Inhumacija

Inhumacija (lat. humus — zemlja, tlo) podrazumeva ukopavanje ljudskog tela u tlo u relativno intaktnom obliku. Ovo je najstariji i najrasprostranjeniji način sahranjivanja, koji se sreće od praistorijskih zajednica do danas. Često se upotrebljava i sinonim skeletno sahranjivanje, koji nije preterno precizan, jer može asocirati na sekundarno sahranjivanje dekarniranog skeleta.

Položaj tela može biti različit:

• opruženo na leđima
• položeno sa licem prema tlu
• položeno na bok
• u sedećem položaju
• u zgrčenom (fetalnom) položaju

U istorijskim i praistorijskim kulturama svaka etnička zajednica je imala specifičan način sahranjivanja, preko kojih se danas tumače odlike religije i kulture. Ležeći položaj kod primarnog sarhanjivanja i bojenje kostiju kod sekundarnog predstavljaju želju za životom (ideja da pokojnik spava ili je obojen u crveno, boju koja je simbol života).

Inhumacija tokom praistorije

Prikaz neandertalske sahrane

Natufijenski grob

O sahranjivanju tokom paleolita nemamo mnogo podataka. Neandertalac je sahranjivao svoje mrtve i da je to, bar u nekim slučajevma, radio sa pietetom (primer je »Cvetna sahrana« u pećini Šanidar u Iraku, gde je pronađen polenov prah od cvetnog bilja koji ukazuje da je pokojnih bio prekriven cvećem). Šalozijenska, šelska i ašelska kultura, koje se datuju na prelaz između donjeu u srednji paleolit i koje odgovaraju geološkoj epohi dilivijuma, ne donose dokaze o organizovanim ljudskim zajednicama, a sahranjivanje se tumači kao nagonska radnja sklanjanja ili sakrivanja mrtvog saplemenika. Pretpostavlja se da u ovom periodu čovek nije imao ideju o zagrobnom životu.

Materijalni ostaci razvoja duhovne koncepcije javljaju se u Musterijerskoj kulturi tokom perioda srednjeg paleolita.

Periodu srednjeg i gornjeg paleolita pripadaju skeleti pronađeni u francuskoj pećini La Ferasi. Ovde je pronađeno kamenje, koje je pokrivalo pokojnika, preko koga je poređano musterijersko oruđe, ostaci životinja i pepeo. Slična sahrana otkrivena je na lokalitetu Tešik Taš u Uzbekistanu, gde je lobanja neandertalskog dečaka bila okružena kostima kozoroga. U bilizini La Šapel o Sena u Francuskoj otriven je sličan nalaz. Izuzetno je zanimljiva nekropola Grimaldi, gde je otriven skelet u potpunosti obojeno okerom.

Tokom mezolita su se dešavale velike ekonomske i društvene promene, koje su se kao posledicu donele kontinuirano formalno sahranjivanje. Veoma značajne podatke donelo je istraživanje lokaliteta na Đerdapu. Pokojnici su bili sahranjivani u različitim položajima, grobovi su imali oblik rake sa kamenim platformama.

Prirodno mumificirano telo izloženo u Britanskom muzeju u Londonu

U neolitu je inhumacija bila jedini oblik sahranjivanja, pretežno unutar naselja, mahom u pojedinačnim grobovima u zgrčenom položaju. U Egiptu, tokom mlađeg neolita sačuvan je veliki broj grobova, koji se datuju u oko 3500. godinu p. n. e. Prilog je bilo oružje, pribor za rad i posude sa jelom i pićem. U dolini Nila pronađeni su i mumificirani pokojnici.

Na teritoriji Evrope tokom ovog perioda inhumacija je bila jedini oblik sahranjivanja. U Unjetičkoj kulturi prisutni su plitki ravni grobovi sa zgrčencima, u Mokrinu je otrivena Lalina humka sa preko 400 idividua. Tokom srednjeg bronzanog doba karakteristični su tumuli, a javlja se i kremacija.

Biritualno sahranjivanje karakteristično je za Halštatsku kulturu.

Antički period

U staroj Grčkoj praktikovana je uporedo inhumacija i incineracija (tokom arhajskog perioda manje je zastupljena inhumacija). U klasičnm periodu mrtvi se polažu u okna ili jame čiji su zidovi ponekad obloženi gipsom i prekrivani su pločama. Iz ovog perioda potiču i glineni ili kameni sarkofazi.

Rimljani su takođe praktikovali biritualno sahranjivanje, način je zavisio od porodične ili regionalne tradicije. Oblici grobova su raznovrsni. U najstarijem periodu javljaju se sarkofazi ili izdubljeno deblo. Kasnije se nad grobom grade spomenici.

Istorijske epohe

U kasnijim istorijskim epohama običaji se kodifikuju u skladu sa religijskom tradicijom.

Vidi još

• Inflamacija (antropologija)
• Eksplikacija
• Dekarnacija
• Mumificiranje

Literatura

• Marija Đurić Srejić, Uvod u fizičku antropologiju drevnih populacija, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1995.