Kerim Kerimov
| Kerim Kerimov | |
|---|---|
 Na poštanskoj marki Azerbejdžana iz 2007. godine | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 14. novembar 1917. |
| Mesto rođenja | Baku, Azerbejdžan |
| Datum smrti | 29. mart 2003. (85 god.) |
| Mesto smrti | Moskva, Rusija |
| Obrazovanje | Azerbejdžanska državna naftna akademija, Military Academy of Strategic Missile Forces |
| Naučni rad | |
| Polje | astronautička industrija |
| Poznat po | radu na razvoju astronautičke industrije u Sovjetskom Savezu; radio na poljima raketne nauke, aeronautike i istraživanja svemira |
| Nagrade | Orden junaka socijalističkog rada, Orden Lenjina, General-potpukovnik sovjetske armije |
General-potpukovnik Kerim Alijevič Kerimov (azer. Kərim Əli oğlu Kərimov; rus. Керим Алиевич Керимов) je bio sovjetski/ruski aeronautički inženjer azerbejdžanskog porekla, i jedan od glavnih ličnosti u raketnoj nauci. Jedan je od velikana sovjetske astronautičke industrije i dugo godina je imao vodeću ulogu u sovjetskom kosmičkom programu. Uprkos ulozi koju je igrao tokom svemirske trke sa SAD, njegov identitet skrivan je od šire javnosti tokom većeg dela karijere.[1][2] Imao je jednu od vodećih uloga u nizu sovjetskih uspeha koji su zapanjili svet krajem 1950-ih – od lansiranja prvog veštačkog satelita, Sputnjika-1 1957. godine, i prvog leta u svemir sa ljudskom posadom, leta Jurija Gagrina u svemirskom brodu Vostok-1 1961. godine, do prvog potpuno automatskog spajanja svemirskih letelica u orbiti, Kosmos 186 i Kosmos 188 1967. godine i prvih svemirskih stanica, iz serije Saljut i Mir u periodu 1971–1991. godina.[1][2]
Detinjstvo i školovanje[uredi | uredi izvor]
Kerim Kerimov rođen je 14. novembra 1917. godine u Bakuu, Azerbejdžan (tada deo Ruske imperije), u porodici inženjera i tehnologa. Otac mu se zvao Әli Mәhәrrәm Nağı oğlu Kәrimov, a majka Fernanda Lüsi qızları Naxçıvanski Kәrimova. Nakon diplomiranja na Azerbejdžanskom industrijskom institutu 1942. godine, nastavio je školovanje u vojnoj akademiji Frunze, gde se posvetio projektovanju i razvoju raketnih sistema.
Kasniji život[uredi | uredi izvor]
Kao jedan od vodećih stručnjaka iz oblasti raketne tehnologije, Kerimov je tokom Drugog svetskog rata radio na ispitivanjima i uvođenju u operativnu upotrebu poznatih višecevnih lansera raketa Kaćuša. Za doprinose ovom projektu odlikovan je Ordenom crvene zvezde. Kerimov je bio uključen u ravoj astronautike u Sovjetskom Savezu od samog početka. Po okončanju Drugog svetskog rata, Kerimov je radio na projektovanju sovjetskih interkontinentalnih balističkih raketa (ICBM), i do 1960. godine postao je vođa Trećeg direktorata, Glavnog direktorata za balističke rakete Ministarstva odbrane Sovjetskog Saveza, koje je bilo zaduženo za sprovođenje testova projektila. Zajedno sa drugim ekspertima iz raketne tehnologije i astronautike, poput Valentina Gluška, poslat je u Nemačku 1946. godine kako bi prikupio informacije i saznanja o raketi V-2 koju su razvili nacistički naučnici.
Godine 1964. postavljen je na čelo novoformiranog Centralnog direktorata svemirskih snaga, koje je osnovano u sklopu Ministarstva odbrane Sovjetskog Saveza. Nakon smrti Sergeja Koroljova 1966. godine, Kerimov je postavljen za načelnika Državne komisije za ljudske letove u svemir, na čijem čelu ostaje punih 25 godina (od 1966. do 1991. godine). Nadgledao je svaki korak razvoja i stavljanja u upotrebu kako letelica sa ljudskom posadom tako i međuplanetarnih robotizovanih misija Sovjetskog Saveza. Kerimov je bio i na čelu Glavnog direktorata Ministarstva za mašinoizgradnju u periodu 1965–1974. godina, jer je ovo ministarsvo bilo u velikoj meri uključeno u razvoj raketa-nosača i drugoh svemirskih letelica.
Sovjetska tajnost[uredi | uredi izvor]
Kao i u slučaju mnogih pionira astronautike i raketne nauke u Sovjetskom Savezu, sovjetske vlasti godinama nisu obelodanile identitet Kerima Kerimova široj javnosti. Prilikom TV prenosa lansiranja raketa-nosača, kamere su uvek bile uperene ka kosmonautima, a ne ka osobama kojima su kosmonauti raportirali za dozvolu pred poletanje u svemir. Kako je Kerimov bio „tajni general“, uvek je bio sakrivan iz kadra TV kamera, a samo se mogao čuti njegov glas. Njegovo ime ostalo je u tajnosti sve do ere glasnosti u Sovjetskom Savezu, kada je prvi put pomenut u novinskom glasilu Pravda 1987. godine.
Penzionisanje i smrt[uredi | uredi izvor]
Kerimov se penzionisao 1991. godine. Nakon penzionisanja bio je konsultant Glavnog kontrolnog centra za svemirske letove ruske Federalne kosmičke agencije. Napisao je knjigu Put u svemir, koja se bavi istorijom Sovjetskog kosmičkog programa. Primalac je Ordena socijalističkog rada, Ordena Lenjina, Staljinove nagrade i Državne nagrade Sovjetskog Saveza, a tokom službe je imao čin General-potpukovnik u sovjetskoj armiji. Umro je u Moskvi, 29. marta 2003. godine, u 85. godini.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Peter Bond, Obituary: Lt-Gen Kerim Kerimov Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. januar 2008), The Independent, 7 April 2003.
- ^ a b Betty Blair (1995), "Behind Soviet Aeronauts", Azerbaijan International 3 (3).
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- The Independent. Obituary: Lt-Gen Kerim Kerimov. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. januar 2008)
- "Behind Soviet Aeronauts: Interview with General Karim Karimov", Azerbaijan International, Vol. 3:3 (1995), pp. 34–37, 82.
- Biography of Kerim Kerimov (In Russian)
- Encyclopædia Britannica. Kerim Kerimov, or Kerim Aliyevich Kerimov (Azerbaijani scientist)
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
