Idit Daram

Idit Daram
Idit Daram
Puno ime	Meri Idit Daram
Datum rođenja	(1863-12-08)8. decembar 1863.
Mesto rođenja	London,  Ujedinjeno Kraljevstvo
Datum smrti	15. novembar 1944.(1944-11-15) (80 god.)
Mesto smrti	London

Idit Daram (engl. Edith Durham; London, 8. decembar 1863 — 15. novembar 1944) je bila spisateljica i umetnica iz Ujedinjenog Kraljevstva koja je posebno poznata zbog tekstova o životu Albanaca na samom početku 20. veka.

Biografija

Bila je najstarija od osmoro dece. Njen otac je bio Artur Edvard Daram, istaknuti londonski hirurg. Bila je talentovana za crtanje i slikanje i pohađala je Kraljevsku akademiju umetnosti i Bedford koledž u Londonu. Svoje radove je izlagala na brojnim izložbama a njeni detaljni crteži amfibija i reptila su objavljeni 1899. godine u Istoriji prirode u izdanju univerziteta u Kembridžu.

Kada joj je umro otac nekoliko godina se starala o svojoj bolesnoj majci što je za nju bilo previše iscrpljujuća aktivnost zbog koje joj je, kada je imala 37 godina, doktor savetovao da se odmori u inostranstvu.

Balkanske ekspedicije

Po savetu doktora putovala je po Dalmaciji od Trsta do Kotora, a zatim na Cetinje, prestonicu Crne Gore. Na ovom putovanju se upoznala sa životom na jugu Balkana i to iskustvo će biti presudno za njen dalji život.

Tokom narednih dvadeset godina često putuje po Balkanu, naročito po Albaniji koja je tada bila najizolovanije i najnerazvijenije područje Evrope. Napisala je nekoliko knjiga o Balkanu, od kojih je najpoznatija „Visoka Albanija“ objavljena 1909. godine, koja se još uvek smatra uticajnim vodičem kroz običaje i društvo visoravni severne Albanije. Cetinjski vjesnik je 1908. godine o njoj napisao da je iz ljubavi prema Crnoj Gori naučila srpski jezik. U tom periodu, dok je imala ljubav prema srpskom narodu, napisala je knjigu Kroz zemlje Srba (Kroz srpske zemlje, Through the Lands of the Serb) u kojoj je opisala svoja putovanja kroz Srbiju i Crnu Goru, početkom 20. veka.

Kontroverze

Blisko se identifikovala sa Albancima i posebno sa njihovim pokretom za ujedinjenje i nezavisnost od Osmanskog carstva. Ovakva opredeljenja su izazvala kritike pristalica jugoslovenske države koji su podržavali pripadnost Kosova i Metohije (od kraja 19. veka većinski naseljene Albancima) Srbiji i Jugoslaviji. Njene kritike na račun „srpskih krvopija“ koje „nisu stvorile Jugoslaviju nego su se držali svog originalnog cilja stvaranja Velike Srbije.... Daleko od oslobođenja, masa ljudi živi pod mnogo okrutnijom vlašću od prethodne."

Neki prosrpski britanski intelektualci poput Rebeke Vest su se oštro suprotstavljali njenim stavovima. Istaknuti istoričar Robert Vilijam Seton-Votson je ocenio da Daramova kritikuje „balkanski mentalitet“ a istovremeno su njeni postupci identični sa predmetom njene kritike.

U Albaniji je bila vrlo cenjena i nazivana romantičnim imenom poput „kraljica gorštaka“. Iako je putovala sama po Albaniji tokom putovanja nije imala nikakvih problema zbog toga što je oblačila mušku odeću i na taj način imala status zaštićene osobe, jer su Albanci poštovali stari običaj „zakletih devica“ i tretirali je kao muškarca.

Bibliografija

• Kroz zemlju Srba (1904)
• Teret Balkana Arhivirano na sajtu Wayback Machine (28. decembar 2019) (1905)
• Visoka Albanija (1909)
• Borba za Skadar (1914)
• Twenty Years of Balkan Tangle (1920)
• Zločin u Sarajevu (1925)
• Some Tribal Origins, Laws and Customs of the Balkans (1928)
• Albanija i Albanci: odabrani članci i pisma, 1903—1944, izdavač Bejtula Destani (I.B. Tauris, 2001)

Literatura

• Edith Durham : një zonjë e madhe për Shqipërinë, Kastriot Frashëri (Geer, 2004)
• The Durham Collection of Garments and Embroideries from Albania and Jugoslavia, Laura Emily Start (1939)
• "Queen of the Highlanders: Edith Durham in 'the land of the living past'", Charles King, Times Literary Supplement, 4 August 2000, pp. 13–14
•  Mary Edith Durham (2016), Nella Terra del Passato Vivente. La scoperta dell'Albania nell'Europa del primo Novecento. Introduzione, traduzione, note e appendice di Olimpia Gargano. Lecce, Besa.

Spoljašnje veze

• Idit Daram (Projekat Gutenberg) (jezik: engleski)
• Britanska spisateljica o Valjevu i Ubu 1904. godine (jezik: srpski)