Kabanica (narodna nošnja)

Crvena kabanica koju su nosili mušakrci u XVIII i XIX veku

Kabanica je deo srpske narodne nošnje i vrsta gornjeg haljetka koji se nosio preko ostale odeće, u cilju zaštite od hladnoće i atmosferskih padavina. Ona se svrstava u stajaće zimsko odelo. Najčešće su je nosili muškarci, ali se javlja i kao deo narodne nošnje koje su nosile mlade pri udaji, pri čemu je kabanica imala posebnu ulogu u ritualu.

Izgled

Kabanica se krojila iz više delova, sa posebnim pokrivalom za glavu (kapuljačom-jakicom ili velikim okovratnikom). Po pravilu bile su bez rukava, ali bilo ih je i sa rukavima. Krojene su najčešće od sukna, pre svega crvene, a ređe plave, crne i bele boje. Crvene kabanice poznate su i kao krmezne kabanice.

Po krajevima kabanice su bile ukrašavane crnim gajtanima.

Terminologija i poreklo

Poreklo reči: deminutiv od reči kaban - reč romanskog porekla, od italijanske reči gabbano, po jednom mišljenju, a po drugom je to termin iz persijskog jezika i potiče od reči - kaba - dospele preko srednjovekovnog latinskog - (cabunus) i kasnije preko italijanskog (gabbano).

Prepoznatljiv je deo užičke narodne nošnje, ali je nošena i u Jadru, Rađevini, u valjevskom kraju, pa i čitavoj jugozapadnoj Srbiji, Starom Vlahu i Crnoj Gori, ali i u Beogradskoj Posavini. Njena široka upotreba, kao i migracije stanovništva, ukazuju da je potekla iz dinarske narodne nošnje.

Uloga kabanice

Svakodnevna upotreba

Kabanica se nosile preko ostale odeće, radi zaštite od hladnoće i atmosferskih padavina. Nosili su je trgovci i rabadžije, a iznošene kabanice često su ogrtali pastiri.

Posebne prilike i uloge

Ukras od ušivenog crnog gajtana i dugme za zapopčavanje na crvenoj kabanici

U okviru nošnje u Beogradskoj Posavini crvena kabanica predstavlja zimsku svečanu haljinu koja je bila pravljena od belog sukna koje je naknadno bojeno u broću. Bila je dugačaka do kolena sa širokim rukavima, jakicom i bila je optočena gajtanom. U ovom kraju uglavnom su ih pravile žene.

Pored svečane upotrebe, nošena je pri zimskim, odnosno hladnijim uslovima i u nekim krajevima ostala prepozantljiva po ustanicima/hajducima koji su imali potrebu da je često nose.

Kabanica se pojavljuje i u ženskoj narodnoj nošnji mlade pri udaji, tačnije u nevestinjskoj nošnji. I u valjevskom kraju mlade su nosile kabanicu. Nose je na putu od mladine do mladoženjine kuće. U vidu zaštite kroz ceo ritual venčanja, kao i hladnoće.

Vidi još

• Srpska narodna nošnja
• Hajduci
• Uskoci
• Smiljevac

Literatura

• Jasna Bjeladinović, Narodna nošnje Srba u XIX i XX veku, Knj. II, Etnografski muzej u Beogradu, 2011.
• Škorić Željka, Poreklo i karakteristike kabanice kod južnoslovenskih naroda, Beograd, 1984.

Spoljašnje veze

• Rečnička definicija za kabanica (narodna nošnja) na Vikirečniku
• Mediji vezani za članak Kabanica na Vikimedijinoj ostavi