prirode.
Klima[uredi | uredi izvor]
Južni položaj i zatvorenost terena uslovljava da zimske temperature nisu preniske. Mikroklima dozvoljava uspijevanje svih žita i vrsta srednjoevropskog voća. Dno raseda pretvoreno je spiranjem strana u plodno agrarno tlo, na kome se pretežno gaje žitarice, a bujne livade i prostrani pašnjaci veoma su pogodni za stočarstvo. Zahvaljujući povoljnoj klimi, mesto je bilo naseljeno čak u doba Rimljana.[8]
Ostaci materijalne kulture iz rimskog perioda[uredi | uredi izvor]
Rimski vodovod[uredi | uredi izvor]
Arheološki nalazi pokazuju tragove daleke civilizacije. Nedaleko od Zasade u Mekom dolu,postiji izvor, za koji se zna da je doveden iz planine starim kamenim cjevovodom, od specifične vrste i boje crvenkastog kamena,kakav ne postoji na ovom području. Vodovod je otkriven na dužini od 20 metara, njegova dužina i kaptaža nisu istraživani. Oko dvadesetak temelja kuća,za koje narod kaže da su bile grčke nalaze se visoko u Burenu iznad zaselaka Jovići. Pored njih odlično je sačuvan bunar, ozidan od kamena i dubok oko dva metra. U Ograđenici i Slatini se još mogu videti ostaci petnaestak bunara za koje predanje kaže da su rimski.[9].
Srednjovjekovni grad[uredi | uredi izvor]
Na šiljatom brdu Gradcu, koje se nalazi između Gornje i Donje stubice, nalaze se ruševine srednjovjekovnog grada. Stari Bobovci kažu da je taj grad podignut još prije vladavine Nemanjića. Spiranjem oraničnog sloja zemlje većina tog prostora pretvorena je u goli krš, tako da su temelji objekata vidljivi.
Manastir Nemanjića[uredi | uredi izvor]
Za vrijeme vladavine Nemanjića. zapadno od Zasade na obronku Tare izgrađen je manastir,a skoro do same rječice Drage velika crkva. Pored ruševina manastira postoji mesto Ćelište, gdje su prema kazivanju starosjedilaca bile manastirske ćelije. U aktu razgraničenja iz 1448, pod znakom pitanja navedeni su toponimi : Zasada, Peć, Cetinje i Drač [10].
Srednjovjekova groblja[uredi | uredi izvor]
U dolini na istoku Bobova se nalazilo srpsko srednjovjekovno groblje. Harod ih je uvijek nazivao grčka groblja. Tu se nalaze velike kamene ploče sa uklesanim krstovima, kojih ima više desetina. U Zasadi još stoji velika Lučeva krstača sa imenom Prodan Sandić, koju su preci sadašnjih stanovnika tu našli, premda su se doselili u Zasadu oko 1600. godine.[11]. Prodan je najstariji sin Ostoje II (1770) [12]. Groblje na mjestu na kojem se i danas nalazi, kroz neprekidno funkcionisanje od osnivanja, čuva vjeru, tradiciju i kulturu proteklih surovih i teških vremena istorije.Toponim Sandića Ubo je pod UNESKO-om kao dio Nacionalnog parka Durmitor.
Istorija Vojvodstva Svetog Save[uredi | uredi izvor]
Prostor Kanjona Tare kolijevka između Durmitora i Ljubišnje je embrion srpske srednjovjekovne države, njene kulture i duhovnog života. Sudeći po bogatoj istorijskoj građi, sačuvanoj u mletačkim arhivima,Vojvodstvo Svetog Save je bila granica koja je dijelila hrišćansku Evropu od Osmanskog carstva. Od razaranja manastira u Bobovu u nepoznatom vijeku bobovski slovenski Starosta ( knez ) i Bratstva nisu dozvoljavala gradnju crkve u u . Drevnim rimskim putem između Soko grada i Koznika kaluđerska Bratstva vijekovima su održavali vezu saBratstvima manastira : Zagrađe , Pive, Ostroga i Trojičanima.
Trgovačko poslovni odnosi sa okupatorskom vlašću u Pljevljima XIX vijek[uredi | uredi izvor]
Bobovo kao dio Eparhije Zahumsko Hercegovačke u devetnaestom vijeku opsluživao je pop Prokopije Šiljak,svršeni bogoslov bogoslovsko-učiteljske škole Bogoslovije Svetog Petra Cetinjskog na Cetinju, crnogorska od znamenite dugovjekovne svešteničke loza Šiljak rodom od Bliškova anhimandrit manastira Sveta Trojica bio je veza između Sandića Jovana bobovskog Starocte i Sulejmana Haki Paše,visoko školovanog oficira,koji je u ime Porte četrdeset godina upravljao okupiranim Pljevljima za uredno održavanje reda i mira na dijelu rimskog karavanskog puta od Duborvnika,Kotora,Nikšića,Durmitora koji je iz Tare izlazio u Zasadi najnižoj tački Tare koji se u Bobovu granao za Foču,Sarajevo i za Pljevlja.
Otpor Bobovaca Bogomoljačkoj sekti Kraljevine Jugoslavije[uredi | uredi izvor]
Poslije upokojenja popa Dimitrija Bobovo,koje je kao dječačić sa ocem obilazio i zavolio opsluživao je njegov sin pop Andrija Šiljak. Bogomoljačka sekte pri ministarstvima Kraljevine Jugoslavije odražavala se na progon cjelokupnog sveštenstvo protivnika sekte,samim tim i na popa Andriju o čemu su Bobovci bili dobro upućeni. Pop Andrija Šiljak protivnik umornika Patrijarha Varnave od strane tuđinske sektenabujale pri sveštenstvu poslije umora Patrijarha Varnave,kao i većina sveštenstva školovanog u bogoslovsko-učiteljskoj školi Bogosloviji Svetog Petra Cetinjskog na Cetinju priključio se Partizanskom pokretu i od pljevaljskih Bogomoljaca je prokazan Italijanskim fašistima koji su ga strijeljali 3. decembra 1945 god. u Pljevljima. Bobovci poslije strijeljanja popa Andrije Šiljka nijesu više imali "svog popa".
Bobovska Razura jun 1876[uredi | uredi izvor]
Bobovci na Vučjem Dolu jul 1876[uredi | uredi izvor]
Hajduci i Uskoci[uredi | uredi izvor]
Bobovo je bilo poznat ustanički kraj u celoj nekadašnjoj Tromeđi i gornjem Sandžaku.[13] Budući da se narod za vrijeme crkvenih svečanosti ili nakon službe okupljao u crkvenoj porti, Manastira Ostrog i Svete Trojice Gusle su sačuvale od zaborava i epske junake i događaje iz ovoga kraja, a Durmitorci i Bobovci su su ih čuvali u drevnom obliku usmenih predanja.
Istorija prve osnovne škole u Zasadi[uredi | uredi izvor]
Bobovci kao učesnici Bitke na Vučjem dolu na zahtjev Knjaževine Crne Gore po stavkama Berlinskog ugovora i razgraničenju visokoplaninskih oblasti Hercegovine u prisustvu međunarodnih komisija čitavo Bobovo ( Pljevlja ) od Kanjona Tare do preko Kanjona Drage sa Austrougarskom vojnom postajom na Vranovini na Ograđenici granici sa Bosnom,zadržalo je svoju vjekovnu slobodarsku tradiciju osobenosti u samostalnosti dobivši pravo na podizanje prve osnovne škole u Zasadi o trošku Knjaževine Crne Gore. Prva osnovna škola u Zasadi osnovana decembra 1896. Zgradu za školu je ustupio bobovski prvak Garan Pupović. Napravljena je od brvna, iznad magaze i pokrivena šindrom. Unutrašnja prostorija je bila veličine 6 h 4,5 metara i untra se nalazila jedna zemljana peć. Tabla je istesana od drveta i objena rujevim listom u crnu boju, dok su klupe pravljene od tesanih daski bez eksera. Za prvog učitelja je izabran mladić Milan Džabasan svršeni bogoslov bogoslovsko-učiteljske škole Bogoslovije Svetog Petra Cetinjskog na Cetinju. Prvi razred nove škole imao je 15 đaka, iz raznih zaseoka Bobova, od čega su 3 bile učenice.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Apolonovič Rovinski, Pavel (1998). Etnografija Crne Gore. Tekst „http://www.worldcat.org/title/etnografija-crne-gore/oclc/606476694,Том I.str.83” ignorisan (pomoć)
- ^ Sandić, azbučni pregled stanovnika opštine Pljevlja Str.710 Opština, Pljevlja (2009). Istorija Pljevalja. ISBN 978-9940-512-03-3.
- ^ Toponimi – DURMITOR.com Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. decembar 2014)[nepouzdan izvor?]
- ^ http://www.nbcg-digitalnabibliografija.me/bibliografija_tekuca/knjige_2006/zapisi60.html Bibliografija: SANDIĆ, Desimir A. - Bratstvo Sandići]
- ^ ubo
- ^ Opština, Pljevlja (2009). Istorija Pljevalja. ISBN 978-9940-512-03-3.
- ^ Republika mletačkia dokumenta 1448, Istorija Srbije i Bosne u srednjem vijeku[mrtva veza], Lajoš Taloci - Stromer, pp. 166
- ^ Opština, Pljevalja (2009). „Geografska svojstva Pljevaljskog kraja” (PDF). Pljevlja: Opština Pljevlja. Arhivirano iz originala (pdf) 07. 10. 2014. g. Pristupljeno 30. 9. 2014.
- ^ Mileta Vojinović, Pljevaljski kraj Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. oktobar 2014)[nepouzdan izvor?]
- ^ Topografski podaci: Bobovo (Pljevlja), Peć, pp. 166[mrtva veza]
- ^ http://mostovikulture.wordpress.com/2014/04/24/pljevaljski-kraj-proslost-i-poreklo-stanovnistva-vojinovic-mileta/Милета[mrtva veza] Vojinović, Pljevaljski kraj, Zasada [nepouzdan izvor?]
- ^ Bibliografija: SANDIĆ, Desimir A. - Bratstvo Sandići
- ^ [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. oktobar 2014) - Grigorije Božović, Politika, 29/1932, 8841 (20. decembar)[nepouzdan izvor?]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Dr.Pavle Rovinski Etnografija Crne Gore Tom I
- Dr.Erdeljanović, Jovan (1926). Stara Crna Gora: Etnička prošlost i formiranje crnogorskih plemena. Plemena u Crnoj Gori,Sanda,Sandići,Sandin Vrh,Bajice,Cetinje Str.258 Srpski etnografski zbornik. 39. Beograd: Srpska kraljevska akademija.
- Ljubomir Stojanović Stari srpski zapisi i natpisi,Srpska kraljevska akademija 1905 god. Str.422
- Andrija Luburić Sandići,Malinsko,Plemena na Hercegovini,Beograd 1930 god.
- Terzić, Slavenko, ur. (2009). Istorija Pljevalja. Pljevlja: Opština Pljevlja.
- Etimološki rečnik Maksa Fasmera
- SANDIĆ, Desimir A. - Bratstvo Sandići [1].