Istočna Nemačka

Za druge upotrebe, pogledajte Nemačka (višeznačna odrednica).

Nemačka Demokratska Republika Deutsche Demokratische Republik Istočna Nemačka
Zastava Grb
Himna Из рушевина подигнута
Teritorija Nemačke Demokratske Republike od njenog nastanka 7. oktobra 1949. do njenog raspada 3. oktobra 1990. godine
Geografija
Prestonica		Istočni Berlin službeno: „Berlin, Hauptstadt der DDR“ (Berlin, glavni grad NDR)
Društvo
Službeni jezik		nemački
Politika
Oblik države		socijalistička država
Vladari
— Predsednik		poslednji: Sabine Bergman—Pol
— Premijer		poslednji: Lotar de Mezijer
Istorija
Događaji
— Konstituisana		7. oktobar 1949.
— Ujedinjenje Nemačke		3. oktobra 1990. (41 god.)
Geografske i druge karakteristike
Površina
— ukupno		108.333 km²
Stanovništvo		17.000.000 (1989)
Valuta		istočnonemačka marka
Zemlje prethodnice i naslednice Istočne Nemačke
Prethodnice:		Naslednice:
	Sovjetska okupaciona zona u Nemačkoj	Nemačka

Okupirane zone: Zapadna Nemačka (Ujedinjeno Kraljevstvo, Francuska, SAD); Istočna Nemačka (Sovjetski Savez)

Istočna Nemačka, zvanično Nemačka Demokratska Republika (NDR; nem. Deutsche Demokratische Republik, DDR — DDR) je bila socijalistička država koja je trajala od 1949. do 1990. godine pod bivšom Sovjetskom okupacionom zonom.

NDR je proklamovana u sovjetskom delu Berlina 7. oktobra 1949. Puni suverenitet je dobila 1945, ali sovjetske trupe su stupile na njenu teritoriju posle dogovora u Potsdamu, kao odgovor američkom prisustvu u Zapadnoj Nemačkoj tokom Hladnog rata.

Glavni grad je Istočni Berlin sa 1.279.212 stanovnika (1989), predstavljao je njen politički, administrativni, ekonomski, univerzitetski i kulturni centar.

Istočna Nemačka je bila članica Varšavskog pakta. Njena obaveštajna služba bio je ŠTAZI, novinska agencija ADN, a avioprevoznik Interflug. Posle izbora, ujedinila se sa Zapadnom Nemačkom 1990. godine.

Geografija

Glavni članak: Geografija Istočne Nemačke

Klima je uglavnom umerena, pod uticajem Golfske struje. Uz severne obale klima je vlažna tokom cele godine. Vreme je ponekad nepredvidivo. Usred leta moguć je topao dan, a hladan i kišovit odmah sutradan. Ali ekstremne vremenske neprilike su gotovo isključene na području Istočne Nemačke, osim poplava u dolinama reka kada su zimi temperature iznad nule. Prosečna temperatura po mesecima ide od 0,5 °C u februaru, do 17 °C u julu. Najviša nadmorska visina: Fihtelberg (1.214 m).

Istorija

Glavni članci: Istorija Istočne Nemačke i Istorija Nemačke

Na kraju Drugog svetskog rata, na Potsdamskoj konferenciji 1945, pobedničke države: Francuska, Ujedinjeno Kraljevstvo, Sjedinjene Države i Sovjetski Savez odlučile su da podele Nemačku u četiri okupacione zone. Svaka država bi kontrolisala određeni deo Nemačke dok se njen suverenitet ne reorganizuje.

Teritorija Istočne Nemačke je prvobitno bila naseljena slovenskim narodom Vendima, a Nemačka ju je osvojila u srednjem veku. Novoosvojena teritorija je organizovana u obliku nemačkih feudalnih država na slovenskim zemljama. Kretanja raznih naroda po njenoj teritoriji su značajno uticala na etnički sastav Istočne Nemačke. Veći deo Istočne Nemačke je bio deo Kraljevine Pruske.

U imperijalističkoj Nemačkoj i Vajmarskoj Republici, teritorije koje su pripadale Istočnoj Nemačkoj su se nalazile u centralnom delu države. Te teritorije su se nazivale „Mitteldeutschland“ (Srednja Nemačka), dok su „istoku“ pripadale provincije kao što su istočna Pomeranija, istočni Brandenburg, Šleska i Istočna i Zapadna Pruska. Tokom Drugog svetskog rata, saveznici su na konferenciji u Jalti odlučili da posleratna granica Poljske bude pomerena zapadnije prema reci Odri, dok bi se sovjetska granica takođe pomerila zapadnije prema poljskim teritorijama.

Diskusije na Jalti i u Potsdamu su znatno uticale na buduće okupacione granice i administraciju posleratne Nemačke, koja je potpala pod četiri sile pobednice (Sjedinjene Države, Velika Britanija, Francuska i SSSR). Države Meklenburg, Brandenburg, Saksonija, Saksonija-Anhalt, Tiringija i berlinski istočni sektor su potpali pod nemački sovjetski sektor. Ostatak teritorije Nemačke je podeljen na tri dela kojima su upravljale Sjedinjene Države, Velika Britanija i Francuska. Teritorija pod njihovom upravom je konstituisana kao Savezna Republika Nemačka (SRN ili Zapadna Nemačka).

Istočna Nemačka je prihvatila socijalizam kao državno uređenje i postala je deo Varšavskog pakta, dok je Zapadna Nemačka postala liberalna parlamentarna republika i članica NATO-a.

Prvi lider NDR je bio Valter Ulbriht. Ustav Istočne Nemačke je definisao državu kao „Republiku radnika i seljaka“. Do 1949. Nemačka demokratska republika bila je federacija.

Dana 17. juna 1953, prateći male plate i izgradnju grandioznog bulevara (Staljinaleja) u Istočnom Berlinu, veliki broj građana na ulicama je započeo demonstracije. Kasnije, tog dana sovjetske trupe i tenkovi iznenada su počeli sa hladnokrvnim ubijanjem demonstranata — bilo je najmanje 125 mrtvih. (vidi Pobuna u Istočnoj Nemačkoj).

Smotra Borbenih jedinica radničke klase povodom 25. godišnjice podizanja „antifašističkog zaštitnog bedema“ u istočnoberlinskoj aleji Karla Marksa od strane državnog i partijskog rukovodstva Demokratske republike Nemačke 13. avgusta 1986.

Ubrzo posle podele Nemačke, Berlin, bivši glavni grad Nemačke podeljen je u četiri sektora. Istočni deo je potpao pod kontrolu Sovjetskog Saveza, dok je zapadni raspodeljen preostalim trima zapadnim silama pobednicama.

Konflikt oko statusa Zapadnog Berlina je stvorio Berlinski vazdušni most. Brz prosperitet Zapadne Nemačke i ekonomska stagnacija Istočne, naveli su veliki broj Nemaca iz istočnog dela Nemačke da prebegnu na zapad.

Do pedesetih godina, izbeglice su prelazile Sovjetsku zonu Nemačke da bi započele nov život na Zapadu. Unutarnemačka granica je bila zatvorena, ali do pedesetih godina, granica u Berlinu je bila lako premostiva. U noći, 13. avgusta 1961, istočnonemačke trupe su došle na granicu sa Zapadnim Berlinom i počele da grade Berlinski zid. Protok ljudi je potom restriktivno kontrolisan u oba pravca.

Antifašistički zaštitni zid bio je propagandni naziv za berlinski zid koji su koristile vlasti Istočne Nemačke, pri čemu naziv „zaštitni zid“ u sintagmi ima defanzivnu konotaciju, zbog čega se smatra eufemizmom.

Godine 1971, Erih Honeker je zamenio Ulbrihta. Istočna Nemačka je generalno bila ekonomski najprosperitetnija država Varšavskog pakta. Do sedamdesetih godina pozicija Zapadne Nemačke se ogledala u Halštajnovoj doktrini koja je uključivala ignorisanje Istočne Nemačke. Ranih sedamdesetih „istočna politika“, čiji je pokretač Vili Brant podrazumevala je zajedničku saradnju Istočne i Zapadne Nemačke.

Avgusta 1989, Mađarska je uklonila svoju restriktivnu granicu i nekoliko hiljada ljudi je iz Istočne Nemačke prešlo „zelenu“ granicu Mađarske, i potom preko Austrije došlo do Zapadne Nemačke.

Dana 9. novembra 1989. srušen je Berlinski zid. Rezultat su bile dirljive emotivne scene na ulicama, kada je stotine hiljada Istočnih Nemaca prešlo u Zapadni Berlin (i Zapadnu Nemačku) po prvi put. Bilo je nekoliko pokušaja za konstituisanje nekomunističke Istočne Nemačke, ali pozivi na ujedinjenje Nemačke su ih sprečili. Posle pregovora (pregovori „2+4“ — dve Nemačke i sile pobednice) stvoreni su uslovi za ujedinjenje Nemačke. Konačno, 3. oktobra 1990, istočnonemačka populacija je bila prva iz istočnog bloka koja je pristupila Evropskoj uniji kao deo Savezne Republike Nemačke. Teritorije Istočne Nemačke su priznate kao sastavni deo Savezne Republike Nemačke, a Ustav iz 1950. je ukinut.

Do današnjeg dana, postoji mnogo toga što podseća na različitosti „istočnog“ i „zapadnog“ dela Nemačke (npr. životni stilovi, bogatstvo, politička uverenja itd). Privreda istočnog dela Nemačke se bori za oporavak, a veliki deo sredstava se i dalje kanališe sa zapada.

Politika

Glavni članak: Politika Istočne Nemačke

Ulbrihtova doktrina dobila je naziv po Valteru Ulbrihtu, a suština joj je da normalne diplomatske veze između Istočne Nemačke ili bilo koje druge države Istočnog bloka i Zapadne Nemačke moguće je uspostaviti samo ako Zapadna Nemačka prvo prizna Istočnu Nemačku kao suverenu državu. Ova doktrina je bila odgovor na Halštajnovu doktrinu koja je tvrdila da je Zapadna Nemačka jedina legitimna nemačka država.

Doktrinu su formulisale Poljska i Istočna Nemačka a i druge države Istočnog bloka Čehoslovačka, Mađarska i Bugarska i obvezale su se da neće uspostaviti diplomatske odnose sa Zapadnom Nemačkom dok ona ne prizna Istočnu Nemačku. Izuzetak je bila Rumunija koja je uspostavila diplomatske veze sa Zapadnom Nemačkom 31. januara 1967. godine. To je dovelo do oštre verbalne razmene između Istočne Nemačke i Rumunije. Rumunija je okrivila NDR da se meša u njene unutrašnje stvari i odbila je da učestvuje na sastanku ministara spoljnih poslova Varšavskog pakta sve dok se ovaj ne bi preselio na drugo mesto osim Berlina. Da bi se zadržala fasada ujedinjenosti socijalističkih država Leonid Brežnjev je premestio sastanak u Varšavu.

Zapadna Nemačka je s vremenom napustila Halštajnovu doktrinu započevši aktivniju istočnu politiku koja je vodila donošenju sporazuma u decembru 1972. između ove dve države, koji je omogućio da se obe nemačke države prime u Ujedinjene nacije kao punopravne članice.

Važniji političari u NDR

• Erih Honeker
• Valter Ulbriht
• Vilhelm Pik
• Oto Grotevol
• Vili Štof
• Egon Krenc
• Hans Modrov, poslednji socijalistički predsednik vlade
• Lotar de Mezijer, prvi nesocijalistički predsednik vlade
• Erih Milke
• Ginter Mitag
• Ginter Šabovski
• Robert Haferman
• Gregor Gizi
• Hari Tiš
• Herman Aksen
• Hilde Benjamin

Vojska

Glavni članak: Nacionalna narodna armija

Nacionalna narodna armija je bila glavna oružana sila Nemačke Demokratske Republike. Osnovana 1. marta 1956. kao oružane snage Demokratske Republike Nemačke. Nacionalnu Narodnu Armiju činilo je tri roda vojske: pešadija, ratno vazduhoplovstvo (18.300 ljudi) i ratnu mornaricu (58.000 ljudi).

Naoružanje armije Demokratske Republike Nemačke činilo je uglavnom ono sovjetske proizvodnje i mali broj iz drugih istočnoevropskih zemalja. Istočna Nemačka je napravila modifikovane kopije nekoliko oružja i dizajnirala i napravila nekoliko tipova kamiona i manjih brodova.

Armija prestaje da postoji 2. oktobra 1990. godine ujedinjenjem dve Nemačke.

Proizvodila je mnoge jake Sovjetske tenkove i oružja. Najjače oružje je bilo tenk Žalov-2 od koga je proizvedeno svega 39 komada. Ovaj tenk bi se mogao porediti sa današnjim jakim tenkovima poput Leoparda. O ovom tenku se veoma malo zna.

Državni simboli

Glavni članci: Grb Istočne Nemačke i Zastava Istočne Nemačke

Zastava

Grb Istočne Nemačke usvojen je 12. januara 1950. godine. Sastojao se od centralnog dela u kojem su se nalazili čekić i šestar na crvenoj pozadini, okruženi snopovima pšenice. Snopovi pšenice bili su povezani trakom u bojama nemačke zastave. Čekić je bio simbol radnika u industriji, šestar je predstavljao intelektualce odnosno inteligenciju, a snop pšenice seljake. Zvanično je usvojen kao državni grb 26. septembra 1955, a na zastavu Istočne Nemačke pridodan je 1. oktobra 1959. godine. Zvanično je ukinut kao grb Istočne Nemačke 3. maja 1990. godine odlukom Skupštine NDR.

Zastava Istočne Nemačke bila je trobojka sa tri horizontalne linije jednake širine, sa grbom Istočne Nemačke u sredini. Gornja linija je bila crne, srednja crvene a donja zlatne boje. Razmere zastave bile su 3:5.

Zastava je u svom konačnom obliku usvojena 1. oktobra 1959. godine, a od proglašenja Istočne Nemačke do 1959. korištena je trobojnica identična onoj Zapadne Nemačke. Tada je na zastavu dodan grb Istočne Nemačke. Zastava je korištena do ujedinjenja Nemačke 3. oktobra 1990. godine.

Javno isticanje zastave bilo je kažnjivo u Zapadnoj Nemačkoj i Zapadnom Berlinu do 1969. godine, kada je zabranu ukinuo zapadnonemački predsednik Vili Brant u duhu Ostpolitike.

Privreda

Glavni članak: Privreda Istočne Nemačke

Trabant, jedan od simbola Istočne Nemačke.

Istočnonemačka marka je bila zvanična valuta Nemačke Demokratske Republike u periodu njenog postojanja od 1948. do 1990. godine

Dana 18. juna 1948. dolazi do zvanične podele Nemačke na istočnu i zapadnu, u delu Nemačke koji je bio pod Engleskom i Amerikom počela je zamena rajhsmarke i rentamarke novom valutom Nemačkom markom koju je izdavala Nemačka Savezna Banka (nem. Deutsche Bundesbank), dok su u delu pod sovjetskom upravom i dalje u opticaju bile rajhsmarka i rentamarka. 23. juna 1949. godine zvanično izlazi prva serija novčanica pod nazivom istočna marka.

Trabant je automobil koji je proizvodila fabrika automobila nem. VEB Sachsenring Automobilwerke Cwikau iz Cvikaua, u Saksoniji. Bio je najčešće vozilo u Istočnoj Nemačkoj, a masovno je izvožen u zemlje komunističkog bloka, ali i van njega. U vreme uvođenja u proizvodnju, glavne prednosti su mu bile solidan prostor za smeštaj četiri odrasle osobe i prtljag u kompaktnoj, lakoj i izdržljivoj karoseriji, brzina i trajnost.

Istočna Nemačka je nadograđivala ovaj model do Trabant 4 koji je bio skoro jednakih mogućnosti kao današnji srednje dobri automobili.

Model je bio u proizvodnji, bez značajnijih promena skoro 30 godina, i za to vreme je proizvedeno 3.096.099 komada. Časopis “Tajm” je uvrstio „trabant“ u svoj spisak 50 najgorih ikada napravljenih automobila , što je možda tačno sa aspekta kritičara sa zapada, ali ne uzima u obzir realnost Istočne Evrope u vreme kada je ovaj automobil bio aktuelan. Pored svojih očiglednih nedostataka, „trabant“ je bio jednostavan i jeftin za proizvodnju i održavanje, a za uslove istočnoevropske proizvodnje tog vremena i veoma kvalitetno napravljen. Važio je za svestrano i pouzdano vozilo. Može se videti na putevima i dan danas, decenijama nakon prestanka proizvodnje.

Administrativna podela

Glavni članak: Administrativna podela Istočne Nemačke

Okruzi Istočne Nemačke.

DDR je formirana u sovjetskoj okupacionoj zoni, koja obuhvata pet istorijskih provincija: Meklenburg-Zapadna Pomeranija, Brandenburg, Saksonija, Saksonija-Anhalt i Tiringija. Godine 1952. zemlja je zvanično podeljena na 15 okruga.

• Drezden
• Karlmarksštat, danas Kemnic
• Lajpcig
• Gera
• Erfurt
• Zul
• Hale
• Magdeburg
• Kotbus
• Potsdam
• Frankfurt na Odri
• Nojbrandenburg
• Šverin
• Rostok
• Nezavisna administrativna jedinica Istočni Berlin.

Demografija

Glavni članak: Demografija Istočne Nemačke

Istočna Nemačka je bila mnogo manja od Zapadne. Posle Drugog svetskog rata živelo je jedva 19 miliona ljudi u sovjetskoj okupacionoj zoni. Stanovništvo DDR se konstantno smanjivalo za sve vreme dok je država postojala; sa 19 miliona u 1948. spala na oko 16 miliona u 1990. Prema popisu iz 1988. bilo je 16.675.000 stanovnika, preko 8 miliona je bilo zaposleno.

Oko 72% stanovništva živi u gradovima sa više od 2.000 stanovnika (21% u gradovima sa više od 100.000 stanovnika).

Glavni grad Istočni Berlin (1.279.000 stanovnika u 1990), ostali veći gradovi bili su Lajpcig (581.000 stanovnika u 1990), Drezden (504.000 stanovnika 1990. godine).

Zvanični jezik je bio nemački. Manjina je govorila lužičkosrpskim jezikom.

DDR je bila socijalistička zemlja i preovladavao je ateizam. Iako je sistem bio protiv religije, hrišćanska crkva je aktivno delovala u zemlji (uglavnom protestanti).

Kultura

Glavni članak: Kultura Istočne Nemačke

Obrazovanje je bilo jedno od prioriteta komunističkih vlasti. Država je imala monopol nad obrazovanjem, preko institucije Odeljenja za obrazovanje. U školskom sistemu je bilo obavezno učiti ideologiju marksizam-lenjinizam temeljenu na učenjima i razmišljanjima Karla Marksa, Fridriha Engelsa i Vladimira Iljiča Lenjina.

Sport

Glavni članak: Istočna Nemačka na olimpijskim igrama

Katarina Vit.

Za sve vreme svog obitavanja na Olimpijskim borilištima NDR je ostavila iza sebe 409 medalja na Letnjim olimpijskim igrama. Plivači (ženski tim naročito), atletičari, odbojkaši, rukometaši, gimnastičari, stonoteniseri, veslači i drugi mnogobrojni sportisti ostavili su neizbrisivi trag u istoriji sporta (izvor podataka MOK-Međunarodni olimpijski komitet) Nemačka Demokratska Republika imala je uspeha i na Zimskim olimpijskim igrama.

Katarina Vit je dvostruka Olimpijska pobednica, četvorostruki prvak sveta kao i šestostruki prvak Evrope. Njeni takmičarski rekordi su je učinili jednom od najpoznatijih klizačica svih vremena.

Za vreme svog postojanja Istočna Nemačka osvojila ukupno 110 medalja na Zimskim olimpijskim igrama. (izvor MOK) Atletičari Istočne Nemačke su bili pobednici u nekoliko olimpijskih disciplina. Specijalno interesovanje su izazivali fudbalski mečevi između Zapadne i Istočne Nemačke. Prvi je odigran na Svetskom prvenstvu 1974. Zapadna Nemačka je bila domaćin i favorit na prvenstvu, ali je Istočna pobedila sa 1-0. Joakim Štrajh je bivši istočnonemački fudbaler i sa 102 nastupa i 55 pogodaka, smatra se igračem sa najviše nastupa i pogodaka za reprezentaciju DDR-a. Kao član olimpijske reprezentacije, osvojio je bronzu na Olimpijskim igrama u Minhenu 1972, a 1979. i 1983. proglašavan za najboljeg istočnonemačkog fudbalera i četiri puta je bio najbolji strelac prvenstva.

Ostalgija

Majice iz DDR-a u Berlinu 2004. godine.

Ostalgija je nemački izraz koji označava nostalgiju za životom u bivšoj Istočnoj Nemačkoj. Pojam je sastavljen iz reči ost — (istok) i Nostalgie (nostalgija).

Nakon pada Berlinskog zida godine 1989. i nemačkog ujedinjenja u sledećoj godini, većina predmeta koji su podsećali na stari socijalistički režim bili su uklonjeni. U vrlo kratkom roku svi proizvodi iz DDR-a su nestali iz trgovina i zamenjeni su zapadnim. S vremenom neki bivši građani Nemačke Demokratske Republike počeli su da osećaju nostalgiju za određene aspekte života u Istočnoj Nemačkoj.

Ostalgija se posebno odnosi na nostalgiju za aspekte redovnog svakodnevnog života i kulture u bivšem DDR-u, koji je nestao nakon ponovnog ujedinjenja.

Mnoge kompanije u Nemačkoj pružaju onima koji osećaju ostalgiju artefakte koji ih podsećaju na život pod starim režimom. Među njima i predmete koji su imitacije. Na raspolaganju su brendovi istočnonemačkih prehrambenih proizvoda, stari državni televizijski programi snimljeni na video i DVD, automobili Vartburg i Trabant itd. Osim toga život u DDR-u je bio predmet nekoliko filmova, uključujući i Zbogom Lenjine iz 2003. godine.

Vidi još

• Ostalgija
• Istočni Berlin
• Berlin
• Ujedinjenje dve Nemačke
• Zapadna Nemačka (Savezna Republika Nemačka)
• Nemačka
• Trabant
• Vartburg (marka automobila)

Literatura

• Bruhn, Peter (2003). 17. Juni 1953 – Bibliographie. Berlin: Berliner Wissenschaftsverlag. ISBN 978-3-8305-0399-6. .
• Fulbrook, Mary (1995). Anatomy of a Dictatorship. Inside the GDR 1949-1989. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-820312-4. .
• Fulbrook, Mary (2005). The People's State: East German Society from Hitler to Honecker. Yale University Press. ISBN 978-0300108842. 
• Gray, William Glenn (2003). Germany's Cold War: The Global Campaign to Isolate East Germany, 1949–1969. University of North Carolina Press. ISBN 978-0807827581. 
• Grix, Jonathan (2000). The Role of the Masses in the Collapse of the GDR. University of Birmingham, Macmillan. ISBN 978-0333800980. 
• Sven G. Holtsmark: Avmaktens diplomati. DDR i Norge 1949-1973, Akademisk publisering, Den norske historiske forening, Oslo. 1999. ISBN 978-82-91222-00-4.. Omtale av boken
• Jarausch, Konrad H. and Eve Duffy (1999). Dictatorship as Experience: Towards a Socio-Cultural History of the GDR. Berghahn Books. ISBN 978-1571811820. 
• Jahn Otto Johansen, Reisebrev fra det annet Tyskland, Aschehoug 1997.
• Lesch, John E. German chemical industry in the twentieth century (2000). The. Kluwer Academic Publisher, Dordrecht. ISBN 978-0792364870. 
• Port, Andrew I. and Stability in the German Democratic Republic (2007). Conflict. Cambridge University Press. 22. mars. ISBN 978-0-521-86651-4. .
• Ruth Reiher; Antje Baumann (Hg.) (2004). Vorwärts und nichts vergessen : Sprache in der DDR – was war, was ist, was bleibt. Berlin. ISBN 978-3746681184. 
• Savage, Douglas (2003). „Poland, the GDR and the Ulbricht Doctrine”. Ur.: Biskupski, Mieczysław B.; Wandycz, ‎Piotr Stefan. Ideology, Politics and Diplomacy in East Central Europe. ISBN 978-1-58046-137-5. 
• Turid Astrid Sandsleth Reksten, Prest mellom Ampelmänner og Trabanter : tre prestelagnader i DDR, Oslo 2007 Kan lastes ned her
• Zatlin, Jonathan R. Currency of Socialism – Money and Political Culture in East Germany (2007). The. Cambridge University Press. ISBN 978-0521869560. 

Spoljašnje veze

• AHF — Nacionalna Narodna armija (NVA)
• Razumete li iz Ruinen Arhivirano na sajtu Wayback Machine (22. decembar 2005)