Krespi d'Ada
| Krespi d'Ada | |
|---|---|
 | |
| Svetska baština Uneska | |
| Mesto |  Italija |
| Koordinate | 45° 35′ 48″ S; 9° 32′ 10″ I / 45.596666666667° S; 9.5361111111111° I |
| Površina | 064 km2 (690.000.000 sq ft) |
| Kriterijumi | Kulturno dobro: iv, v |
| Referenca | 730 |
| Upis | 1995 (-1976. sednica) |
| Ugroženost | ne |
| Veb-sajt | crespidaddaunesco |
Krespi d'Ada (ital. Crespi d'Adda) istorijsko je naselje u gradu Kaprijate San Đervazio, Lombardija, severna Italija. Predstavlja izvanredan primer ”fabričkog naselja“ iz 19. veka koje su industrijalci podizali u Evropi i Severnoj Americi u želji da izađu u susret radničkim potrebama. Zbog netaknute i izuzetne arhitekture, koja je delom još u upotrebi, lokalitet je 1995. uvršten na UNESKO-v spisak Svetske baštine u Evropi.[1]
Istorija i odlike[uredi | uredi izvor]
.jpg)
1869. godine, proizvođač tekstila, Kristoforo Benigo Krespi je kupio jedan kilometar doline između reka Brembo i Ada, južno od Kaprijate San Đervazio, zeleći da osnuje vodenicu za predenje pamuka na reci Ada.[2] Krespi je uveo najmoderniju tehnologiju tog vremena u predelu pamuka, a naselje koje je podigao za radnike, imalo je mnoge javne zgrade kojima su poboljšani uslovi života radnika, kao što su: bolnica, škola, pozorište, crkva i groblje. Stambene zgrade su, po uzoru na one u engleskim radničkim naseljima, poređane u paralelnim nizovima, istočno od fabrike. Avenija s drvoredom deli industrijsku zonu od stambene u obliku šahovnice. Inženjer Anđelo Kola je bio zadužen za urbanistički plan naselja, a za arhitekturu njegovih zgrada arhitekta Ernesto Pirovano koji je tu radio narednih 50 godina.
1906. godine je, samo nekoliko kilometara severno od naselja, u Treco sul'Adi, izgrađena hidroelektrana koja je imala prvu javnu rasvetu u Italiji.[3]
1889. godine direktor fabrike postao je Kristoforov sin Silvio Krespi, koji je jedno vreme proveo u Oldamu u Engleskoj odakle je doneo promenu u organizaciji naselja. Napustio je duge nizove stambenih zgrada i 1892. je započeo izgradnju manje zgrade za jednu porodicu koja je imala lični vrt. Na taj način je porodica Krespi uspela da stvori radničko okruženje sa oko 3.200 radnika u kome nije, za celih 50 godina rada, organizovan nijedan štrajk.
Nakon velike ekonomske krize 1929. godine i fašističke fiskalne politike, porodica Krespi je bila primorana da proda naselje italijanskom tekstilnom preduzeću ”STI“ koje ga je prepustili kompaniji ”Rossart e Varzi“ 1970. godine, te kompaniji ”Legler“ koja je prodala većinu kuća. Na kraju je industrijska grupa ”Polli“ obnovila fabriku koja danas zapošljava 600 radnika, uglavnom potomaka izvornih radnika.
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Panorama naselja -
Fabrika Krespi d'Ada -
Zgrade i dvorana iz 1924. godine -
Lokalna crkva -
Radnička kuća sa vrtom -
Radnički dom
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Krespi d'Ada na zvaničnoj stranici UNESKO-a
- ^ „Istorija i vrednost naselja Krespi d'Ada” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 30. 05. 2008. g. Pristupljeno 14. 07. 2016.
- ^ „Crespi d'Adda”. Arhivirano iz originala 27. 05. 2012. g. Pristupljeno 14. 07. 2016.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Gino Moliterno, ur. (2003). Encyclopedia of Contemporary Italian Culture. Routledge; Routledge World Reference. ISBN 0415285569.
- Catherine B. Avery, ur. (1972). The New Century Italian Renaissance Encyclopedia. Simon & Schuster. ISBN 0136120512.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
 | Ovaj članak vezan za naselja u Italiji je klica. Možete doprineti Vikipediji tako što ćete ga proširiti. |
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
