Zasićenje kiseonikom (medicina)

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Kriva zasićenja hemoglobina kiseonikom
Jedan od uređaja za brzo određivanje zasićenja kiseonikom

Zasićenje (saturacija) kiseonikom pokazuje koliki je deo (u procentima) ovog gasa u telesnim tečnostima, obično u krvi. U medicini se termin zasićenost (saturacija) kiseonikom obično koristi za označavanje nivoa oksigenacije u krvi. Oksigenacija nastaje kada molekuli kiseonika (O2) uđu u telo u kome se u plućima, iz vazduha prelaze u krv i vezuju se za hemoglobin da bi se formirao oksihemoglobin, i tako obavila njegova distribucija po telu.

Saturacija kiseonika u krvi, posebno zasićenje arterijske krvi kiseonikom (SaO2), je važan parametar za procenu respiratorne funkcije. U mnogim slučajevima, u zavisnosti od kliničke slike, starosti i opšteg stanja pacijenta, određivanje zasićenja kiseonikom omogućava zaključak o funkciji i aktivnostima pluća.

Pri niskim parcijalnim pritiscima kiseonika, većina hemoglobina u krvi se deoksigeniše. Od oko 90% (vrednost varira u zavisnosti od kliničkog konteksta) zasićenost kiseonikom raste prema krivoj disocijacije kiseonik-hemoglobin i približava se 100% pri parcijalnim pritiscima kiseonika većim od 11 kPa.

Promene koncentracije hemoglobina u krvi takođe značajno utiču na količinu kiseonika koja se prenosi putem krvi. Kada je pacijent anemičan, sadržaj kiseonika u krvi se smanjuje, a sa policitemijom on se povećava. U oba slučaja SaO2 može biti 97-100%, ali u tim uslovima postoji razlika u količini kiseonika koju prenosi hemoglobin.

Osnovne informacije[uredi | uredi izvor]

Kiseonik (O2) je neophodan za aerobni metabolizam tokom koga se stvaraju ugljen dioksid (SO2) i energija neophodna za život i rad ćelija. Razmena respiratornih gasova, kiseonika (O2) i ugljenog dioksida (SO2) između atmosferskog vazduha i krvi odvija se u plućima. Stoga je zadovoljavajuća funkcija pluća prvi uslov za održavanje homeostaze ovih gasova, odnosno za pravilno zasićenje kiseonikom u telesnim tečnostima (obično u krvi).[1]

 Uobičajene skraćenice za označavanje različitih oblika zasićenja kiseonikom
SaO2 Ukupni sadržaj kiseonika u krvi
SaO2 Zasićenje kiseonikom arterijske krvi mereno iz uzorka krvi [2]
SpO2 Zasiće kiseonikom arterijske krvi mereno pulsnim oksimetrom[3]
SvO2 Zasićenje kiseonikom venske krvi[2][4]
ScvO2 Centralna venska oksigenacija[4]
S⊽O2 Zasićenje kiseonikom mešane venske krvi [5]

Kiseonik koji difundira iz alveola pluća u krv dalje se transportuje u ćelije na dva načina:[6]

  • vezan za hemoglobin (97%)
  • fizički se rastvara u plazmi (3%).

Zbir količine kiseonika rastvorenog u plazmi i količine kiseonika vezanog za hemoglobin naziva sveukupni sadržaj kiseonika u krvi (SaO2). Kako je rastvorljivost kiseonika u krvi vrlo mala, vrednosti sadržaja kiseonika u krvi (SaO2) uglavnom se određuju količinom kiseonika koja je vezana za hemoglobin.[6]

Stvarne količine kiseonika rastvorenih u plazmi nisu velike, pošto ni koeficijent rastvorljivosti kiseonika u plazmi nije veliki. To je 0,003 ml/dl, pri pritisku od 1 mmHg. Kapacitet hemoglobina za kiseonik (kada je hemoglobin potpuno zasićen) iznosi 1,34 ml, ili 1 gram hemoglobina može maksimalno preneti 1,34 ml kiseonika (Hifnerov faktor).[6]

Ako su poznati sledeći parametri: koncentracija hemoglobina u krvi (Hb), parcijalni pritisak kiseonika u arteriji (RaO2) i zasićenost hemoglobinom u krvi (SaO2), sadržaj kiseonika u arterijskoj krvi može se izračunati po ovoj formuli:

  • SaO2=[1,34 x Hb x (SaO2/100)] + 0,003 x PaO2

U idealnim uslovima, pri parcijalnom pritisku kiseonika u arterijskoj krvi od 100 mmHg (RaO2 = 100 mmHg), zasićenosti (saturacija) hemoglobina kiseonikom (SaO2) od 98-100% i koncentraciji hemoglobina od 15 g/dl, ova vrednost je oko 20 ml/100 ml krvi ili 200 ml/1.000 ml krvi (200 ml/L krvi). Ako se sadržaj kiseonika (SaO2) pomnoži sa minutnom zapreminom krvi (SO), dobiće se ukupna količina kiseonika dopremljenog u tkiva (DO2).[6]

  • DO2 = CO x SaO2
  • DO2 = 5 L/min x 200 ml/L = 1000 ml

Međutim pritisak kiseonika u mešanoj venskoj krvi (PvO2) je između 40 i 52 mmHg zasićenja hemoglobina kiseonikom (SvO2) je 75% tako da je sadržaj kiseonika u venskoj krvi (CvO2) oko 15 ml/100 ml krvi (150 ml/1.000 ml krvi, ili 150 ml/L krvi).

  • CvO2 = [1,34 x Hb x (SvO2/100)] + 0,003 x PvO2
  • CvO2 = 15 ml/100ml krvi.

Razlika između zasićenja kiseonikom u arterijskoj krvi (SaO2 = 20 ml/100 ml krvi) i venske krvi (SvO2 = 15 ml/100 ml krvi) ukazuje na to da tkiva za svoje potrebe preuzimaju oko 5 ml kiseonika na 100 ml krvi (50 ml/1.000 ml krvi). Pod pretpostavkom da je srčani izlaz 5 L/min (SO = 5 L/min), potrošnja kiseonika u tkivu (VO2) iznosi 250 ml/min. To znači da se značajno veća količina kiseonika (1.000 ml) isporučuje tkivima (DO2) u poređenju sa njihovom potrošnjom (VO2) od 250 ml/min.[6]

Praćenje zasićenja kiseonikom[uredi | uredi izvor]

Stepen oksigenacije može se pratiti na dva načina pomoću:

Pulsni oksimetar
Gasni analizator

Fiziologija i patofiziologija zasićenja kiseonikom[uredi | uredi izvor]

Fiziološki, kada se udiše atmosferski vazduh (FiO2 = 0,21) kod odraslih (u drugoj i trećoj deceniji života), normalne vrednosti parcijalnog pritiska kiseonika u arterijskoj krvi (PaO2) su 90 - 110 mmHg, a zasićenost (saturacija) kiseonikom (SaO2) je 98% .[6]

Učinak smanjene zasićenosti kiseonikom[8]
SaO2 Učinak
95% i više Nema dokaza
80% i manje Poremećaj mentalnih funkcija
75% i manje Gubitak svesti

Kod dece je parcijalni pritisak kiseonika u arterijskoj krvi (PaO2) 80-100 mmHg, a zasićenost hemoglobina kiseonikom (SaO2) je 95-97%. Kod dece sa cijanogenim srčanim manama, SaO2 je još niži, ali > 60%.

Kod novorođenčadi (prevremeno rođena i terminska beba PaO2 je 50-80 mmHg, a SaO2 88-92%.

Sa starenjem, vrednost RO2 opada za 3-4 mmHg sa svakom decenijom života, pa se kod ljudi u sedmoj deceniji života mogu naći fiziološke vrednosti arterijskog pritiska kiseonika (PaO2) od 68 mmHg.U venskoj krvi, parcijalni pritisak kiseonika (PaO2) je 40 mmHg, a zasićenost kiseonikom (SaO2) je 75%. Kada parcijalni pritisak kiseonika u arterijskoj krvi (PaO2) padne na 60 mmHg, zasićenost hemoglobina kiseonikom (SaO2) pada na 89%, dok sa parcijalnim pritiskom kiseonika u arterijskoj krvi (PaO2) iznad 104 mmHg zasićenost hemoglobinom kiseonikom (SaO2) se ne može povećati preko 100%[6]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Blom H, Mulder M, Verweij W. Arterial oxygen tension and saturation in hospital patients: effect of age and activity. BMJ 1988;297:720–1.
  2. ^ a b Jean-Louis Vincent (28. 6. 2010). Yearbook of Intensive Care and Emergency Medicine 2010. Springer Science & Business Media. str. 313—. ISBN 978-3-642-10286-8. 
  3. ^ William H. Spriggs (1. 5. 2014). Essentials of Polysomnography. Jones & Bartlett Publishers. str. 92—. ISBN 978-1-284-03028-0. 
  4. ^ a b Andrew Webb; Luciano Gattinoni (26. 5. 2016). Oxford Textbook of Critical Care. Oxford University Press. str. 624—. ISBN 978-0-19-960083-0. 
  5. ^ Illustrated Manual of Nursing Practice.
  6. ^ a b v g d đ e Trpković, Slađana. „Oksigenoterapija”. www.researchgate.net. Pristupljeno 14. 7. 2020. 
  7. ^ Schutz (2001). „Oxygen Saturation Monitoring by Pulse Oximetry” (PDF). American Association of Critical Care Nurses. Arhivirano iz originala (PDF) 31. 1. 2012. g. Pristupljeno 10. 9. 2011. 
  8. ^ McEvoy, Mike (14. 11. 2012). „Oxymoron: Our Love-Hate Relationship with Oxygen” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 5. 3. 2016. g. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Засићење_кисеоником_(медицина)&oldid=27442050”