Konzularno pravo

Konzularno pravo je skup međunarodno pravnih pravila, koje uređuje:

• Odnose konzularnih predstavništava,
• njihove dužnosti i prava u odnosu prema državi prijema i njenim tijelima ,
• unutrašnja pravila država koja se odnose na njihovu konzularnu službu i njezinu djelatnost.

Konzularno pravo sadrži pravila koja uređuju konzularne odnose, njihovu uspostavu i sadržaj, te djelatnost tijela koja ih ostvaruju.

Istorija

Antička Grčka je, zbog svoje podeljenosti na brojne gradove-države, bila pogodna za razvoj diplomatskih odnosa. Grčki su gradovi-države međusobno slali izaslanike u diplomatske misije koji su bili prihvaćeni i tretirani s dužnom i protokolarnom pažnjom. Rimljani su takođe poštovali strane izaslanike, i davali im određenu zaštitu i povlastice, ali su takav tretman tražili i za svoje izaslanike kod stranih vladara. Međutim, do razvoja diplomatije dolazi tek u kasnijem razdoblju Rimskog carstva, naročito nakon njegove podele 395. godine na Istočno i Zapadno, odnosno u doba Vizantijskog carstva. Arapski vladari takođe šalju svoje izaslanike. Za razdoblje starog i srednje veka karakteristična je privremena ili ad hok diplomatija.

Prvi pravi počeci diplomatije javljaju se tek u doba renesanse, razvojem ustanove stalne diplomatije, kada Venecija, Milano, Toskana, Firenca i drugi italijanski gradovi uvode imenovanje diplomatskih predstavnika. Tokom 15. veka stvara se diplomatija kao stalna državna funkcija, a ne kao dotadašnje povremeno slanje i primanje izaslanika. Stalni diplomatski predstavnici imaju jasna određena prava i dužnosti, uz utvrđenje pravila njihovog delovanja.

Francuski kardinal Rišelje osnovao je 1626. godine prvo ministarstvo spoljnih poslova kao središnje telo za vođenje poslova u međunarodnim odnosima. Nakon Francuske i druge evropske države osnivaju svoja ministarstva spoljnih poslova.

Duga turska okupacija sprečiće razvoj diplomatije srpskih država, tako da se koreni moderne srpske diplomatije mogu naći tek početkom XIX veka, kada Srbija dobija izvestan stepen samostalnosti. Srbija dobija pravo poslanstva, koje je organizaciono uređeno propisima 1839. i 1850. godine kroz odredbe “knjažeskoj kancelariji” kao prvom ministarstvu inostranih poslova sa ukupno 12 članova saradnika. Izričito je priznato pravo Srbije da u Carigradu imenuje svog stalnog predstavnika koji je predstavljao Srbiju prema Porti, štitio interese srpskih podanika u turskoj carevini i sudio u sporovima između srpskih trgovaca u Carigradu.

Za konkretnije određenje položaja i pravila u vezi s diplomatskim predstavnicima i njihovim funkcijama trebalo je čekati do 1815. godine, kada su države članice Bečkog kongresa nakon napoleonskih ratova prvi puta višestranim (multilateralnim) sporazumom utvrdile pojedina bitna pitanja.

Literatura

• Eileen Denza, Diplomatic Law: Commentary on the Vienna Convention on Diplomatic Relations (Oxford: Oxford University Press, 1998)
• Berković Svjetlan,"Diplomatsko i konzularno pravo", Nacionalna i sveučilišna knjižnica,1997, Zagreb, drugo dopunsko izdanje