Kineska umetnost

Kineska umetnost predstavlja drevna i savremena umetnička dela nastala na teritoriji Kine od strane kineskih umetnika.

Tradicionalni kineski instrumentalni koncert

Kaligrafija

Kineski piktografski karakteri omogućili su nastanak kaligrafske umetnosti. Tokom svog dugog istorijskog razvoja kineska kaligrafija je u sebe upila mnoge elemente materijalne i duhovne civilizacije i te elemente je značajno unapredila.

Kineska kaligrafija

Prvi kineski karakteri mogu se naći na različitim predmetima. Prema današnjim arheološkim otkrićima i saznanjima, grnčarija i posuđe od gline predstavljaju najstarije predmete na kojima su drevni Kinezi pisali kineske karaktere. Prema arheološkim nalazima, grnčarija ispisana kineskim karakterima, nađena na mestu takozvane Davenku kulture u Šandungu, nastala je oko 3000. godine pre nove ere. Kineska kaligrafska umetnost menjala se uporedo sa promenama kineskih karaktera. Prema tim promenama, postoji pet kineskih kaligrafskih stilova.

• Pečatno pismo je kaligrafski stil drevnih kineskih karaktera i deli se na veće i manje. Veće pečatno pismo nastalo je tokom pozne dinastije zapadni Ču, bilo je rašireno u Čin državi tokom perioda zaraćenih država 475 – 221. p. n. e. Manje pečatno pismo poznato je i pod nazivom Čin pečatno pismo. Posle uspostavljanja prve jedinstvene države u kineskoj istoriji prvi kineski car, naredio je da čitava zemlja koristi ovaj kaligrafski stil. Malo pečatno pismo koristilo se i tokom dinastije Han.
• Drugi kaligrafski stil, predstavlja zvanično pismo koje je nastalo u periodu zaraćenih država i bilo rašireno tokom vladavine dinastije Han. Zvanično pismo razbilo je forme i sadržaj pečatnog pisma. Primeri ovog pisma sačuvani su uglavnom na natpisima na pločama i svicima od bambusa. Posle dinastije Jin zvanično pismo se postepeno potiskuje.
• Iz zvaničnog pisma postepeno se razvija regularno pismo koje se može nazvati i Čenkaj, Čenšu, odnosno Čengšu pismo. Karakteri su promenili oblik i od relativno okruglih, prešli na četvrtaste forme. Regularno pismo nastalo je u poznoj dinastiji Han i korišćeno je u čitavoj Kini tokom perioda tri carstva. Smatra se da je začetnik regularnog pisma bio Čong Jao.
• Na temelju zvaničnog pisma razvilo se kurzivno pismo koje karakterišu povezani potezi i brzo pisanje. Nastalo je tokom dinastije Han, ljudi su ga koristili za svakodnevne potrebe. U okviru ovog pisma, razlikujemo tri tipa: pojednostavljeno kurzivno pismo, moderno kurzivno pismo i divlje kurzivno pismo. Pojednostavljeno kurzivno pismo, nastalo je tokom dinastije Han. Pismo izostavlja neke poteze i ne poštuje određena pravila. Moderno kurzivno pismo nastalo je u poznoj dinastiji Han, nije ograničeno pravilima i svojstvima finog pisanja. Divlje kurzivno pismo karakteriše divlje pisanje nastalo tokom dinastije Tang.
• Brzo pismo nastalo je iz regularnog pisma, kroz povezivanja poteza i nekih manjih varijacija u svakodnevnoj upotrebi. Prateći razvoj regularnog pisma, brzo pismo predstavlja stil pisanja koji je korišćen tokom najdužeg perioda u kineskoj istoriji.

Slikarstvo

Kineska umetnost, slikarstvo i kaligrafija nastali su iz istog izvora i između njih su, tokom dugog razvoja, stvorene bezbrojne veze. Ove dve umetnosti imaju zajednički temelj u smislu koncepcije, kompozicije, stila. Slikarstvo ima dva osnovna elementa – crtež i boju. Crtež je suština kineskog tradicionalnog slikarstva. Sa razvojem slikarstva pojavljuje se sve više boja čija uloga je sve važnija.

Jedinstveno kinesko slikarstvo

Kinesko slikarstvo razvilo se iz neolitskih slika nastalih na grnčariji i u pećinama. Jangšao kultura, koja je obuhvatala provincije Henan, Šansi, Šanksi, Gansu, Hebej i Ninksiju, čiji je centar bio Loeska visoravan, postojala je još pre 7000 godina i označavala najuspešniji period u kineskom slikarstvu praistorijskog doba. Crtež i boje, jednostavnih i složenih slika nađenih na posudama iz ovog perioda, dostižu osnovne standarde slikarstva i predstavljaju dobar temelj za njegov kasniji razvoj. Osim slikarstva na grnčariji, u Kini postoji i rašireno slikarstvo na stenama. Kina je zemlja sa vrlo bogatim ostacima slikarstva na kamenu, do sada je otkriveno više od 1000 mesta sa oslikanim stenama. Među njima se ističu slikarstvo planine Jin u unutrašnjoj Mongoliji, slikarstvo planine Helan u Ninksiju, Altaj u Ksijangu, kao i Kang-juansko slikarstvo u Junanu, slike na stenama u okolini reke Cuo u Guangsiju. Tokom dužeg perioda, Kinesko slikarstvo stvorilo je pet osnovnih tipova:

• Figurativno slikarstvo pojavilo se u Periodu zaraćenih država. Već u tom periodu nalazimo zrelo figurativno slikarstvo, o čemu svedoče slike na svili, pronađene u Čuovom grobu u Čangšuu, na teritoriji provincije Hunan.

  

  Slika na svili nastala u periodu zaraćenih država. Na njoj je prikazan čovek koji jaše zmaja. Ona je jedna od najstarijih kineskih slika.

• Slikarstvo pejzaža razvilo se tokom dinastija Sui i Tang, a najznačajnije je bilo za vreme vladavine dinastije Sung. U slikarstvu pejzaža pojavljuju se razne umetničke koncepcije.
• Slikarstvo koje prikazuje cveće, voće, bambuse, stene, ptice, zveri i ribe, jedno je od tipa slikarstva koje se pojavilo u ranoj kineskoj umetnosti. Njegove osnovne teme mogu se videti na neolitskoj grnčariji, kao i na posudama od bronze iz dinastija Šang i Ču. Za vreme dinastije Tang ovo slikarstvo se razvilo u nezavisan tip slikanja. Mnoge kineske slike cveća i ptica imaju simbolično značenje.
• Slikanje palata kuća, paviljona i drugih zdanja, izvedeno je uz pomoć slikarske kičice i lenjira.
• Raznoliko slikarstvo odstupa od pomenutih tipova, njega obuhvata slikanje stena i neobičnih oblika, starih predmeta od porcelana, bronze, žada i kamena, slike baldahinskih zavesa, slike ljuski od jajeta i obojenih lanterni.

Kinesko slikarstvo ima sopstveni stil. Za razliku od zapadnog realističkog slikarstva, koje usvaja geometrijsku perspektivu, kinesko slikarstvo prihvata iluzionističku perspektivu. Umetničke koncepcije sačinjavaju jezgro drevne kineske teorije slikarstva. One se odnose na sistem slika koji spaja osećanja i prikazani prizor. U tom sistemu povezuju se imaginarni i realni aspekti slikarstva, kao i njegov estetski i imaginarni prostor. Razlike između kineskog i zapadnog slikarstva leže i u različitim sredstvima slikanja, različitom stavu prema kulturi i estetskim vrednostima. Kinesko slikarstvo stvara jedinstven i nezavisan umetnički sistem. U njemu su i velika i mala dela specifična i imaju beskonačno mnogo vidova i konotacija.

Skulptura

Trodimenzionalna umetnost

Vođen potrebama života i rada čovek je počeo da kleše i oblikuje figure još u kamenom dobu. Tokom vremena skulptura je sticala sve veća umetnička svojstva. Sada je ona postala neizbežan umetnički oblik u ljudskom životu. Skulptura je oblik trodimenzionalne likovne umetnosti, njena pojava povezuje se sa čovekovom proizvodnom delatnošću, a u isto vreme nalazi se pod neposrednim uticajem različitih vidova ideologije, kulture, religije i filozofije. Postoje tri osnovne forme skulpture: slobodna skulptura, reljef i skulptura u zatvorenom prostoru.

• U slobodnu skulpturu ubrajaju se individualne ili grupne skulpture, dela koja zauzimaju prostor i koja nazivamo i trodimenzionalnim statuama. Slobodne skulpture vidljive su sa svih strana i postavljaju se tamo gde se mogu u potpunosti videti.
• Reljef je vrsta skulpture koja isto kao i slika ima dužinu i širinu, ali se od dvodimenzionalne slike razlikuje po stepenu ispupčenosti svojih figura. U skladu sa pravilima perspektive, ovde postoji negativna korelacija između udaljenosti i visine, kao i između udaljenosti i debljine figura reljefa. Prema stepenu ispupčenosti, reljefi se mogu podeliti na: niske i visoke, odnosno plitke i duboke reljefe.

  

  Ratnici od terakote

• Skulpture u zatvorenom ili izdubljenom prostoru smeštene su u nekoj dubljoj ili plićoj šupljini. Ova skulptorska forma uglavnom se upotrebljava za relativno mala umetnička dela.

Kineska skulptura je impresionistička, kineski drevni skulptori svesno se ne pridržavaju principa anatomije i vizuelne sličnosti u oblikovanju ljudskih i životinjskih figura. Prema nameni, kineske tradicionalne skulpture se mogu klasifikovati u četiri tipa, to su: grobljanska, religiozna, arhitektonska i umetnička skulptura. Razvoj kineske skulpture često je bio povezan sa istorijom Kine i zbog toga je često bio određen istorijskim zaleđem.

Ratnici od terakote

Ratnici i konji od terakote danas imaju prvobitnu boju sive gline, ali su u doba nastanka bili obojeni u devet boja: crvenu, zelenu, plavu, žutu, purpurnu, smeđu, crnu, belu i tirkiznu. Laboratorijski testovi pokazuju da su boje sastavljene od mineralnih pigmenata, odnosno glavnih pigmenata kineskog tradicionalnog slikarstva. Boje prisutne na ratnicima, konjima i bornim kolima od terakote upućuju na složene umetničke procedure, raznolike postupke i bojenje svih delova dela. Ovim metodama ostvareno je skladno dopunjavanje između skulpture i slikarstva.

Muzika

Svaka kultura ima svoj jedinstveni muzički sistem. Kineska muzika naglašava promene u zvucima, napušta harmoniju i kroz horizontalno širenje vremena stvara otmenu monofonsku melodijsku liniju. Snaga kineske muzike dolazi iz njene dubine. Od drevnih vremena u kineskoj muzici prihvaćeno je pet osnovnih nota: gung, šang, điao, dži i jui. One su imale svoje korelative u pet svetskih faza, pet osnovnih boja. Visina tona određivala se nizom tonova od 12 stupnjeva (šest se odnosilo na jing, a šest na jang), za koji ne postoji ništa analogno u zapadnoj muzici.

Keramička statua muzičara koji svira na flauti od bambusa.

Razvoj kineskih tradicionalnih muzičkih instrumenata ima dugu istoriju. Postoje brojni složeni tipovi instrumenata, među njima glavni su udaraljke, duvački, žičani i gudački instrumenti. Od svih instrumenata udaraljke su se pojavile prve. U periodu zaraćenih država izrada udaraljki bila je visoko razvijena, zvona su predstavljala najvažniji bronzani muzički instrument. Poprečna flauta je instrument koji se svira sa strane i on je često korišćen u kineskoj tradicionalnoj muzici. Većina ovih flauta napravljena je od bambusa, ali postoje i kamene flaute. Flaute se dele na: južne kungću flaute i severne bangci flaute. Danas je flauta jedan od glavnih muzičkih instrumenata u Kini, koji se koriste u narodnoj muzici, tradicionalnoj operi, kao i u simfonijskoj i zabavnoj muzici.

Drama

U Kini postoji mnoštvo dramskih formi koje pokrivaju mnoge oblasti života i umetnosti. Kineska drama nastala je pre više od 2500 godina. Najstarija drama uključivala je pevanje i igru. U njoj glumci obučeni u kostime svih vrsta životinja i uz pratnju ritmičke muzike prikazuju radnju drame. Tokom vladavine dinastije Han došlo je do razvoja kineskog društva, koji je pratio i razvoj raznih formi drame, izvođenih na dvorovima i ulicama. Baiksi drama je obuhvatala muziku, ples, komediju, akrobatiku i mađioničarske trikove. Posle dinastije Han, za vreme vladavine dinastije Tang, značaj se pridaje narodnim pesmama i igrama, kao što su Tajaonijang, Botu, Damijan. Iz drama sa pevanjem i igrom razvila se Čang drama. Tokom dinasije Sung nastala je Caju drama i Nanksi drama. Na oslikanoj cigli pronađenoj u grobnici porodice Dong u Huomi, kod provincije Šanksi, prikazana je mala pozornica na kojoj se nalazi pet glumaca: Šeng, Dan, Jing, Mo i Ču.

Narodni ples u Kini

Ples

Kineske igre imaju dugu istoriju. U drevnim vremenima, one su bile osnovni oblik kulture. Drevne scene plesa možemo videti i na istorijskim kulturnim ostacima potonjih generacija. Muzički plesovi iz dinastije zapadni Ču bili su jedni od prvih poznatih u istoriji kineskog plesa. Civilni i ratnički plesovi izvođeni su sa velikim poletom, veličali su careve bivših dinastija. Tokom vladavine dinastije Tang došlo je do procvata dvorskih plesova, uključujući grube i nežne igre. Posle dinastija Sung i Juang narodne igre bile su vrlo popularne, ali mnogi klasični plesovi prethodnih dinastija više nisu bili u modi, zamenjeni su plesovima izvođenim u tradicionaloj kineskoj operi. Operski plesovi postepeno su sazreli u doba dinastija Ming i Ćing i postali su osnovni element delovanja i akrobatske borbe, karakteristični za kinesku tradicionalnu operu. Trenutno u Kini jedni pored drugih postoje tradicionalni, moderni i plesovi u kojima se spajaju kineski i zapadni stilovi.

Vidi još

• Istorija Kine
• Kina
• Muzika u Kini 20. i 21. veka
• Ratnici od terakote

Literatura

• Ćiangong, Liu (2014). Kineska umetnost. Beograd: Albatros plus. ISBN 978-86-6081-198-3. 
• Vasiljević, Nataša; Jeremić, Vuka; Kostov, Cveta (2011). Susret sa Kinom. Beograd: Univerzitetska biblioteka Svetozar Marković. 

Spoljašnje veze

• Kineska kaligrafija i slikarstvo
• Kineski jezik i pismo
• Ples u Kini