Kraljevina Ugarska (1526—1867)
| Kraljevina Ugarska | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1526—1867. | |||||||||
 Zastava
.svg) Grb
| |||||||||
 Kraljevina Ugarska u Habzburškoj monarhiji | |||||||||
| Glavni grad | Bratislava (1536), Pešta-Budim (1784) | ||||||||
| Regija | srednja Evropa | ||||||||
| Zemlja |  Habzburška monarhija | ||||||||
| Događaji | |||||||||
| Status | bivša pokrajina | ||||||||
| Istorijska era | novi vek | ||||||||
• Uspostavljeno | 1526 | ||||||||
• Ukinuto | 1867. | ||||||||
| |||||||||
| Ovaj članak je deo serije o istoriji Mađarske, Austrije, Slovačke, Hrvatske, Srbije, Rumunije, Ukrajine i Slovenije | ||||||||||||||
|
||||||||||||||
|
||||||||||||||
|
||||||||||||||
|
||||||||||||||
|
||||||||||||||
Kraljevina Ugarska (lat. Regnum Hungariae, nem. Königreich Ungarn, mađ. Magyar Királyság) je u razdoblju od 1526. do 1867. godine bila sastavni deo Habzburške monarhije, odnosno Austrijskog carstva (nakon 1804. godine). Ovaj period u istoriji Ugarske započeo je nakon Mohačke bitke (1526),[1] a trajao je sve do sklapanja Austro-ugarske nagodbe (1867). Tokom ovog razdoblja, Ugarskom su vladali kraljevi iz dinastije Habzburga. U prvom delu ovog perioda, odnosno tokom većeg dela 16. i 17. veka, mnoga područja Kraljevine Ugarske bila su pod turskom vlašću, a u to vreme su poseban položaj stekle Kneževina Transilvanija i Gornja Ugarska. Tokom 18. veka, nakon proterivanja Turaka, habzburške vlasti su sprovele niz političko-administrativnih i društveno-ekonomskih reformi, čime je u Ugarskoj stvorena centralizovana zemaljska administracija. Krajem 18. i tokom prve polovine 19. veka, ugarski politički prvaci su poveli borbu za sticanje veće samouprave u odnos na Beč, što je na kraju dovelo do izbijanja Mađarske revolucije (1848-1849). Iako je bila ugušena silom, mađarska pobuna je označila prekretnicu u borbi za sticanje zemaljske samouprave, što je i ostvareno 1867. godine, sklapanjem austro-ugarske nagodbe.
Status[uredi | uredi izvor]
Područje Habzburške Ugarske je u početku tretirano kao provincija Habzburške monarhije. Ovaj status se održao u periodu od 1526. do 1867. godine, kada Ugarska postaje jedan od dva samoupravna dela Monarhije, koja tada dobija naziv Austrougarska.
Habzburška Ugarska je bila sastavni deo Habzburške monarhije. Austrijski kralj je prilikom dolaska na presto, pored dobijanja mnogih drugih titula, takođe bio krunisan i kao kralj Ugarske. Posle poraza Osmanlija, pojam Habzburška Ugarska je polako počeo da izlazi iz upotrebe i habzburški vladari su počeli da dobijaju titule kraljevi Zemalja krune Svetog Stefana.
Teritorija[uredi | uredi izvor]
Granice Habzburške Ugarske su se neprestalno menjale i u početku su obuhvatale sledeće teritorije:
- na severu i istoku: današnju Slovačku, karpatsku Ruteniju, severne delove današnje Rumnije i istočne delove današnje Mađarske (istočni deo današnje Severne Mađarske regije);
- na zapadu: Današnji Burgenland (austrijska provincija) i deo današnje Mađarske (današnja Zapadna prekodunavska regija i zapadni deo današnje Centralne prekodunavske regije);
- na jugu: deo zapadne Hrvatske, koja je imala autonomiju.
Tokom ovog perioda ostatak teritorija kojima je ranije upravljala srednjovekovna Kraljevina Ugarska je imao drugačiju sudbinu. Centralne teritorije nekadašnjeg kraljevstva su neposredno priključene Osmanskom carstvu, dok je kneževina Erdelj (Transilvanija) imala status vazalne države u sastavu Osmanskog carstva. Područje ove kneževine je danas u sastavu Rumunije.
Istorija[uredi | uredi izvor]
U poređenju sa srednjovekovnom Ugarskom, Habzburška Ugarska je bila mali deo Habzburške monarhije i nije imala uticaja, ili ga je imala veoma malo u državnom odlučivanju. Austrijski car je direktno odlučivao o ugarskim finansijama, vojsci, inostranim poslovima i carske trupe su obezbeđivale granice.
Osmansko pitanje je još više podelilo Austriju i Ugarsku. Habzburgovci su hteli da imaju mir na granicama i održavaju status kvo, dok su Mađari hteli da isteraju Osmanlije sa ostalih teritorija kojima je nekada upravljala srednjovekovna Ugarska. Uvidevši svoj podređeni položaj u monarhiji, mnogi Mađari su postali antihabzburški nastrojeni, protivili se austrijskoj vladavini, austrijskoj vojci i austrijskom priznavanju osmanske vlasti nad Erdeljom. Pobunjenici, koji su živeli u Habzburškoj Ugarskoj, su se smatrali većim neprijateljima od Osmanlija.
Društvene prilike[uredi | uredi izvor]
Reformatori su se širili veoma brzo, i već početkom 17. veka je ostao veoma mali broj katolika među višim staležom. Petar Pazmanj (mađ. Péter Pázmány) je reorganizovao Rimokatoličku crkvu i prevodio narod u protestante. Reformacija je dovela do cepanja katolika (koji su bili pristalice Habzburgovaca) i protestanata koji su razvili jak nacionalni identitet i postali veliki protivnici austrijske monarhije. Takođe se napravio jaz između katoličkih bogataša i protestanskih nižih plemića.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Berić, Dušan M. (2013). Državno pravo Kraljevine Ugarske: Prekidi i kontinuitet. Kosovska Mitrovica: Filozofski fakultet.
- Veselinović, Rajko (1986). „Narodnocrkvena i privilegijska pitanja Srba u Habsburškoj Monarhiji 1699—1716. godine”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 39—54.
- Gavrilović, Slavko (1976). „Srbi u Ugarskoj i pitanje mađarizacije u prvoj polovini XIX veka”. Istorijski časopis. 23: 89—104.
- Gavrilović, Slavko (1986). „Srbi u Ugarskoj i Slavoniji od Karlovačkog mira do austro-turskog rata 1716-1718”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 55—61.
- Gavrilović, Slavko (1986). „Srbi u Ugarskoj i Slavoniji od Požarevačkog mira do austro-turskog rata 1737-1739”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 163—175.
- Gavrilović, Slavko (1986). „Srbi u Ugarskoj i Slavoniji od austro-turskog rata 1737-1739. do kraja XVIII veka”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 195—216.
- Gavrilović, Slavko (1981). „Srbi u Habsburškoj Monarhiji od kraja XVIII do sredine XIX veka”. Istorija srpskog naroda. knj. 5, sv. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 5—106.
- Krestić, Vasilije (1981). „Srbi u Habsburškoj Monarhiji 1849-1868”. Istorija srpskog naroda. knj. 5, sv. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 107—150.
- Krestić, Vasilije, ur. (1983). Srbi i Mađari u revoluciji 1848-1849. godine. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti.
- Rokai, Peter (2002). „Istorija Mađara od najstarijih vremena do Mohačke bitke 1526. godine”. Istorija Mađara. Beograd: Clio. str. 7—183.
- Forišković, Aleksandar (1986). „Srbi u Habsburškoj Monarhiji i pokret Franje (Ferenca) II Rakocija (1703-1711)”. Istorija srpskog naroda. knj. 4, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 78—85.
