Kultura Belorusije

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Kultura Belorusije je produkt čitavog milenijuma razvoja ove zemlje pod uticajem raznovrsnih faktora. Tu su uključeni i faktori fizičke sredine; etnografsko poreklo Belorusa (mešanje Slovenskih pridošlica sa baltičkim starosedeocima); paganizam ranih naselioca i njihovih domaćina; Vizantijsko hrišćanstvo kao veza sa pravoslavnom religijom i njenom literarnom tradicijom; nedostatak prirodnih granica zemlje; tok reka i u Crno i u Baltičko more; i raznovrsnost religija prisutnih u regionu (katolicizam, pravoslavlje, judaizam i islam).[1]

Rani zapadnjački uticaj na belorusku kulturu bio je Magdeburški zakon koji je dozvolio opštinsku samoupravu i bio je baziran na zakonima nemačkih gradova. Ova prava su u 14. i 15. veku od strane velikih vojvoda i kraljeva poklonjena velikom broju gradova, uključujući Brest, Grodno, Sluck i Minsk. Tradicija samouprave nije samo ojačala vezu sa Zapadnom Evropom već je takođe negovala samoodrrživost, preduzetništvo i osećaj građanske dužnosti.[1]

Između 1517. i 1519. Francisk Skorina je preveo Bibliju na stari beloruski jezik. Pod komunističkim režimom, Skorinin rad je bio omalovažen, ali je u nezavisnoj Belorusiji postao inspiracija nastajuće nacionalne svesti, kako zbog njegove borbe za beloruski jezik, tako i zbog njegovih humanističkih ideja.[1]

U periodu od 14. do 17. veka, kada su ideje humanizma, renesanse i reformacije zaživele u Evropi, o ovim idejama je raspravljano i u Belorusiji zbog trgovačkih veza i prisustva plemićkih sinova na Zapadnjačkim univerzitetima. Reformacija i kontra-reformacija su takođe umnogome doprinele procvatu polemičkih spisa, a time i štamparija i škola.[1]

Tokom 17. i 18. veka, kada su Poljska i Rusija činile velike političke i kulturološke ingresije u Belorusiji asimiliranjem plemstva u svoje kulture, vladari su uspeli da povežu “belorusku” kulturu sa seljačkim načinom života, folklorom i etničkim običajima, sa posebnim osvrtom na hrišćanstvo. Ovo je bila polazna tačka za mnoge aktiviste koji su pokušavali da osvoje državnost svojoj naciji u kasnom 19. i ranom 20. veku.[1]

Razvoj Beloruske književnosti, koja je širila ideju državnosti za Beloruse, pokrenula su dela Janke Kupale i Jakuba Kolasa. Rad ovih pesnika, zajedno sa još par izvanrednih pisaca, postao je klasik moderne beloruske književnosti, oslanjajući se na ruralne teme (seoska sredina je mesto gde su pisci čuli beloruski jezik) i modernizujući beloruski pisani jezik, koji je bio slabo korišćen od 16. veka. Autori koji su stvarali nakon dobijanja nezavisnosti su nastavili da naširoko koriste ruralnu tematiku.[1]

Za razliku od književnosti čiji je fokus bio na ruralnom životu, druga polja kulture – slikarstvo, skulptura, muzika, film i pozorište – koncentrisala su se na urbanu realnost, univerzalna pitanja i vrednosti.[1]

Muzika[uredi | uredi izvor]

Prva značajno delo nekog beloruskog kompozitora bila je opera Faust od Antonija Radživila. U 17. veku, poljski kompozitor Stanislav Moniuško komponovao je više opera i komada kamerne muzike dok je živeo u Minsku. Tokom njegovog boravka, radio je sa beloruskim pesnikom Vinsentom Dunin-Martsinkjevičem i napisao je operu Sjaljanka (Seljanka). Na kraju 19. veka, veliki B+beloruski gradovi su formirali svoje operske i baletske trupe. Balet Slavuj od M. Krošnera je komponovan tokom sovjetske vlasti.

Nakon Velikog Patriotskog rata, muzika se okrenula stradanjima Belorusa koji su digli na oružje u odbranu svoje domovine.[2] U ovo vreme je Anatolij Bagatirjev, tvorac opere “U poleskoj šumi”, bio tutor beloruskim kompozitorima. Nacionalno Akademsko pozorište baleta u Minsku je nagrađeno 1996. Nagradom “Prix Benois de la Danse” kao najbolja baletska trupa na svetu.[3]

Popularnu sovjetsko-belorusku muziku je komponovalo par prominentnih bendova, od kojih je većina svirala belorusku folk muziku. Folk rok grupa Pesniari, formirana 1969. od strane gitariste Vladimira Muljavina, postala je najpopularniji folk bend u Sovjetskom Savezu i često je imala ture u Evropi. Oni su inspirisali Sjabri i Verasi, grupe koje su ih blisko stilski pratile. Beloruska tradicija sa folk i folk rokom u svom centru se i danas nastavlja izvođačima kao što su Stari Olsa, Vicious Crusade i Gods Tover, između ostalog.

Rok muzika Belorusije je nastala u vremenu Perestrojke. Bendovi kao što su Bi-2 (koji trenutno radi u Rusiji), Ljapis Trubetskoj, Krama i ULIS su osnovani kasnih 80ih i ranih 90ih. Iako je rok muzika stekla na popularnosti u poslednjim godinama, beloruska vlada je otežala stvaranje popularne muzike raznim pravnim i ekonomskim mehanizmima. Iz ovog razloga mnogi beloruski bendovi pre potpisuju sa ruskim izdavačima i nastupaju u Rusiji i Ukrajini.[4]

Istraživači Maja Medih i Lemez Lovas su prijavili 2006. da “nezavisno stvaranje muzike u Belorusiji danas je sve teži i rizičniji posao” i da beloruska vlada “pritiska nezvanične muzičare – uključujući zabrane pojava u zvaničnim medijima i stavljanja ogromnih restrikcija na žive nastupe”. U video intervjuu na freemuse.org, ta dva autora objašnjavaju mehanizme cenzure u Belorusiji.[5] [6]

Od 2004, Belorusija svake godine ima svoje predstavnike za pesmu Evrovizije.[7]

Odeća[uredi | uredi izvor]

Tradicionalna beloruska košulja

Tradicionalna dvodelna beloruska odora potiče iz vremena Kijevske Rusije i danas je nošena u posebnim prilikama. Zbog hladne klime Belorusije, odeća je spravljana od materijala koji su pokrivali veliki deo tela i pružali toplotu. Bili su osmišljeni ili kao mnogo upletenih tkanina različitih boja ili ukrašene simboličkim ornamentima. Beloruski plemići su najčešće nosili uvezenu odeću crvene, plave ili zelene boje. Muškarci su nosili košulju i pantalone sa kaiševima, dok su žene nosile duže košulje i suknje koje se vezuju nazvane “paniova” i šalove. Ova odeća je takođe nastala pod uticajem odeće nošene od strane Poljaka, Litvanaca, Letonaca i drugih evropskih nacija i menjala se tokom vremena zbog napretka u tehnikama spravljanja odeće. Vezenje je igralo važnu ulogu u beloruskoj tradiciji.[8]

Svetska baština[uredi | uredi izvor]

Belorusija ima 4 mesta koja su označena kao Svetska baština Uneska, od kojih su 2 deljena između Belorusije i susednih zemalja: Mirski zamak, Nesviški zamak, Bjalovješka šuma (deljena sa Poljskom) i Struveov geodetski luk (deljen sa Estonijom, Finskom, Litvanijom, Norveškom, Moldavijom, Rusijom, Švedskom i Ukrajinom).

Književnost[uredi | uredi izvor]

Beloruska književnost je počela u 11-13. veku religioznim tesktovima; rad pesnika Kirila Turovskog u 12. veku je reprezentativan.[9] Rime su bile česte u ovim delima, koja su najčešće bila napisana na starom beloruskom, latinskom, poljskom ili crkvenoslovenskom.[10] U 16. veku, stanovnik Polocka Francisk Skarina je preveo Bibliju na beloruski jezik. Izdata je u Pragu i Vilnjusu između 1517. i 1525, čineći je prvom knjigom štampanom u Belorusiji ili bilo gde u Istočnoj Evropi.[11] Moderni period Beloruske književnosti je počeo u kasnom 19. veku; jedan od najvažnijih pisaca bio je Janka Kupala. Mnogi pisci tog vremena, kao Vladzimir Žilka, Kazimir Svajak, Jakub Kolaš, Žmitrok Bjadula i Maksim Haretski, pisali su za novine na beloruskom “Naša Niva”, koje su se izdavale u Vilnjusu. Nakon što je Belorusija uključena u Sovjetski Savez, vlada je preuzela kontrolu nad beloruskom kulturom i sve do 1939, slobodan razvoj književnosti se dešavao samo u teritorijama inkorporiranim u Poljsku (zapadna Belorusija).[11] Nekoliko pesnika i autora je izgnano nakon nacističke okupacije i nisu se vratili sve do 1960ih.[11] U posleratnoj književnosti, centralna tema je bila Drugi svetski rat, koji je ostavio posebno dubok trag na Belorusiju (Vasil Bikav, Ales Adamovič), ali je i predratna stvarnost često opisivana (Ivan Melež). Veliki preporod beloruske književnosti pokrenuli su romani Vasila Bukava i Vladzimira Karatkjeviča u 1960im.

Pozorište[uredi | uredi izvor]

Belorusko pozorište je dobilo na popularnosti u ranim 1900im. Jedna od najpoznatijih beloruskih predstava, Paulinka (napisao Janka Kupala), izvođena je u Sibiru Belorusima koji su poslati u taj region. Dokumentacija beloruske film muzike seže u 15. vek. Pre toga, skomoroci su bili najveća muzička profesija. Neumatsko pevanje, nazvano znamenji, od reči znamena (rus. знак), korišćeno je do 16. veka u pravoslavnoj crkvi, praćeno stotinama stilističkih inovacija inspirisanih renesansnim i protestantskim pojanjem. U 17. veku, Partesnoe penije, delovno pevanje, postalo je često za horove, koji su pratili privatne teatre osnovane u gradovima kao što su Minsk i Vitebsk. Popularne muzičke grupe koje su došle iz Belorusije su Pesnijari, Dreamlin i NRM. Trenutno ima 27 profesionalnih muzičkih trupa koje nastupaju u Belorusiji, 70 orkestara i 15 agencija za promociju koncerata.

Godine 2005, dramaturzi Nikolaj Khaležin i Natalija Koljada osnovali su Slobodno Belorusko pozorište i andergraund teatarski projekat čiji je cilj bio otpor prema pritiscima i cenzuri beloruske vlade.[12] Trupa izvodi predstave u privatnim apartmanima i bar jedno takvo izvođenje je bilo prekinuto posredstvom beloruske specijalne jedinice policije. Slobodno belorusko pozorište je privuklo i podršku značajnih Zapadnjačkih pisaca kao što su Tom Stopard, Edvard Bond, Vaclav Havel, Artur Koplit i Harold Printer.

Festivali[uredi | uredi izvor]

Beloruska vlada sponzoriše mnoga godišnja kulturna dešavanja: Slavijanski Bazar u Vitepsku, “Minsko proleće”, “Slavonske pozorišne susrete”, Internacionalni džez festival, Nacionalni festival žetve, “Umetnost za decu i mlade”, Takmičenje mladih talenata, “Muze Nesviža”, “Zamak Mir” i Nacionalni festival beloruske pesme i poezije. Ovi događaji pokazuju talente beloruskih izvodđača u raznim umetnostima. Na ovim festivalima dodeljuju se različite nagrade nazvane po beloruskim i sovjetskim herojima. Moderni nacionalisti tvrde da ovi festivali nemaju nikakve veze sa beloruskom kulturom, a kamoli kulturom kao takvom, ali ovi događaji su pod prismotrom i ekspertizom beloruskog ministarstva kulture. Nekoliko državnih praznika, kao što su Dan nezavisnosti, Dan pobede, privuku velliki broj ljudi na trgove i uključuju vatromete i vojne parade. Većina ovih festivala se održava u Minsku ili Vitepsku.

Sport[uredi | uredi izvor]

Beloruska teniserka Viktorija Azarenka

Od Olimpijskih igara 1952. godine u Helsinkiju pa do raspada Sovjetskog Saveza, Belorusija se takmičila na Olimpijskim igrama kao deo Sovjetskog olimpijskog tima. Tokom Letnjih Olimpijskih igara u Barseloni 1992, Belorusija se takmičila u okviru Ujedinjenog tima. Sportisti iz beloruskog tima su se takmičili kao deo Beloruskog nacionalnog tima tokom Zimskih Olimpijskih igara 1994. godine u Lilehameru. Belorusija je do sada osvojila 90 medalja: 18 zlatnih, 28 srebrnih i 44 bronzane.[13] Beloruskim Nacionalnim Olimpijskim komitetom predsedava predsednik Lukašenko od 1997, on je jedini predsednik na ovoj poziciji u svetu. Od 1994. godine, čak 5 beloruskih olimpijaca osvojilo po 4 medalje. Najuspešnija od svih bila je Darja Dormačeva, koja je u biatlonu na Zimskim olimpijskim igrama osvojila 3 zlatne i 1 bronzanu medalju. Ako se računaju beloruski sportisti koji su učestvovali u sastavu Sovjetskog Saveza i Zajednice nezavisnih država, onda je ubedljivo najbolji gimnastičar Vitalij Ščerbo sa 10 osvojenih olimpijskih medalja - 6 zlatnih kao takmičar ZND 1992. godine i 4 bronzanih takmičeći se za Belorusiju.[14]

Dobijajući veliko sponzorstvo od samog predsednika, hokej na ledu je najpopularniji sport u Belorusiji. Muški nacionalni tim je završio na iznenađujužem četvrtom mestu na Olimpijadi u Solt Lejk Sitiju 2002. Beloruski igrači su takođe igrali i u Nacionalnoj Hokej Ligi u Severnoj Americi.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d đ e Jan Zaprudnik and Helen Fedor. "Culture." A Country Study: Belarus. Federal Research Division, Library of Congress; Helen Fedor, ed. Research completed June 1995. This article incorporates text from this source, which is in the public domain.[1]
  2. ^ „Theatre”. The Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Belarus. Arhivirano iz originala 2. 03. 2007. g. 
  3. ^ Virtual Guide to Belarus - Classical Music of Belarus. Retrieved March 21, 2007.
  4. ^ Freemuse Blacklisted bands play in Poland Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. novembar 2012). Published on March 17, 2006. Retrieved March 18, 2007.
  5. ^ Lemez Lovas and Maya Medich: 'Hidden Truths – Music, Politics and Censorship in Lukashenko’s Belarus' (Freemuse Report no. 7) [2] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. jul 2012)
  6. ^ Articles on music censorship in Belarus on freemuse.org - the world's largest database on music censorship [3] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. februar 2012)
  7. ^ National State Teleradiocompany Page on the 2004 Belarusian entry to the Eurovision Song Contest Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. februar 2008). Published 2004. Retrieved March 18, 2007.
  8. ^ „Seeing Red (And White): Belarus Shows Its Colors In Ribbon Campaign”. RFERL. 6. 12. 2014. 
  9. ^ „Old Belarusian Poetry”. Virtual Guide to Belarus. 1994. Pristupljeno 09. 10. 2007. 
  10. ^ UNESCO Preservation of Belarusian Literary Heritage Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. oktobar 2007). Retrieved October 6, 2007.
  11. ^ a b v Belarus - Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online
  12. ^ http://www.signandsight.com/features/1511.html.
  13. ^ Podaci sa Letnjih Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. decembar 2012) i Zimskih Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. decembar 2012) Olimpijskih igara
  14. ^ „Vitalij Šerbo, najuspešniji beloruski takmičar Olimpijskih igara”. Arhivirano iz originala 26. 06. 2010. g. Pristupljeno 06. 04. 2016. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Култура_Белорусије&oldid=26910974”