Infracrveno zračenje

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Slika psa u srednjem („termalnom“) infracrvenom području (temperatura je prikazana bojom)
[β – Sazvežđe Slikar viđeno u infracrvenom spektru

Infracrveno zračenje ili infracrvena svetlost (lat. infra = „ispod“; skraćenica IR od eng. infrared)[1] obuhvata elektromagnetsko zračenje s talasnim dužinama većim od talasne dužine vidljive crvene svetlosti, a manjim od talasne dužine radio talasa. To je raspon od približno 750 nm do 3 mm, odnosno od 4,5*1014 do 1012 Hz,[2] (mada ljudi mogu da vide infracrvenu svetlost do bar 1050 nm u eksperimentima[3][4][5][6]). Raspon energije koju prenose kreće se od 4,7 do 0,01 eV.

Infracrvenu radijaciju je otkrio 1800. godine astronom Ser Vilhelm Heršel, koji je oktrio tip nevidljive radijacije u spektru s nižom energijom od crvenog svetla, putem njenog dejstva na termometar.[7][8] Kasnije je utvrđeno da nešto više od polovine totalne energije Sunca dospeva na zemlju u obliku infracrvenog zračenja. Balans između apsorbovane i emitovane infracrvene radijacije ima kritičan efekat na klimu Zemlje.

Te talase emituju zagrejana tela i neki molekuli kada se nađu u pobuđenom stanju. Dobro ih apsorbiraje većina materija pri čemu se energija infracrvenog zračenja pretvara u unutrašnju energiju što rezultira porastom temperature. Sunčeva svetlost omogućuje otprilike snagu zračenja od 1004 W po kvadratnom metru; od toga na infracrveno zračenje otpada 527 W, 445 W na vidljivu svetlost i 32 W na ultraljubičasto zračenje.[9][10]

Infracrvena radijacija nalazi industrijske, naučne, i medicinske primene. Uređaji za noćni vid koji koriste aktivnu blisko infracrvenu iluminaciju omogućavaju ljudima da vide u mraku, a da posmatrač ne bude detektovan. Infracrvena astronomija koristi teleskope opremljene senzorima za penetraciju prašnjavih regiona svemira, kao što su molekulski oblaci; detektovanje objekata kao što su planete, i za posmatranje visoko crveno-pomerenih objekata iz ranih dana svemira.[11] Kamere sa infracrveno termalnim slikama se koristte za detektovanje toplotnih gubitaka izolovanih sistema, za posmatranje promenljivog krvnog protoka u koži, i za detektovanje pregrevanja električnih aparata.

Toplotno-infracrvene slike se ekstenzivno koriste za vojne i civilne svrhe. Vojne primene obuhvataju akvizicije mete, prismotru, noćni vid, navođenje i praćenje. Ljudi sa normalnom telesnom temperaturom emituju uglavnom na talasnim dužinama oko 10 μm (mikrometera). Civilne primene obuhvataju analizu termalne efikasnosti, praćenje stanja životne sredine, inspekciju industrijskih postrojenja, daljinsko očitavanje temperature, kratkorasponsku bežičnu komunikaciju, spektroskopiju, i vremenske prognoze.

Pregled[uredi | uredi izvor]

Infracrvena termografija ili termalno snimanje se dosta koristi u vojne i civilne svrhe. Vojna primena obuhvata aktivno otkrivanje ciljeva u mraku, praćenje i otkrivanje neprijatelja, te za praćenje ciljeva na projektilima. Civilne primene uključuju proučavanje stupnja termičkog iskorištenja objekata, daljinsko merenje temperature, bliske bezžične komunikacije, spektroskopiju i vremensku prognozu. Infracrvena astronomija koristi teleskope sa IC senzorima za otkrivanje područja koja su prekrivena prašinom, kao što su molekularni oblaci, za otkrivanje planeta i za gledanje objekata sa velikim crvenim pomakom, koji potječu iz vremena nastajanja svemira.[11]

Ljudsko telo normalno zrači sa talasnim dužinama od otprilike 12 μм, kao što se može izračunati iz Vinovog zakona pomaka.

Spektroskopija infracrvenog zračenja (IR spektroskopija) koristi infracrveno zračenje kao medij proučavanja, koje emituju molekuli zahvaljujući svojim vibracijama. Apsorbovanjem infracrvenog zračenja molekulske vibracije se pobuđuju, pa molekuli počinju jače da vibriraju. Zbog toga se infracrvena spektroskopija, zajedno s ramanovom spektroskopijom zove vibracijska spektroskopija. Slobodni atomi ne emituju infracrveno zračenje. Svaki molekul ima karakteristične vibracije, koje zavise od čvrstoća veza i masa delova molekula koji vibriraju.[12]

Različita područja infracrvenog zračenja[uredi | uredi izvor]

Crtež atmosferske prozirnosti u delu infracrvenog zračenja
Snop optičkih vlakana
Uređaj za noćno gledanje
Silikonska pločica sa poliranjem kao ogledalo

Infracrveno zračenje obuhvata širok raspon elektromagnetskog zračenja, a kako senzori pokrivaju samo određena područja IC spektra, postoje razne podele koje detaljnije određuju područja.

Podela prema CIE[uredi | uredi izvor]

Međunarodna komisija za rasvetu (CIE – franc. Commission internationale de l'éclairage) deli infracrveno zračenje u 3 područja:[13]

  • IC – A: 700 nm–1400 nm (0,7 µm – 1,4 µm)
  • IC – B: 1400 nm–3000 nm (1,4 µm – 3 µm)
  • IC – C: 3000 nm–1 mm (3 µm – 1000 µm)

Ipak, najčešće se infracrveno zračenje deli na 5 područja:[14]

  • Blisko infracrveno područje: (0,7 µm – 1,4 µm), to je područje određeno sa apsorpcijom vodene pare. Obično se koristi za optička vlakna u telekomunikacijama, zbog malih gubitaka prigušenja silicijum-dioksida (SiO2). Za aktivno otkrivanje ciljeva u mraku, ovo je područje vrlo osetljivo i koristi se za naočare za noćno posmatranje.
  • Kratkotalasno infracrveno područje: (1,4 µm – 3 µm), to je područje gde se apsorpcija vodene pare jako povećava, na talasnoj dužini 1450 nm. Područje od 1530 do 1560 nm je vrlo važno područje za telekomunikacije na velikim udaljenostima.
  • Srednjotalasno infracrveno područje: (3 µm – 8 µm), to je područje značajno zato što ima „atmosferski prozor“ ili područje u kojem niti jedan staklenički gas ne upija Sunčevo toplotno zračenje.
  • Dugotalasno infracrveno područje: (8 µm – 15 µm), to je područje „termalnog snimanja“, gde se mogu dobiti najbolje IC slike, kada nema svetlosti Sunca ili meseca.
  • Daleko infracrveno područje: (15 µm – 1000 µm), to je područje značajno za daleki infracrveni laser.

Podela prema ISO 20473[uredi | uredi izvor]

Međunarodna organizacija za standardizaciju u svom standardu ISO 20473 deli infracrveno zračenje na 3 područja:[15]

Oznaka Skraćenica Talasna dužina
Blisko infracrveno područje NIR 0,78 - 3 µm
Srednje infracrveno područje MIR 3 - 50 µm
Daleko infracrveno područje FIR 50 - 1000 µm

Astronomska podela infracrvenog zračenja[uredi | uredi izvor]

Astronomi dele infracrveno zračenje na 3 područja:[16]

Oznaka Skraćenica Talasna dužina
Blisko infracrveno područje NIR (0,7-1) do 5 µm
Srednje infracrveno područje MIR 5 do (25—40) µm
Daleko infracrveno područje FIR (25—40) do (200—350) µm.
Podmilimetarsko infracr. područje THz 100 do 1000 µm (1 mm).

Podela prema elektronskim senzorima[uredi | uredi izvor]

Infracrveno zračenje se može podeliti prema raznim elektronskim sezorima, koji imaju odziv u tim područjima:[17]

  • Blisko infracrveno područje: (0,7 µm – 1,0 µm), to je područje od kraja osećaja ljudskog oka do odziva silicijuma.
  • Kratkotalasno infracrveno područje: (1,0 µm – 3 µm), to je područje od odziva silicijumaa do područja „atmosferskog prozora“. To područje pokriva poluprovodnik In Ga As na talasnoj dužini oko 1,8 µm, a manje su osetljive olovne soli.
  • Srednjotalasno infracrveno područje: (3 µm – 5 µm), to je područje „atmosferskog prozora“, i pokrivaju ga poluprovodnici InSb, Hg Cd Te i delimično Pb Se.
  • Dugotalasno infracrveno područje: (8 µm – 12 µm ili 7 µm – 14 µm), pokrivaju ga poluvodnici HgCdTe i mikrobolometri.
  • Vrlo dugotalasno infracrveno područje: (12 µm – 30 µm), pokriva ga silicijum s primesama.

Podela prema telekomunikacijskim područjima[uredi | uredi izvor]

Infracrveno zračenje se deli u komunikacijama s optičkim vlaknima u 7 pojasa:[18]

Pojas Opis Raspon talasnih dužina
O pojas Izvorni 1260–1360 nm
E pojas Prošireni 1360–1460 nm
S pojas Kratkotalasni 1460–1530 nm
C pojas Osnovni 1530–1565 nm
L pojas Dugotalasni 1565–1625 nm
U pojas Jako dugotalasni 1625–1675 nm

C – pojas prevladava za telekomunikacijske mreže na velike udaljenosti.

Toplotno zračenje[uredi | uredi izvor]

Infracrveno zračenje se često naziva „toplotnim zračenjem“, budući da mnogi veruju da toplota dolazi od IC zračenja. Ali to je zabluda, budući i da ostalo elektromagnetsko zračenje, čak i vidljiva svetlost, greu površine, koje ga upijaju. Infracrveno zračenje sa Sunca doprinosi oko 49% zagravanju Zemlje, dok ostalo je u vidljivom delu spektra i manji deo, oko 3% u ultraljubičastom delu spektra. Objekti koji imaju sobnu temperaturu, zrače u IC području, uglavnom od 8 do 25 µm talasne dužine.[19]

Toplota je energija koja će ostvariti prenos toplote, ako postoji razlika temperatura. Toplota se može preneti kondukcijom toplote ili provodljivošću, konvekcijom ili prenošenjem toplote, i elektromagnetnim zračenjem, a to je jedini način kako se može preneti toplota u vakuumu.

Glavnina ljudskog elektromagnetskog zračenja je u području infracrvenog zračenja. Neki su materijali prozirni za infracrveno zračenje, ali neprozirni za vidljivu svetlost, kao plastična crna vreća. Neki su materijali prozirni za vidljivu svetlost, ali neprozirni i odbijaju infracrveno zračenje, kao staklo na naočarima.

Pojam emisivnosti je vrlo važan za razumevanje infracrvenog zračenja nekog objekta. To svojstvo materije uspoređuje toplotno zračenje nekog objekta sa toplotnim zračenjem idealnog crnog tela. Drugim rečima, dva objekta koja imaju istu temperaturu, neće se pojaviti sa jednakim intenzitetom na termalnoj slici; onaj koji ima veću emisivnost, će biti intenzivniji.[20]

Primena[uredi | uredi izvor]

Noćno gledanje[uredi | uredi izvor]

Uređaji sa noćno gledanje se koriste kada nema dovoljno svetla za normalno gledanje. Ovi uređaji rade postupkom pretvaranja svetlosnih fotona u elektrone, koji se zatim pojačavaju, hemijskim ili električnim postupcima, i zatim ponovo pretvaraju nazad u vidljive fotone. Noćno gledanje ne treba mešati sa infracrvenom termografijom, koja stvara slike na osnovi razlike temperature različitih objekata.[21]

Infracrvenom termografijom[uredi | uredi izvor]

Infracrvena termografija, termalno snimanje, termografsko snimanje, ili termalni video, je tip nauke infracrvenog snimanja. Termografske kamere opažaju zračenje u infracrvenom pojasu elektromagnetskog spektra (ugrubo 0,9-14 μm) i stvaraju snimke tog zračenja koje se naziva termogramima.

Kako infracrveno zračenje emituju sva tela zavisno od njihove temperature, prema zakonu zračenja crnog tela, termografija omogućava „gledanje“ okoline bez vidljivog osvetljenja. Količina zračenja se povećava s temperaturom, stoga termografija omogućava da se vidi promene temperature (otuda i ime termografija). Gledani termografskom kamerom, topli predmeti se dobro ističu u odnosu na hladniju pozadinu; ljudi i druge toplokrvne životinje postaju lako vidljivi u odnosu na okolinu, danju i noću. Stoga se široka upotreba termografije istorijski vezuje za vojne primene i za službe osiguranja.

Ostale vrste slikanja[uredi | uredi izvor]

Infracrvena fotografija, infracrveni filtri služe da se naprave slike u bliskom infracrvenom području. Digitalni fotoaparati koriste često infracrvene „blokere“, dok jeftiniji digitalni fotoaparati i kamere na mobilnim telefonima, „vide“ sjajne ljubičasto-bele mrlje u bliskom infracrvenom području. Novija tehnologija, koja je još u razvoju, je slikanje u području talasne dužine teraherca.

Infracrvena grejalica

Navođenje projektila[uredi | uredi izvor]

Navođenje projektila koristi elektromagnetsko zračenje u infracrvenom području za praćenje ciljeva i uništavanje. U 25 godina ratovanja, 90% vojnih gubitaka SAD u opremi je bilo zbog projektila sa infracrvenim navođenjem.[22]

Grejanje[uredi | uredi izvor]

Infracrveno zračenje se može koristiti i za grejanje. Na primer, koristi se često u saunama, gde se postavljaju infracrvene grejalice. Koristi se i za odleđivanje krila aviona, kada treba ukloniti led pre poletanja. U zadnje vreme se koristi i u terapijama grejanjem. Infracrveno zračenje se koristi i za kuvanje i pripremanje hrane.

Infracrveno zračenje ima i industrijsku primenu, kao za sušenje premaza boje, oblikovanje plastika, žarenje, zavarivanje plastike. Najbolji rezultati se postižu kada grejači imaju talasnu dužinu istu kao i apsorpcione linije materijala, koji se greje.

Komunikacije[uredi | uredi izvor]

Infracrveni prenos podataka se koristi na malim udaljenostima između računara i ličnih digitalnih pomoćnih uređaja. Daljinsko upravljanje koristi infracrvene svetleće diode, da bi se emitovalo infracrveno zračenje, koje je sabijeno u žarište plastičnim sočivima, da bi se dobio uzak zrak. Zrak se modulira, gasi i pali, da bi se podaci kodirali. Prijemnik koristi silicijumsku fotodiodu, da bi pretvorio infracrveno zračenje u električnu struju. Infracrveno zračenje ne prolazi kroz zidove, i ne ometa uređaje u drugim prostorijama.

Ponekad se umesto ukopavanja optičkih vlakana za prenos podataka, koriste infracrveni laseri, pogotovo u gusto naseljenim mestima. Infracrveni laseri se mogu koristiti i za prenos podataka kroz optička vlakna, pogotovo na talasnim dužinama 1 330 nm ili 1 550 nm, jer je to najbolji izbor za silicijum-dioksidna optička vlakna.

Spektroskopija[uredi | uredi izvor]

Spektroskopija infracrvenog zračenja (IR spektroskopija) koristi infracrveno zračenje kao medijum proučavanja, koje emituju molekuli zahvaljujući svojim vibracijama. Apsorbovanjem infracrvenog zračenja molekulske vibracije se pobuđuju, pa molekuli počinju jače da vibriraju. Zbog toga se infracrvena spektroskopija, zajedno s Ramanovom spektroskopijom zove vibracijska spektroskopija. Slobodni atomi ne emituju infracrveno zračenje. Svaki molekul ima karakteristične vibracije, koje zavise od čvrstoće veza i masa delova molekula koji vibriraju. Ta činjenica daje infracrvenoj spektroskopiji velike analitičke mogućnosti jer je moguće odrediti od kojih se funkcionalnih grupa molekul sastoji. Kako svaki molekul ima različiti infracrveni spektar, infracrvena spektroskopija se koristi pri identifikaciji materije. Kako je toplotna energija molekula veća od energije vibracija, infracrveno zračenje emituju objekti zahvaljujći svojoj toplotnoj energiji. Talasna dužina emitiranog zračenja zavisi od temperaturi prema zakonu crnog tela.

Meteorologija[uredi | uredi izvor]

Meteorološki sateliti, opremljeni sa radiometrima, stvaraju toplotne i infracrvene slike, na kojima uvežbani meteorolog može da odredi vrstu i visinu oblaka, temperature vodenih površina i zemlje i da odredi promene u okeanima. Radiometri rade uglavnom u području od 10,3 do 12,5 µm.

Klimatologija[uredi | uredi izvor]

Za klimatologiju, posmatra se atmosfersko infracrveno zračenje, da bi se otkrila izmena energije između Zemlje i atmosfere. Koristi se i u proceni globalnog otopljavanja i Sunčevog toplotnog zračenja. Pirgometar je instrument koji radi u području od 4,5 do 100 μm i njime se posmatraju zračenja oblaka, CO2 i drugih stakleničkih gasova. Meri se sa površine Zemlje u atmosferu. Koristi se termoelektrični detektor zastićen sa filterom, prozirnim za velike talasne dužine, dok ne propušta vidljivi deo spektra („silicijumski prozor“).

Astronomija[uredi | uredi izvor]

Astronomi posmatraju svemirske objekte u infracrvenom području elektromagnetskog spektra, sa svim delovima za optičke teleskope, uključujući ogledala, sočiva i detektore. Zbog toga se obično svrstava kao deo optičke astronomije. Da bi se dobile slike u infracrvenom spektru, delovi treba da budu pažljivo zaštićeni, a detektori se obično hlade tečnim helijumom.

Osetljivost infracrvenih teleskopa na Zemlji je znatno ograničena zbog vodene pare u atmosferi, koja upija deo infracrvenog spektra, koji dolazi iz svemira, osim u područjima „atmosferskih prozora“. Zbog toga je bolje infracrvene teleskope smestiti na velike nadmorske vine, postaviti ih u balone na vrući vazduh ili u avione.

Infracrveni teleskopi su korisni za astronome, jer hladni i tamni molekularni oblaci gasa i prašine zamagljuju pogled na mnoge zvezde. Infracrveni teleskopi se isto koriste za posmatranje protozvezda, pre nego počnu da emituju vidljivu svetlost. Budući da zvezde vrlo malo emituju u infracrvenom području, moguće je otkriti reflektovanu svetlost sa planeta.

Infracrveni teleskopi se koriste i za posmatranje jezgara aktivnih galaksija, koje su obično zamagljene gasovima i prašinom. Daleke galaksije sa crvenim pomakom, imaju deo spektra pomaknut na veće talasne dužine, tako da se najbolje vide u infracrvenom području.

Istorija umetnosti[uredi | uredi izvor]

Infracrveni reflektogrami, kako ih nazivaju istoričari umetnosti, služe za otkrivanje skrivenih slojeve boje na umetničkim slikama. To im služi da otkriju da li je slika original ili kopija, ili ako je slika izmenjena sa restauratorskim radovima. Infracrveni uređaji su korisni i kod otkrivanja starih spisa, kao što su „Svitci sa Mrtvog mora“ ili spisi pronađeni u Mogao pećini.

Biološki sistemi[uredi | uredi izvor]

Termografska slika zmije koja jede miša
Termografska slika voćnog šišimiša.

Postoje životinje koje imaju osetila za infracrveno zračenje, kao što su zmije jamičarke, kržljonoške, vampirski šišmiši, razni kornjaši, neki leptiri i bube. Jamičarke imaju par infracrvenih senzornih udubljenja na glavi. Senzitivnost tih biloških sistema za detekciju infracrvenog zračenja nije u potponosti razjašnjena.[23][24]

Drugi organizmi koji imaju termoreceptivne organe su pitoni (familija Pythonidae), neke boe (familija Boidae), obični vampirski šišmiš (Desmodus rotundus), razni krasnici (Melanophila acuminata),[25] tamno pigmentirani leptiri (Pachliopta aristolochiae i Troides rhadamantus plateni), i verovatno krvopijuće bube (Triatoma infestans).[26]

Mada se blisko infracrveni vid (780–1000 nm) dugo smatrao nemogućim, zbog buke u vizuelnim pigmenatima,[27] senzacija blisko infracrvenog svetla je prijavljena kod šarana i tri cichlid vrste.[27][28][29][30][31] Ribe koriste NIR za hvatanje plena[27] i za fototaktičku orijentaciju pri plivanju.[31] NIR senzacija kod ribe je verovatno relevantna zbog uslova slabe osvetljenosti tokom sumraka[27] i u mutnim površinskim vodama.[31]

Fotobiomodulacija[uredi | uredi izvor]

Blisko infracrveno svetlo, ili fotobiomodulacija, se koristi za tretman hemoterapijom indukovane oralne ulceracije, kao i za lečenje rana. Poznati su i neki radovi vezani za antiherpesni virusni tretman.[32] Istraživački projekti obuhvataju lečenje centralnog nervnog sistema putem povećanog izražavanja citohrom c oksidaze i drugih mogućih mehanizama.[33]

Zaštita na radu[uredi | uredi izvor]

U nekim industrijama, postoji opasnost od uticaja infracrvenog zračenja na oči i vid, i zato je potrebno nositi zaštitne naočare sa IC filterima.

Zemlja i infracrveno zračenje[uredi | uredi izvor]

Zemljina površina i oblaci upijaju vidljivo i nevidljivo zračenje sa Sunca i ponovno emituju veliki deo energije u infracrvenom delu spektra, nazad u atmosferu. Neke čestice u atmosferi, uglavnom kapljice vode i vodene pare, ali i ugljen-dioksid, metan, azotni oksid, sumporov heksafluorid i hlorfluorougljenik (CFC), upijaju taj deo infracrvenog zračenja i ponovno ih zrače u svim smerovima na Zemlju. Na taj način, efekt staklenika gre atmosferu i površinu Zemlje, na veće temperature, nego da nema infracrvenog zračenja.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Otkriće infracrvenog zračenja se pripisuje Vilhelmu Heršelu, astronomu iz 19. veka, koji je objavio rad vezan za infracrveno zračenje 1800. Koristio je prizmu da bi stvorio lom ili refrakciju svetlosti sa Sunca i otkrio je povećanje temperature na termometru, u nevidljivom delu infracrvenog područja. Bio je iznenađen i nove zrake je nazvao „toplotnim“ zracima.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Dr. S. C. Liew [1] "Electromagnetic Waves", publisher=Centre for Remote Imaging, Sensing and Processing, 2006.
  2. ^ Liew, S. C. „Electromagnetic Waves”. Centre for Remote Imaging, Sensing and Processing. Pristupljeno 27. 10. 2006. 
  3. ^ Sliney, David H.; Wangemann, Robert T.; Franks, James K.; Wolbarsht, Myron L. (1976). „Visual sensitivity of the eye to infrared laser radiation”. Journal of the Optical Society of America. 66 (4): 339—341. doi:10.1364/JOSA.66.000339. „The foveal sensitivity to several near-infrared laser wavelengths was measured. It was found that the eye could respond to radiation at wavelengths at least as far as 1064 nm. A continuous 1064 nm laser source appeared red, but a 1060 nm pulsed laser source appeared green, which suggests the presence of second harmonic generation in the retina.” 
  4. ^ Lynch & Livingston 2001, str. 231
  5. ^ Dash & Dash 2009, str. 213
  6. ^ Saidman, Jean (15. 5. 1933). „Sur la visibilité de l'ultraviolet jusqu'à la longueur d'onde 3130” [The visibility of the ultraviolet to the wave length of 3130]. Comptes rendus de l'Académie des sciences (na jeziku: French). 196: 1537—9. 
  7. ^ Logos 2017, str. 277.
  8. ^ >Rowan-Robinson, Michael (2013). Night Vision: Exploring the Infrared Universe. Cambridge University Press. str. 23. 
  9. ^ "Reference Solar Spectral Irradiance: Air Mass 1.5", 2009.
  10. ^ Reusch, William (1999). „Infrared Spectroscopy”. Michigan State University. Arhivirano iz originala 27. 10. 2007. g. Pristupljeno 27. 10. 2006. 
  11. ^ a b „IR Astronomy: Overview”. NASA Infrared Astronomy and Processing Center. Arhivirano iz originala 01. 11. 2020. g. Pristupljeno 30. 10. 2006. 
  12. ^ Reusch William, 1999. [2] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. oktobar 2007) "Infrared Spectroscopy", publisher=Michigan State University, 2006.
  13. ^ Henderson Roy, "Wavelength considerations", publisher=Instituts für Umform- und Hochleistungs, 2007.
  14. ^ Byrnes James: "Unexploded Ordnance Detection and Mitigation", publisher=Springer, 2009.
  15. ^ "ISO 20473:2007", publisher= ISO, 2007.
  16. ^ „"Near, Mid and Far-Infrared"”. Arhivirano iz originala 29. 04. 2020. g. Pristupljeno 09. 10. 2017. 
  17. ^ Miller; Principles of Infrared Technology, Van Nostrand Reinhold, 1992.
  18. ^ Ramaswami Rajiv, 2002. [3] "Optical Fiber Communication: From Transmission to Networking", publisher=IEEE, 2006.
  19. ^ "Introduction to Solar Energy"
  20. ^ McCreary Jeremy, 2004. [4] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. decembar 2008) "Infrared (IR) basics for digital photographers-capturing the unseen", publisher=Digital Photography For What It's Worth
  21. ^ Bryant Lynn: "How does thermal imaging work? A closer look at what is behind this remarkable technology" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. oktobar 2017), 2017.
  22. ^ Mahulikar, S.P., Sonawane, H.R., & Rao, G.A.: (2007) "Infrared signature studies of aerospace vehicles", Progress in Aerospace Sciences
  23. ^ Jones, B.S.; Lynn, W.F.; Stone, M.O. (2001). „Thermal Modeling of Snake Infrared Reception: Evidence for Limited Detection Range”. Journal of Theoretical Biology. 209 (2): 201—211. PMID 11401462. doi:10.1006/jtbi.2000.2256. 
  24. ^ Gorbunov, V.; Fuchigami, N.; Stone, M.; Grace, M.; Tsukruk, V. V. (2002). „Biological Thermal Detection: Micromechanical and Microthermal Properties of Biological Infrared Receptors”. Biomacromolecules. 3 (1): 106—115. PMID 11866562. doi:10.1021/bm015591f. 
  25. ^ Evans, W.G. (1966). „Infrared receptors in Melanophila acuminata De Geer”. Nature. 202 (4928): 211. Bibcode:1964Natur.202..211E. doi:10.1038/202211a0. 
  26. ^ Campbell, Angela L.; Naik, Rajesh R.; Sowards, Laura; Stone, Morley O. (2002). „Biological infrared imaging and sensing”. Micrometre. 33 (2): 211—225. PMID 11567889. doi:10.1016/S0968-4328(01)00010-5. 
  27. ^ a b v g Meuthen, Denis; Rick, Ingolf P.; Thünken, Timo; Baldauf, Sebastian A. (2012). „Visual prey detection by near-infrared cues in a fish”. Naturwissenschaften. 99 (12): 1063—6. Bibcode:2012NW.....99.1063M. PMID 23086394. doi:10.1007/s00114-012-0980-7. 
  28. ^ Endo, M.; Kobayashi R.; Ariga, K.; Yoshizaki, G.; Takeuchi, T. (2002). „Postural control in tilapia under microgravity and the near infrared irradiated conditions”. Nippon Suisan Gakkaish. 68 (6): 887—892. doi:10.2331/suisan.68.887. 
  29. ^ Kobayashi R.; Endo, M.; Yoshizaki, G.; Takeuchi, T. (2002). „Sensitivity of tilapia to infrared light measured using a rotating striped drum differs between two strains”. Nippon Suisan Gakkaish. 68 (5): 646—651. doi:10.2331/suisan.68.646. 
  30. ^ Matsumoto, Taro; Kawamura, Gunzo (2005). „The eyes of the common carp and Nile tilapia are sensitive to near-infrared”. Fisheries Science. 71 (2): 350—355. doi:10.1111/j.1444-2906.2005.00971.x. 
  31. ^ a b v Shcherbakov, Denis; Knörzer, Alexandra; Hilbig, Reinhard; Haas, Ulrich; Blum, Martin (2012). „Near-infrared orientation of Mozambique tilapia Oreochromis mossambicus”. Zoology. 115 (4): 233—238. PMID 22770589. doi:10.1016/j.zool.2012.01.005. 
  32. ^ Hargate, G (2006). „A randomised double-blind study comparing the effect of 1072-nm light against placebo for the treatment of herpes labialis”. Clinical and experimental dermatology. 31 (5): 638—41. PMID 16780494. doi:10.1111/j.1365-2230.2006.02191.x. 
  33. ^ Desmet KD, Paz DA, Corry JJ, Eells JT, Wong-Riley MT, Henry MM, Buchmann EV, Connelly MP, Dovi JV, Liang HL, Henshel DS, Yeager RL, Millsap DS, Lim J, Gould LJ, Das R, Jett M, Hodgson BD, Margolis D, Whelan HT (2006). „Clinical and experimental applications of NIR-LED photobiomodulation”. Photomedicine and laser surgery. 24 (2): 121—8. PMID 16706690. doi:10.1089/pho.2006.24.121. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Infracrveno zračenje na Vikimedijinoj ostavi.
Infracrveno zračenje na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Инфрацрвено_зрачење&oldid=27552548”