Kosta Nađ

kosta nađ
Kosta Nađ
Lični podaci
Datum rođenja	(1911-05-13)13. maj 1911.
Mesto rođenja	Petrovaradin, Austrougarska
Datum smrti	18. novembar 1986.(1986-11-18) (75 god.)
Mesto smrti	Beograd, SR Srbija, SFR Jugoslavija
Profesija	vojno lice
Porodica
Supružnik	Dušanka Nađ
Delovanje
Član KPJ od	1937.
Učešće u ratovima	Španski građanski rat Narodnooslobodilačka borba
Služba	Jugoslovenska vojska Internacionalne brigade NOV i PO Jugoslavije Jugoslovenska narodna armija 1931 — 1933. 1937 — 1939. 1941 — 1976.
Čin	general armije JNA
U toku NOB	komandant Treće armije JA
Predsednik SUBNOR Jugoslavije
Period	1974 — 1981.
Prethodnik	Čedo Kapor
Naslednik	Mito Dimitrijevski
Heroj
Narodni heroj od	20. decembra 1951.
Odlikovanja

Kosta Nađ (mađ. Nagy Kosztá; Petrovaradin, 13. maj 1911 — Beograd, 18. novembar 1986) bio je učesnik Španskog građanskog rata i Narodnooslobodilačke borbe, general armije JNA, junak socijalističkog rada i narodni heroj Jugoslavije.

Biografija

Rođen je 13. maja 1911. godine u Petrovaradinu. Imao je dva brata, Karla i Oskara. Osnovnu školu i nižu gimnaziju (danas viši razredi osnovne škole) završio je u Petrovaradinu. A 1926. godine počeo je da uči zanat u avio-industriji Ikarus. Zbog očevog lošeg materijalnog stanja, porodica je 1929. godine morala da se preseli iz Petrovaradina u Zagreb, gde su ubrzo umrli Kostini roditelji, Stjepan i Ana.

Kosta je kasnije upisao Vojnu pešadijsku podoficirsku školu u Bileći. Kada je završio, 1931. godine, kao najbolji u klasi, imao je pravo izbora garnizona u kojem je želeo da službuje. Izabrao je i zadržan je u Bileći da obučava nove pitomce u Školi rezervnih oficira. Tu je počeo da se zanima za marksističku literaturu i radnički pokret. Kada je vojna policija otkrila da podoficir Kosta Nađ poseduje marksističke knjige, 1932. godine, uhapšen je i odveden najpre u Nikšić, a potom u Sarajevo, gde je 1933. godine osuđen na dve godine robije. Pošto je uspeo da pobegne iz Sarajeva, otišao je u Zagreb, gde je živeo ilegalno.

Pošto su Kostina braća bili članovi Komunističke partije Jugoslavije (KPJ), i on se priključio partijskom radu, najpre u ilegalnoj štampariji Pokrajinskog komiteta KPJ za Hrvatsku, koja se nalazila u podrumu kuće u kojoj je stanovao, a potom je sarađivao i u organizaciji „Prijatelji slobode“.

Španski građanski rat

Glavni članci: Španski građanski rat i Jugoslovenski Španci

Odmah po izbijanju Španskog građanskog rata, u proleće 1936. godine, Kosta se prijavio dr Pavlu Gregoriću, koji je organizovao slanje jugoslovenskih dobrovoljaca u Španiju. Posle nekoliko neuspelih pokušaja, uspeo je tek januara 1937. godine da ilegalno pređe granicu. Na putu do Španije, bio je zatvaran u Austriji, Švajcarskoj i Francuskoj, ali je uspeo da pređe Pirineje i 8. marta 1937. godine se prijavio u prihvatni logor dobrovoljaca u Fignerasu.

U Internacionalnim brigadama Kosta Nađ bio je vodnik, komandir čete i komandant Balkanskog bataljona. Krajem januara 1939. godine, štiteći odstupnicu hiljadama španskih izbeglica, primio je komandu jedne od dve poslednje brigade, koje su se povlačile preko Pirineja na sever. U borbama kod Bruneta i na Ebru bio je četiri puta ranjen. Dobio je čin kapetana Španske republikanske armije i odlikovan španskim republikanskim Ordenom oslobođenja, a 1937. godine primljen je u KPJ.

Pošto je Kraljevina Jugoslavija zabranila jugoslovenskim dobrovoljcima povratak u zemlju. Kosta je s nekoliko stotina Jugoslovena od februara 1939. do maja 1941. godine bio u francuskim logorima — Sen Siprijen, Girs i Verne. U maju 1941. godine s ostalim drugovima odlazi iz logora u Nemačku u radni logor Desau. To je učinjeno po preporuci rukovodstva KPJ, kako bi lakše uspeli da se prebace u okupiranu Jugoslaviju.

Narodnooslobodilačka borba

Kosta je s prvom grupom „Španaca“ stigao u Zagreb 16. jula 1941. godine. Rade Končar i Vlado Popović su ga tu zadržali do 5. avgusta, kada je poslat u Karlovac, da pomogne Operativnom rukovodstvu u organizovanju ustanka. U avgustu je delovao u Topuskom, Velikoj Kladuši, vrginmoščanskim selima i Drežnici. Zajedno sa Vladom Popovićem i vojnim rukovodiocima Korduna, učestvovao je 5. septembra na vojno-političkom savetovanju s ličkim rukovodstvom ustanka u Krbavicu.

Od 9. septembra do kraja oktobra, Kosta je po nalogu Glavnog štaba NOPO Jugoslavije, delovao u Bosanskoj krajini. Na savetovanju u Stolicama imenovan je za člana Glavnog štaba NOPO Bosne i Hercegovine. Od 6. novembra 1941. do 9. februara 1942. godine komandovao je romanijskim, jahorinskim i drugim jedinicama u istočnoj Bosni.

Kada je Vrhovni komandant NOP i DVJ Josip Broz Tito reorganizovao rukovodstvo partizanskih jedinica Bosne i Hercegovine, početkom februara 1942. godine Kosti Nađu je poverena komanda nad svim jedinicama zapadne Bosne (od reke Bosne do Une). Od 23. februara do kraja jula, kada je u zapadnu Bosnu prodrla grupa proleterskih brigada s Vrhovnim štabom, jedinice pod Kostinom komandom (oko 14.000 boraca) stvorile su ogromnu slobodnu teritoriju povezanu sa Dalmacijom, Likom, Banijom i Slavonijom.

Tokom 1942. godine partizanske jedinice, pod komandom Koste Nađa, oslobodile su: Prijedor, Krupu, Dobrljin, Ključ, Drvar, Bosanski Petrovac, Mrkonjić Grad, Jajce i dr. Od 2. do 4. novembra, Kosta je rukovodio dotad najvećom operacijom u Narodnooslobodilačkom ratu — bitkom za Bihać. Njegova taktika osvajanja utvrđenih gradova, po sistemu klinova, iznenađivala je i zbunjivala neprijatelja. Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito je 6. novembra Kostinim jedinicama uputio priznanje i pohvalu za „junačko držanje pri oslobođenju Bihaća“.

U novembru 1942. godine, kada je osnovana Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije i obrazovan Prvi bosanski narodnooslobodilački korpus, Kosta je postavljen za njegovog komandanta. Vrhovni komandant Josip Broz Tito je 1. maja 1943. godine svojim najvišim komandantima dodelio oficirske činove — Kosta Nađ, Peko Dapčević i Koča Popović su tada postali pukovnici, a nekoliko meseci kasnije generali. Depeša o unapređenju Kostu je zatekla na putu za istočnu Bosnu.

Osnovni zadatak divizija kojima je od jeseni 1943. godine komandovao Kosta Nađ, bio je osiguranje planiranog prodora NOVJ na istok, u Srbiju. To je bilo moguće ostvariti tek 1944. godine, kada počinje prva faza završnih operacija za oslobođenje Jugoslavije. Početkom 1944. godine postavljen je za komandanta Glavnog štaba NOV i PO Vojvodine.

U jesen 1944. godine, i tokom zime 1944/45. godine, Kostine jedinice, koje su (1. januara prerasle u Treću armiju JA) forsirale su Dunav i Dravu, tzv. Sremski front, potpuno oslobodile Vojvodinu, Baranju i deo Slavonije. U završnim operacijama, Treća armija je tri puta pohvaljena, za borbe kod Batine, za brzi prodor uz Dravu, preko Slavonije i Podravine u Štajersku i 15. maja za slamanje neprijateljski jedinica između Celovca, Celja i Maribora.

Posleratni period i odlikovanja

Posle oslobođenja Jugoslavije, obavljao je niz odgovornih dužnosti u Jugoslovenskoj narodnoj armiji (JNA) — bio je načelnik Personalne uprave JNA, pomoćnik Saveznog sekretara za narodnu odbranu SFRJ i dr.

U čin general-majora unapređen je 1943, general-lajtnanta unapređen je 1944, u čin general-pukovnika 1947, a u čin generala armije 1966. godine. Penzionisan je 1976. godine.

U više saziva je bio poslanik Savezne skupštine, a od Sedmog kongresa SKJ, četiri puta je biran u Centralni komitet Saveza komunista Jugoslavije. Od 1974. do 1981. bio je predsednik Saveznog odbora SUBNOR-a Jugoslavije, a od 1981. do smrti član Saveta federacije.

Preminuo je 18. novembra 1986. godine u Beogradu. Sahranjen je, zajedno sa suprugom Dušankom (1923—1998), u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu. Njihov sin Branko Nađ (1947—2017) bio je višestruki prvak Jugoslavije u automobilizmu.

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i više drugih visokih jugoslovenskih odlikovanja. Odlikovan je:

• Ordenom slobode,
• Ordenom junaka socijalističkog rada,
• Ordenom ratne zastave,
• Ordenom partizanske zvezde sa zlatnim vencem (dvaput),
• Ordenom zasluga za narod sa zlatnom zvezdom,
• Ordenom bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem,
• Ordenom narodne armije sa lovorovim vencem (dvaput),
• Ordenom za vojne zasluge sa velikom zvezdom,
• Ordenom za hrabrost.

Ordenom narodnog heroja odlikovan je 20. decembra 1951. godine.

Galerija

• 
  Kosta Nađ uoči odlaska u Španiju sa prijateljima, 1936. godine
• 
  Kosta Nađ i Ivan Gošnjak u Španiji, 1937. godine
• 
  Kosta Nađ (drugi sleva) sa ranjenim drugovima u Španiji, 1937. godine
• 
  Kosta Nađ (gornji red, četvrti sleva), na oporavku u Španiji, jesen 1937. godine
• 
  Miha Počervina, Kosta Nađ i Peko Dapčević (sleva na desno) u Španiji, 1937/38. godine
• 
  Kosta Nađ (stoji u sredini) sa interniranim drugovima u koncentracionom logoru Girs u Francuskoj, 1939. godine
• 
  Kosta Nađ i Peko Dapčević
• 
  Kosta Nađ (treći sleva) sa Josipom Brozom Titom i grupom partizanskih komandanata, 1943. godine
• 
  Koča Popović, Peko Dapčević i Kosta Nađ, 1944. godine
• 
  Grob Koste Nađa i njegove supruge Dušanke u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu

Literatura

• Ko je ko u Jugoslaviji — biografski podaci o jugoslovenskim savremenicima. Beograd: Sedma sila. 1957.  COBISS.SR 4864263
• Ko je ko u Jugoslaviji — jugoslovenski savremenici. Beograd: Hronometar. 1970.  COBISS.SR 4897031
• Vojna enciklopedija tom V. Beograd. 1973.  COBISS.SR 72960519
• Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945. tom II. Beograd—Ljubljana: Narodna knjiga—Partizanska knjiga. 1980.  COBISS.SR 49300743
• Narodni heroji Jugoslavije tom II. Beograd: Narodna knjiga. 1982.  COBISS.SR 48703239

Spoljašnje veze

• Portreti: Kosta Nađ /1975/ Portreti: Kosta Nađ
• My Spain SPANIJA KOSTE NADJA