Ivanjica

Koordinate: 43° 34′ 29″ S; 20° 13′ 31″ I / 43.574833° S; 20.225333° I / 43.574833; 20.225333
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Ivanjica
Administrativni podaci
DržavaSrbija
Upravni okrugMoravički
OpštinaIvanjica
Stanovništvo
 — 2011.Pad 11.240 (2022)[1]
Geografske karakteristike
Koordinate43° 34′ 29″ S; 20° 13′ 31″ I / 43.574833° S; 20.225333° I / 43.574833; 20.225333
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Ivanjica na karti Srbije
Ivanjica
Ivanjica
Ivanjica na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj32250
Pozivni broj032
Registarska oznakaIC

Ivanjica je gradsko naselje u Srbiji u opštini Ivanjica u Moravičkom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 11.715 stanovnika,[2] dok je prema rezultatima popisa iz 2022. bilo 11.240 stanovnika.[1]

Geografija[uredi | uredi izvor]

Ivanjica je mesto u zapadnoj Srbiji. Nalazi se u kotlini u podnožju obronaka Golije i Javora, na obali reke Moravice, na 468 mnv.[3]

Opština Ivanjica se nalazi između 43° 34' 29'', severne geografske širine i 20° 13' 39'', istočne geografske dužine. Nalazi se u regiji Zapadne Srbije pripada Moravičkom okrugu zajedno sa opštinama: Lučani, Gornji Milanovac i Čačak. Prostire se na površini od 1.090 km² čime spada u jedne od najvećih opština u Srbiji. Na istoku se graniči sa opštinama Raškog okruga: Kraljevo, Opština Raška i Novi Pazar; na zapadu sa opštinama Zlatiborskog okruga: Arilje, Nova Varoš i Sjenica; i na severu sa opštinom Lučani. Opština Ivanjica se sastoji od 48 seoskih naselja i jednog gradskog naselja koje predstavlja opštinski centar.

Što se tiče saobraćajnog položaja nedostatak opštine Ivanjica je taj što je udaljena od važnih saobraćajnih pravaca u našoj zemlji, pri čemu se misli na značajne putne pravce koridora VII i koridora X. Od Beograda ka Ivanjici vode dva magistralna puta. Jedan iz Čačka a drugi iz Užica preko Požege. Sa Čačkom je povezana i preko Guče, a sa Kraljevom preko Kaone i Studenice. Preko Sjenice i Novog Pazara izlazi na Ibarsku magistralu, a od Sjenice preko Nove Varoši je povezana sa Prijepoljem i dalje sa Crnom Gorom i Jadranom. Ivanjica je od Beograd udaljena 224 km, a od Novi Pazar je udaljena 120 km. Udaljenost od Čačak je 80 km, a od Požega 40 km.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Regrutovanje dobrovoljaca za oslobilačke ratove protiv Osmanlija, 1875.
Ivanjica 1941. godine

Još pre nastanka grada, Ivanjicu i okolinu naseljavali su Rimljani, o čemu svedoče ostaci njihove kulture. Očuvana su njihova groblja, a u selu Kumanica još uvek postoji stari rimski most. U blizini je pronađen spomenik u kome se skraćenicom pominje naselje Cel...[4]

U tursko doba, teritorija Ivanjice pripadala je Sjeničkoj nahiji. Tu se nekada nalazila putna stanica - han, na putu iz Sjenice i Nove Varoši za Požegu i Čačak. Teren oko hana bio je sav u njivama, po čemu je Ivanjica i dobila ime.[3]

Prvi pomen Ivanjice iz 1505. godine, zapisan je u knjizi zaduženja u Dubrovačkom arhivu.[5]

Ukazom kneza Miloša iz 1833. godine Ivanjički kraj je pripojen Srbiji.[5] Naložio je tadašnjem kapetanu sreza Simi Jakoviću da se na mestu gde se nalazilo selo Prilike podigne naselje. I sam je na ovom terenu imao imanje, pa je počeo da ga prodaje došljacima iz Sjenice i Nove Varoši.[3] Sledeće godine započela je izgradnja grada.[5] Kapetan je tu podigao sresku kancelariju, pa po njemu jedan deo Ivanjice i danas nosi naziv Jakovića polje.[3]

Godine 1836, podignuta je crkva u Ivanjici, a sa njom je i naselje počelo da se širi i razvija. Međutim, dest godina kasnije 1846. izbio je požar, pri čemu su izgorele skoro sve kuće, tako da je Ivanjica morala ponovo da se obnavlja. Postoje podaci da je tom prilikom čak i ruski car dao pomoć za Ivanjicu, u iznosu od 100 dukata.[3]

Mesto je znatno napredovalo posle Prvog svetskog rata.[6]

Infrastruktura[uredi | uredi izvor]

U njoj se nalazi i jedna od najstarijih hidroelektrana u Srbiji izgrađena 1911. godini. Drvena brana, već istrošena[7], stradala je u poplavi februara 1936, do septembra je podignuta betonska.[8] Bolnica je osvećena 1. maja 1938.[9] U ovoj varošici je osnovan i najstariji fudbalski klub Javor. Ovo malo mesto je danas jedno perspektivno turističko mesto,[10][11] već godinama važi za vazdušnu banju, a planina Golija na čijim se obroncima nalazi Ivanjica proglašena je za rezervat biosfere. Kroz Ivanjicu prolazi državni put M21-1, a predviđena je izgradnja savremenog auto-puta (Auto-put Požega-Boljare) uporedo sa postojećim putem.

Zemaljska satelitska stanica Ivanjica

Dana 7. juna 1974. u Ivanjici je puštena u rad prva zemaljska satelitska stanica u tadašnjoj Jugoslaviji, koja je omogućila komunikacione veze sa celim svetom.[12]

Kultura[uredi | uredi izvor]

Nosioci kulturnog razvoja u opštini Ivanjica su brojne institucije i organizacije, od kojih vodeću ulogu imaju Dom kulture „Ivanjica“ i Biblioteka „Svetislav Vulović“ sa bogatom tradicijom od preko 140 godina. Osnovana je 1868. godine kao Ivanjičko čitalište. Dom kulture „Ivanjica“ osnovan je 1984. godine. Pre njegovog osnivanja, kulturnu delatnost opštine obavljali su Narodna biblioteka i Narodni univerzitet u okviru kojih se nalazio i sada „stari bioskop“. Kapaciteti Doma kulture „Ivanjica“ sastoje se od prostorija Narodne biblioteke i čitaonice, galerija, 2 sale (mala, plava,150 sedišta, velika 550 sedišta, koristi se i kao bioskopska dvorana), nekoliko učionica i ostalih pratećih prostorija. Ukupan koristan prostor ove ustanove je 4000 m². Ovde se nalaze biblioteka „Svetislav Vulović“, prostorije „Ivanjičkog radija“, Kancelarije za mlade opštine Ivanjica, Sportskog saveza opštine i KudeS - organizatora festivala Nušićijada.

Ivanjica je domaćin nekoliko kulturno-umetničkih manifestacija od kojih je najveća Nušićijada koja se održava krajem avgusta svake godine. Nušićijada je festival koji se održavao u Ivanjici od 1968. do 1972. godine u organizaciji ivanjičkog Doma kulture. Bio je to festival filmske komedije, trajao je 6 dana, održavao se u prvoj nedelji septembra i privlačio kulturni svet tadašnje Jugoslavije. Pamti se, kako po kulturnim sadržajima, tako po dobroj atmosferi, kafani i šali, jer je to bio „praznik humora i veselja”. Nosi ime po velikom komediografu, Branislavu Nušiću, čija je gospođa ministarka svome zetu, Čedi, pretila izgnanstvom i rečenicom „Viđen si za Ivanjicu!”. Kraj sveta iz vremena Nušićevih komada postaće nekoliko godina centar kulturnih zbivanja stare Jugoslavije, da bi onda nekoliko decenija čekao povratak svog festivala u novom ruhu i starom sjaju.

Obnovljena Nušićijada se ponovo održava od 2010. godine koju tada posećuje oko 10000 posetilaca, 2011. oko 30000, 2012. između 35000 i 40000 posetilaca.

Obrazovanje[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Spisak OŠ u Ivanjici

Odmah po pripajanju Ivanjice i Moravičkog kraja Srbiji, 1834. godine otvorena je škola u ovom mestu. Prethodne godine otvorena je škola u Milandži, prva u ovom kraju. U Ivanjici rade dve osnovne škole od ukupno devet u opštini. U gradu se takođe nalaze i Gimnazija i srednja Tehnička škola, a od skoro rade i neki istureni smerovi privatnih fakulteta kao što je Turističko-ugostiteljski fakultet univerziteta Singidunum.

Ivanjica takođe ima predškolsku ustanovu "Bajka" u okviru koje rade četiri vrtića:[13]

  • Đurđevak (otvoren 1978. godine)
  • Zvončica (otvoren 1985. godine)
  • Pahuljica (otvoren 2013. godine na Bukovici)

Radovi na četvrtom vrtiću Bambi započeti su 2018. godine, a objekat se nalazi u dvorištu osnovne škole "Kirilo Savić" u Crnjevu.[14] Pušten je u rad u maju 2021.[15]

Mediji[uredi | uredi izvor]

Na teritoriji opštine Ivanjica rade tri lokalna elektronska medija i jedan kablovski operater, koji svojim programima obogaćuju informisanost građana. Pored njih, građani opštine imaju prijem signala nacionalnih televizijskih i radio stanica, međutim u seoskim sredinama pokrivenost televizijskim signalom je prilično loša. Gradsko jezgro ima zadovoljavajući prijem slike i radio signala, zahvaljujući i opštini koja je na nekoliko kota postavila TV repetitore za prijem televizijske slike.

Poznate ličnosti[uredi | uredi izvor]

Znamenite ličnosti rođene u Ivanjici:

Demografija[uredi | uredi izvor]

Zasad kupina, Sveštica

U naselju Ivanjica živi 9.256 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 43,8 godina (42,47 kod muškaraca i 45,06 kod žena).[16] U naselju ima 4.271 domaćinstvo, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,63.[17]

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).

Demografija[18]
Godina Stanovnika
1948. 1.532
1953. 1.829
1961. 2.082
1971. 5.507
1981. 8.765
1991. 11.093 11.012
2002. 12.350 12.567
2011. 11.715
2022. 11.240
Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍[19]
Srbi
  
 12.226 98,99%
Romi
  
 24 0,19%
Crnogorci
  
 23 0,18%
Jugosloveni
  
 17 0,13%
Makedonci
  
 8 0,06%
Goranci
  
 7 0,05%
Hrvati
  
 5 0,04%
Muslimani
  
 3 0,02%
Ukrajinci
  
 1 0,00%
Slovenci
  
 1 0,00%
Rusi
  
 1 0,00%
Mađari
  
 1 0,00%
Bunjevci
  
 1 0,00%
nepoznato
  
 17 0,13%


Stanovništvo prema polu i starosti[16]
m
ž
85+ 54
  
  
 95
80—84 96
  
  
 152
75—79 171
  
  
 203
70—74 336
  
  
 417
65—69 420
  
  
 483
60—64 380
  
  
 448
55—59 387
  
  
 466
50—54 383
  
  
 405
45—49 410
  
  
 450
40—44 370
  
  
 345
35—39 383
  
  
 349
30—34 348
  
  
 327
25—29 305
  
  
 292
20—24 282
  
  
 271
15—19 277
  
  
 305
10—14 298
  
  
 283
5—9 290
  
  
 246
0—4 263
  
  
 250
Prosek : 42,47 45,06
Domaćinstva
Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.
Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002.
Broj domaćinstava 483 576 677 1.796 2.770 3.270 3.756
Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.
Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek
Broj domaćinstava 503 663 730 1.312 302 178 50 11 6 1 3,29
Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu
Pol Ukupno Neoženjen/Neudata Oženjen/Udata Udovac/Udovica Razveden/Razvedena Nepoznato
Muški 4.912 1.536 3.172 134 63 7
Ženski 5.173 1.236 3.208 565 156 8
UKUPNO 10.085 2.772 6.380 699 219 15
Stanovništvo po delatnostima koje obavlja
Pol Ukupno Poljoprivreda, lov i šumarstvo Ribarstvo Vađenje rude i kamena Prerađivačka industrija
Muški 2.652 156 2 1 1.266
Ženski 2.492 69 1 0 1.421
UKUPNO 5.144 225 3 1 2.687
Pol Proizvodnja i snabdevanje Građevinarstvo Trgovina Hoteli i restorani Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški 43 200 264 124 221
Ženski 12 33 290 75 62
UKUPNO 55 233 554 199 283
Pol Finansijsko posredovanje Nekretnine Državna uprava i odbrana Obrazovanje Zdravstveni i socijalni rad
Muški 9 21 132 88 66
Ženski 28 15 78 148 223
UKUPNO 37 36 210 236 289
Pol Ostale uslužne aktivnosti Privatna domaćinstva Eksteritorijalne organizacije i tela Nepoznato
Muški 40 0 0 19
Ženski 28 0 0 9
UKUPNO 68 0 0 28

Znamenitosti[uredi | uredi izvor]

Vodopad na reci Moravici je vizuelni simbol Ivanjice. Sagrađen davne 1909. godine za potrebe puštanja u rad pete hidrocentrale u Kraljevini Srbiji. I dan danas radi i proizvodi struju.

Takođe jedna od znamenitosti Ivanjice je čuveni stari most, podignut na prelazu 19. u 20. vek. Elegantni luk visoko nadvisuje Moravicu, a kako legenda kaže, za izgradnju mosta, pored kamena, utrošeno je i 30.000 jaja.

Na ulasku u staru čaršiju, odnosno strogi centar, nalazi se mali park sa spomenikom partizanima (rad Đorđa Andrejevića Kuna), a sa druge strane Čiča Dražina koliba ili brvnara posvećena đeneralu Dragoljubu Draži Mihailoviću i njegov spomenik.

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Vodopad na reci Moravici
    Vodopad na reci Moravici
  • Most na Moravici
    Most na Moravici
  • Hidrocentrala
    Hidrocentrala
  • Koliba čiča Draže
    Koliba čiča Draže
  • Spomenik Revoluciji
    Spomenik Revoluciji

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b „Popis 2022, Knjiga 1 – Nacionalna pripadnost (podaci po opštinama i gradovima)” (PDF). Republički zavod za statistiku. 28. 4. 2023. Pristupljeno 28. 4. 2023. 
  2. ^ „Popis 2011, Knjiga 1 – Nacionalna pripadnost (podaci po opštinama i gradovima)” (PDF). Republički zavod za statistiku. 29. 11. 2012. Pristupljeno 28. 4. 2023. 
  3. ^ a b v g d Srbija znamenitosti i lepote, grupa autora, Književni pregled, Beograd 1965
  4. ^ "Politika", 22. dec. 1935
  5. ^ a b v „Ivanjica internet portal: Istorijski podaci”. Pristupljeno 1. 2. 2013.  Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. jun 2013)
  6. ^ „Politika”, 7. jul 1936
  7. ^ "Politika", 18. okt. 1935
  8. ^ "Vreme", 20. sept. 1936
  9. ^ "Politika" 3. maj 1938
  10. ^ Ivanjica: Rodno mesto seoskog turizma (B92, 21. januar 2013)
  11. ^ Ivanjica: Zdravlje uz „Nebeske suze“ („Večernje novosti“, 18. oktobar 2013)
  12. ^ Četrdeset godina ivanjičke satelitske stanice
  13. ^ „Istorijat”. Predškolska ustanova Bajka. Pristupljeno 29. 4. 2023. 
  14. ^ „Postavljanje kamena temeljca za novi vrtić Ivanjica”. YouTube. 17. septembar 2018. Pristupljeno 3. jul 2020. 
  15. ^ „Otvoren četvrti vrtić u Ivanjici – “Bambi“ primio prve mališane (VIDEO)”. Info LIGA. 24. 5. 2021. Pristupljeno 29. 4. 2023. 
  16. ^ a b „Popis 2022, Knjiga 2 – Starost i pol (str. 302–303)” (PDF). Republički zavod za statistiku. 25. 5. 2023. Pristupljeno 25. 5. 2023. 
  17. ^ „Popis 2022, Knjiga 3 – Domaćinstva prema broju članova (str. 91)” (PDF). Republički zavod za statistiku. 7. 7. 2023. Pristupljeno 25. 5. 2023. 
  18. ^ „Popis 2011, Knjiga 20 – Uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002 i 2011. godine” (PDF). Republički zavod za statistiku. 25. 4. 2014. Pristupljeno 28. 4. 2023. 
  19. ^ „Popis 2002, Knjiga 1 – Nacionalna ili etnička pripadnost (str. 122–123)” (PDF). Republički zavod za statistiku. 31. 12. 2002. Pristupljeno 9. 7. 2023. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ивањица&oldid=27700613”