Isidor Nikolić-Džaver
 | Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
| Isidor Nikolić-Džaver | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 4. februar 1805. |
| Mesto rođenja | Srbobran, Habzburška monarhija |
| Datum smrti | 14. februar 1862. (57 god.) |
| Mesto smrti | Sombor, Austrijsko carstvo |
Isidor Pl. Nikolić-Srbogradski (Džaver) (Srbobran, 4. februar 1805 — 14. februar 1862)[1] je bio srpski političar.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Rođen je u porodici Simeona - Sime i Ane Nikolić, i potiče iz stare plemićke srbobranske porodice Džaver, koja je plemenita od 1. marta 1751. godine. Predikat Srbogradski porodica nosi od dobijanja plemstva, po Srbobranu koji se tada zvao Srbograd.[2] Potpisivao se Isidor 1861. godine kao plemić od Srbograda.
Nakon završene gimnazije u Sentomašu, nastavio je studije filozofije i prava u Segedinu, Pečuju i Pešti[3]. Po drugom izvoru[4] studirao je u Požunu filozofiju (1822-1824) i prava (1824-1826).
Kao advokat stupio je u službu u županiji u Somboru. Godine 1835. on je advokat mađarskog prava, beležnik Bačkog komuniteta i član Sremskog sudskog veća.[5] Za sekretara namesničkog veća u Budimu postavljen je 1843. godine. Bio je poslanik na crkveno-narodnim saborima u Karlovcima 1837. i 1842. godine, a 1843. godine prihvatio je dužnost sekretara Ugarskog namesničkog veća. Kao carsko-kraljevski poverenik imenovan je 1849. godine za vrhovnog župana[6] u Bačkoj i Torontalskoj županiji i Vršačkom okrugu. Preselio se tada u Sombor gde će obavljati svoj posao. Na toj funkciji je ostao sve do 1852; a potom, po ukidanju velikog županstva, postavljen je za guberijalnog savetnika (1852—1853). Penzionisan je kao vrhovni komesar bačkog, vršačkog i torontalskog okružja.
Njegove velike zasluge za srpski narod su pale u zaborav, zbog neprihvatanja od strane Miletića i omladine. Po njima je on bio austrofil i konzervativan. Kompromitovao se 1852. godine kao autor ode - austrijskom caru Francu Josifu. Bio je počasni član Matice srpske od 1847. godine, kada je uplatio propisan prilog.[7] Objavio je tim povodom prigodni članak decembra 1847. godine, pod naslovom "Mila Matice serbska", u Srpskom narodnom listu u Pešti.
U braku sa Anom imao je dva sina: Vladislava i Isidora.
Umro je na Sretenje 1862. godine u Somboru, gde je do tada živeo.[8]
Karijera[uredi | uredi izvor]
Nikolić se na položaju velikog župana našao u teško i smutno vreme. U tadašnjoj post-revolucionarnoj Austro-ugarskoj monarhiji počela se sprovoditi politika brutalnog suzbijanja srpskog narodnog duha i nasilnog uvođenja nemačkog jezika. Odmah po svom nameštenju suočio se sa mnogobrojnim akutnim problemima, čije se rešavanje nije moglo odlagati. Kao posledica ratnih dejstava i sloma Revolucije u narodu je zavladala velika nemaština i glad; situaciju je dodatno pogoršalo širenje marvene kuge, kao i dodatni nameti za izdržavanje carsko-kraljevske vojske. Stanovništvo je masovno umiralo. Sagledavajući težinu i razmere situacije, u kojoj se srpski živalj našao, Nikolić je bez saglasnosti i konsultovanja Vlade i Cara, o državnom trošku nabavio i dostavio narodu velike količine hrane i žita. Time je sprečio katastofu. Izdejstvovao je obnavljanje oko 18.000 porušenih kuća i nekoliko crkava, od kojih je jedna u njegovom rodnom Srbobranu. Pored nje, među obnovljenim crkvama, dostojne pomena su crkva u Čurugu i u Bečeju.
Bio je naočit čovek, visok i krupan Bačvanin, patriota, čovekoljubiv i pravedan. Svoje Srbobrance je zbog njihovog junaštva izuzetno uvažavao i voleo. Za vreme Mađarske bune (1848—1849), posle pada Srbobrana (Sentomaša) pravoslavni hram Svetog Bogojavljenja Gospodnjeg u Srbobranu bio je do temelja porušen i spaljen a tadašnje groblje preorano... Dok su se zgarišta spaljenih kuća još dimila Isidor je kao carski izaslanik stigao u Srbobran. Srbobranci su ga dočekali sa oduševljenjem i nadom. O ovome svedoči potresan govor koji je pri dočeku održao izvesni Manojlović. Tekst ovoga govora, koji je inače napisan na slovenosrpskom jeziku, čuva se u istorijskom arhivu Crkvene Opštine u Srbobranu. Isidor je na ruševinama hrama održao potresan govor i obećao da će se založiti i izdejstvovati kod austrijskog cara Franje Josifa Prvog, koji mu je inače bio je lični prijatelj, da se u hram ponovo izgradi, još veći i lepši. Ovo obećanje je, kao što je spomenuto i održao. Pored saglasnosti i novčane pomoći koju je izmolio od cara i sam je bio veliki ktitor i dobrotvor hrama, o čemu svedoči grb porodice Nikolić, naslikan u četiri ugla oltarske apside tada novoizgrađenog hrama; koji i dan danas tamo stoje.
Među velikim protivnicima sa kojima je uspešno uspevao da izađe na kraj u očuvanju srpskih interesa bio je kraljevski vojni komesar Karl Latinović, pomađareni Bunjevac, bivši podžupan Bačke, vatreni pristalica mađarskih revolucionarnih ideja i Košutove šovinističke i separatističke politike. On je bio veoma aktivan i nimalo bezopasan u svom podrivačkom i antisrpskom delanju; stoga je Nikolić blagovremeno reagovao, blokirajući njihove akcije, razrešivši Latinovića dužnosti kraljevskog komesara i proteravši ga iz Sombora. Time je umanjio njegov štetan uticaj na više slojeve mađarskog i bunjevačkog građanstva i onemogućio njegovo dalje delovanje protiv srpskih interesa.
Nesebično služeći svom srpskom narodu stizao je da se bavi i književnošću. U 100. i 101. broju Letopisa Matice srpske izdao je Štatistiku bačkih pravoslavnih parohija iz 1733. godine. Matica srpska mu je izdala knjigu: Car Lazar ili padenije serbskog carstva - žalostna igra (1835), a napisao je i sledeće knjige:
- Prilikom zaključenija Serbskog Sabora (1837)
- Spomen naroda Serbskog u bizantijskim spisateljima (1843)
- Vojvodstvo Srba Austrijskih (1849) (knjiga u PDF formatu)
kao i one od kojih su neke objavljene u Letopisima Matice srpske, Narodnom listu i Sedmici. Pesme je često pisao na latinskom jeziku, kao i prvu iz studentskih dana. Poznata je njegova oda na smrt prijatelja peštanskog advokata i novinara Teodora Pavlovića - Plač nad grobom... (1854). Pred smrt je nameravao da pokrene svoj politički list Dušan u Pešti,[9] koji bi radio u "monarhističko-aristokratsko-demokratskom pravcu",[10] ali nije dobio potrebnu podršku. Čak šta više, Đura Popović i drugi su ga čak napadali zbog toga.
Njegovo Otvoreno pismo je dobra ilustracija saborskih zahteva i tadašnjih nacionalnih stremljenja srpskog naroda u Ugarskoj ka slobodi i nacionalnim pravima.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Nikolić, Isidor von (1805-1862), Schriftsteller und Politiker”. www.biographien.ac.at.
- ^ "Zbornik Matice srpske za društvene nauke", Novi Sad 1990.
- ^ "Danica", zabavnik, Beč 1828.
- ^ "Enciklopeija Srpskog narodnog pozorišta", Novi Sad
- ^ Isidor Nikolić: "Car Lazar ili padenje serbskog carstva", Budim 1835.
- ^ Jovan Đorđević: "Vrhovno županstvo Isidora Nikolića Srbogradskog...", Novi Sad 1852.
- ^ "Letopis Matice srpske", Novi Sad 1876.
- ^ "Javor", Novi Sad 1862.
- ^ "Danica", Novi Sad 1862.
- ^ Isidor Nikolić: "Predteča Dušana" (letak), Sombor 24. novembar 1861.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Srbobran u istorijskoj prošlosti, prof. dr Radoslav J. Subić
- Pohvala vrhovnog župana Bačke, Torontala i vršačkog okruga Isidora Nikolića iz 1850. godine, Petar V. Krestić (knjiga u PDF formatu:Pohvala vrhovnog župana Bačke, Torontala i vršačkog okruga Isidora Nikolića iz 1850. godine[mrtva veza]
