Kocofeni kultura
| Kocofeni kultura | |||
|---|---|---|---|
| Geografija | |||
| Kontinent | Evropa | ||
| Regija | istočna Evropa | ||
| Društvo | |||
| Društveno uređenje | lovačko-sakupljačko, rano poljoprivredno | ||
| Period | |||
| Istorijsko doba | neolit | ||
| Nastanak | 3500. p. n. e. | ||
| Prestanak | 2500. p. n. e. | ||
| Prethodnici i naslednici | |||
| Prethodile su: | Nasledile su: | ||
| ← Černovodska kultura | Vitenberška kultura → | ||
| Portal Arheologija | |||
Kocofeni kultura (rum. Coţofeni; poznata i kao Usatovo kultura) je eneolitska kultura, čije je matično područje bila današnja jugozapadna Rumunija, a područje rasprostiranja je i Ukrajina i Moldavija. Datuje se u period od 3500 — 3000. godina p. n. e. Prostirala se i na prostoru današnje Srbije i to na području između Crnog Timoka, Dunava i Homoljskih planina, gde se razvila u dodiru sa drugim kulturnim gupama, nastalim na osnovu Bubanj Salkuca Krivodol kompleksa.[1] Prvu monografsku obradu ove kulture izvršio je P. Roman [2].
Lokaliteti[uredi | uredi izvor]
Kocofeni kultura se prostirala na velikom području, tako da je prema gustini naselja moguće izdvojiti nekoliko regiona:
- Ripa Rosie (rum. Ripa Rosie),
- Ostrovul Korbului (rum. Ostrovul Corbului),
- Klinik (rum. Cilnic),
- Lokusteni (rum. Locusteni)
- i eponimno naselje Kocofeni din Dos (rum. Coţofenii din Dos).
Višeslojno naselje Hocilor (rum. Hoţilor) kod Herkulane je rumunskim arheolozima služilo za stvaranje periodizacije kulture i tipološko razvrstavanje. Na prostoru Srbije izdvajaju se lokaliteti starije faze:
- Donje Butorke,
- Kapu Đaluluj kod Veljkova,
- Grabar-Svračar u Smedovcu, gde se javlja keramika sa linearnim motivima, zarezima ili plastičnom trakom i lokaliteti mlađe faze:
- Zlotska pećina,
- Krivelj,
- Klokočevac
- Crnajka.
Stratigrafija[uredi | uredi izvor]
Petre Roman, rumunski arheolog, je predložio tročlanu podelu ove kulture:
- faza formiranja (I faza)
- faza kristalizacije (II faza)
- klasični period (III faza)
Ova podela ne može se primeniti na nalazišta u zapadnom delu rasprostiranja ove kulture (na teritoriji Srbije) [1], gde su za periodizaciju značajni drugi elementi, poput prisustva keramike Kostolačke kulture i ornamentika brazdazdog urezivanja.
Stratigrafski položaj Kocofeni kulture je dobro utvrđen na nalazištima u Rumuniji (poput Hocilora kod Herkulane). U ovoj pećini kultura je dobro izdvojena. Prethodi joj Salkuca IV, kao i jedan deo praznog sloja, za koji se pretpostavlja da pripada prodoru Černavoda III kulture. Posle Kocofeni sloja, počinje period Verbičoara kulture.
Naselja i nekropole[uredi | uredi izvor]
P. Roman je utvrdio četiri tipa naselja:
- ravničarska naselja, koja su otkrivena na dunavskim ostrvima
- naselja na terasama, na platoima iznad reka
- naselja na teško pristupnim terenima (brda i planine)
- naselja u pećinama.
Po tipu naselja, kao i po ostalim ostacima materijalne kulture, pretpostavlja se da je osnovna ekonomska grana bila stočarstvo.
Podatke o sarhanjivanju daju uglavnom rumunski lokaliteti, ali ni jedno poznato nalazište se ne može okarakteristati kao organizovana nekropola. P. Roman je izdvojio tri načina sahranjivanja: grobove u pećinama, pod humkom i oker grobove. Uz skeletno sahranjivanje sreće se i spaljivanje pokojnika i sahranjivanje u urnama, što se može dovesti u vezu sa etničkim i kulturnim promenama u kulturama eneolita.
Keramika[uredi | uredi izvor]
Keramika je specifična po oblicima i ornamentu. Posude su rađene od loše prečišćene zemlje i uglavnom su sačuvani manji oblici, poput pehara i zdela. Pošto su naselja bila na teško pristupačnim terenima velike posude su loše sačuvane i uglavnom se grafički mogu rekonstruisati. Šolje su uglavnom koničnog oblika koji se levkasto završava trakastom drškom. Javljaju se i loptaste šolje ravnog ili koso zasečenog oboda. Drugi karakteristični oblik čine kalotaste zdele zasečenog oboda. Otkriveni su i složeni oblici, poput amfora i velikih posuda sa širokim drškama.
Ornament čine plastične trake, grupisane i vertikalno postavljene na gornjem delu posude i urezi.
Osim keramike, otkriven je i veliki broj oruđa od jelenjeg roga, posebno u Zlotskoj pećini, zatim sekire sa rupom za pričvršćivanje, šila i bodeži.
Reference[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Nikola Tasić, Eneolitske kulture centralnog i zapadnog Balkana, Beograd, 1995.
