Касна сремза
| Kasna sremza | |
|---|---|
| |
| Kasna sremza u Hajd parku u Beogradu | |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| Divizija: | |
| Klasa: | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Rod: | |
| Vrsta: | P. serotina
|
| Binomno ime | |
| Prunus serotina Ehrh.
| |
| |
| Areal | |
| Sinonimi | |
| |
Kasna sremza (Prunus serotina Ehrh.) je svoj naučni naziv dobila 1784. godine, a autor je Jakob Friedrich Ehrhart (1742-1795) nemački botaničar, Lineov učenik. Epitet vrste serotina na latinskom znači kasna, zbog vremena cvetanja u odnosu na većinu vrsta roda. Srpski naziv je dovodi u vezu sa autohtonom divljom trešnjom - sremzom (Prunus padus L.).
Opis vrste[uredi | uredi izvor]
Listopadno drvo koje dostiže visinu od 30 m, a prečnik stabla 70-120 cm. Kora je tamnobraon, sitno ispucala, aromatična. Izdanci su goli.
Listovi su izduženo jajasti ili lancetasti, dugi 5-12 cm, široki 2,5-4,5 cm, na vrhu postepeno zašiljeni, pri osnovi klinasti, po obodu sitno testerasti, a zupci su sa žlezdicama; pri cvetanju su bronzanozeleni, a kasnije su na licu sjajni, tamnozeleni, na naličju svetliji sa rđastim dlačicama do polovine glavnog nerva. Pri osnovi lisne ploče ili u gornjem delu lisne peteljke nalaze se krupne žlezdice. U jesen su listovi intenzivno svetložuti.
Cvetovi su u cilindričnim grozdastim cvastima koje su dugačke 10-14 cm i 2-3 cm široke, sa po 40 cvetova i 2-4 lista pri osnovi. Cvetovi 10-15 mm u prečniku, petočlani sa belim kruničnim listićima i oko 20 prašnika.
Koštunica okruglasta, 8-10 mm u prečniku, u početku crvena, pri sazrevanju crna. Koštica jajasta, 6-7 mm duga.[1][2][3][4][5]
Areal[uredi | uredi izvor]
Raste u prirodi u istočnom delu Severne Amerike: na severu areal je ograničen na južni deo kanadskih provincija Ontario i Kvebek, južna granica areala je centralni deo američkih država Florida i Teksas. Pojedinačne populacije nalaze se u državama Arizona i Novi Meksiko i u planinama Meksika i Gvatemale. Kao pionirska vrsta, naseljava teritorije lišene vegetacije. Na srednjem zapadu raste na napuštenim poljima zajedno sa drugim heliofitnim vrstama: crnim orahom, bagremom i američkim koprivićem.
Bioekološke karakteristike[uredi | uredi izvor]
Vrsta svetlosti koja se javlja se na bogatom vlažnom zemljištu. Raste brzo, prilično je otporna na mraz, dobro podnosi sušu, naročito je otporna na dim, raste dobro u gradskim uslovima.[4].
Značaj[uredi | uredi izvor]
Prunus serotina je introdukovana u Evropu još u XVII veku kao dekorativna vrsta, mada je njena dekorativnost znatno manja od srodnih japanskih trešanja. U XIX veku ova vrsta je počela da se koristi i u vetrozaštitnim pojasevima, zatim za pošumljavanje požarišta i kao vrsta koja popravlja kvalitet zemljišta.
Listovi, grančice, kora kao i seme ove vrsta je otrovno za domaće životinje. List, posebno po opadanju, sadrži cijanogene glikozide, koji varenjem prelaze u izuzetno toksičnu cijanovodoničnu kiselinu. Belorepi jelen je jedina životinja koja može da se hrani listovima, a da mu ne naškode. Sam plod nije otrovan i predstavlja hranu za mnoge životinje, kao što su mrki medved, lisica, veverice, zečevi i mnoge ptice. U ljudskoj ishrani može da se jede presan, a može da bude zamena za višnju u džemovima, kremovima i sladoledu.
Kao vrsta sa ornamentalnim drvetom koristi se i u industriji nameštaja[5][4].
Invazivnost[uredi | uredi izvor]
U nekim državama Evrope postala je invanzivna sredinom XX veka. Troškovi kontrole ove vrste su veliki. U Nemačkoj se godišnje potroši 25 miliona evra, u Holandiji troškovi kontrole iznose 150 do 1500 evra po hektaru. Mehaničke mere suzbijanja pokazale su se kao delimično uspešne, ali zbog velikih troškova, traže se alternativna rešenja.
Od hemijskih metoda upotreba 2,4,5-T pokazale se efikasna za biljke do 3m visine. Još jedan od efikasnih načina uništavanja ove vrste je tretiranje zemljišta bromacilom, fenuromom i triklopirom.
Biološka kontrola: belorepi jelen, vrsta introdukovana kod nas, se uspešno koristi, naročito ako su u pitanju velike populacije. Kao konkurentne vrste biljaka koriste se: Pteridium aquilinum, Dennstaedtia punctilobula, Aster accuminatus, A. umbellatus, Solidigo rugosa i Danthonia compressa. Koristi se i veći broj insekata i fitopatogenih organizama: Malacosoma americanum, Hydria prunivorata, Phytobia pruni, Phloeotribus liminaris, Synathedon pictipes, Archips spp., Contarinia cerasiserotinae, Coccomyces lutescens, Apiosporina morbosa, Cytospora leucostoma[6] [7].
Razmnožavanje[uredi | uredi izvor]
Razmnožava se i generativnim i vegetativnim putem. Maksimalna produkcija ploda je u periodu od 30. do 100. godine. Biljke plodonose svake ili svake druge godine, zavisno od uslova staništa. U kilogramu ima prosečno 10 500 zrna, klijavosti preko 90%. Seme se širi endozoohorno. Nakon seče stabala ili požara, ova vrsta se jako brzo širi izdanački.[8][9]
Vegetativno kasna sremza se razmnožava zelenim reznicama tokom juna i jula iz tretman sa IBA (0,5%), ili zrelim reznicama uzetim tokom novembra – decembra. Supstrat za ožiljavanje je od jednakih delova treseta i peska. Obično je procenat ožiljavanja nizak 50% i manje. Heterovegetativne metode se ne primenjuju, a kasna sremza nije najbolja ni kao podloga zbog brzog rasta i neusklađenog metabolizma sa drugim predstavnicima roda[10][11]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Bean. W. (1981): Trees and Shrubs Hardy in Great Britain. Vol 1 - 4 and Supplement. Murray
- ^ Jovanović, B. (1985): Dendrologija. IV izmenjeno izdanje. Univerzitet u Beogradu. Beograd
- ^ Vukićević E. (1996): Dekorativna dendrologija, Šumarski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd
- ^ a b v Mihailo Grbić (urednik) (2010): Invazivne biljke u biotopima Beograda. Studija u okviru projekta 21024 tehnološkog razvoja: Ekologija, monitoring i tehnološki postupci za kontrolu invazivnih biljaka u biotopima Beograda
- ^ a b Huxley. A. (1992): The New RHS Dictionary of Gardening. MacMillan Press 1992 ISBN 978-0-333-47494-5
- ^ Vanhellemont M (2009) Present and future population dynamics of Prunus serotina in forests in its introduced range. PhD thesis, Ghent University, Ghent, Belgium
- ^ Andrašev, S., Keča, LJ., Orlović, S., Keča, N., Grbić, M. (2017): Non-Native Tree Species for European Forests: Experiences, Risks and Opportunities. COST Action FP1403 NNEXT. Country Reports - Serbia. Edited by: Hubert Hasenauer, Anna Gazda, Monika Konnert, Katharina Lapin, G.M.J. (Frits) Mohren, Heinrich Spiecker, Marcela van Loo, Elisabeth Pötzelsberger. Vienna, Austria
- ^ Stilinović, S. (1985): Semenarstvo šumskog i ukrasnog drveća i žbunja. Univerzitet u Beogradu. Beograd
- ^ Baskin CC, Baskin JM (2002) Propagation protocol for production of container Prunus serotina Ehrh. plants. In: Native plant Network. University of Kentucky, Lexington, Kentucky
- ^ Grbić, M. (2004): Proizvodnja sadnog materijala - Vegetativno razmnožavanje ukrasnog drveća i žbunja. Univerzitet u Beogradu. Beograd: ISBN 978-86-7602-009-6
- ^ Pijut, Paula & Espinosa, Carolina. (2004). Development of a Rooted Cutting Propagation Method for Prunus serotina Development of a Rooted Cutting Propagation Method for Prunus serotina © Prunus serotina © Prunus serotina. Comb. Proc. Intl. Plant Prop. Soc. 54.
| Državne | |
|---|---|
| Ostale | |
