Lauša (Srbica)

Koordinate: 42° 44′ 30″ S; 20° 45′ 40″ I / 42.74167° S; 20.76111° I / 42.74167; 20.76111
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Lauša.

Lauša
Administrativni podaci
DržavaSrbija
Autonomna pokrajinaKosovo i Metohija
Upravni okrugKosovskomitrovački
OpštinaSrbica
Stanovništvo
 — 2011.Pad 2.744
Geografske karakteristike
Koordinate42° 44′ 30″ S; 20° 45′ 40″ I / 42.74167° S; 20.76111° I / 42.74167; 20.76111
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina625 m
Lauša na karti Srbije
Lauša
Lauša
Lauša na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj41000
Pozivni broj028

Lauša (alb. Llaushë) je naselje u opštini Srbica, Kosovo i Metohija, Republika Srbija. Prema popisu stanovništva iz 2011. godine, selo je imalo 2.744 stanovnika, većinu stanovništva činili su Albanci.[a] Istorijski i geografski selo Lauša pripada Drenici.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Lauša se nalazi u dolini reke Kline, na domaku manastira Deviča i pripada džematskom tipu nizinskih dreničkih sela. Rodovska gumna i bašte se nalaze u okućnicama Lauša ima mera u i seosku šumu, kao i seoske bunare. Selo ima seosku džamiju, a pokraj sela se nalaze na šest mesta seoska groblja, u blizini seoskih mahala. Do sela se nalazi i jedno starovremsko groblje zvano „Vorre tё Shkijeve”. Isto tako pokraj sela se nalazi i groblje zvano „Vorre tё' magjpupi”, a u seoskoj šumi nalazi se groblje zvano „Vorre te ashqerit”.[1]Prema narodnoj tradiciji, ispod manastira Deviča u staro doba se nalazio veliki grad i to se mesto zove Gradina. Toponim Goleš je mesto na kome je u Lauši bio podignut dvorac - zdanje turskog nadleštva ,,Hamidije’’, po imenu sultana Hamida.[2][3] Pošto su drenički Albanci proterali kajmakama i njegovo osoblje, porušili su to zdanje i mesto ponovo prozvali Goleš, po njegovom ranijem imenu. Toponim Gradina, nalazi se nad manastirom Devičem. Kaluđeri manastira Deviča to mesto nazivaju imenom Zvonara.[2]

Istorija[uredi | uredi izvor]

U katastarskom popisu oblasti Brankovića iz 1455. godine navodi se selo Loviša. sa 97 kuća. Od toga stanovništva srpske etničke pripadnosti bilo je 88 kuća, albanske etničke pripadnosti 6 kuća i grčke etničke pripadnosti 3 kuće.[4] Svakako, to je današnje dreničko selo Lauša.[4][5][6] U prilog tome govori činjenica što se u navedenom popisu Leviša nalazi između dreničkih naselja Donjeg Kopilića, Crkve Djevice (danas manastir Devič) i sela Malog Obrinja, koji položaj danas ima selo Lauša. Poljoprivredna struktura sela Lovuše-Lauše u pomenutom popisu iz 1455. godine, navodi se ovako: prinos od pšenice iznosio je 960 lukana, a feudalni dohodak 120 lukana. Prinos je ječma i zobi iznosio je 640 lukana, a dohodak 80 lukana. Prinos od kupusa bno je 440 lukana, a dohodak 55 lukana. Prinos od raži iznosio je 240 lukana, a dohodak 30 lukana. Prinos od prosa bio je 184 lukana, a dohodak 24 lukana. Prinos od grahorice iznosio je 40 akči, a dohodak 5 akči. Prinos od bakle bio je 240 akči, a dohodak 30 akči. Prinos od sočivice bio je 384 akče, a dohodak 48 akči. Prinos od graha iznosio je 240 akči, a dohodak je bio 30 akči. Prinos od vrtova iznosio je 320 akči, a ušur je bio 40 akči. Prinos od lana je iznosio 400 akči, a ušur 50 akči. Prinos od crvenog luka je bio 160 akči, a ušur je iznosio 20 akči. Prinos od voća je iznosio 240 akči, a ušur 30 akči. Prinos od vinograda je bio 1.000 čabrova, a ušur je iznosio 100 čabrova. Prinos od košnica pčela bio je 960 akči, a dohodak je iznosio 120 akči. Prinos od šest mlinova je iznosio 5600 akči, a dohodak je bio 775 akči. Prinos od domaćih svinja je iznosio je 640 akči, a resum na svinje je bio 80 akči, dok je selo imalo 1280 svinja.[4]

Bilo je to 1900. godine najbliže arnautsko mesto manastira Deviča. Iz njega su poticale "vojvode" vekovni čuvari manastira Devič kod Srbice.[7]

U selu je živela albanska porodica koja je sa kolena na koleno prenosila obavezu čuvanja manastira Deviča, koristeći izvesne nadoknade: odeću, plaćanje usluga, oružje i noćivanje u manastiru za čuvara. Albanci su posle nemačke i italijanske okupacije Jugoslavije 1941. godine izneverili tradiciju čuvanja manastira Deviča i miniranjem srušili do temelja crkvu iz XV veka i manastirske konake. U crkvi je tada izgorela manastirska riznica sa zbirkom od stotinu rukopisnih srednjovekovnih knjiga. Njihovi potomci su to ponovili leta 1999. i proleća 2004. - srušili su i opljačkali sve konake, rasterali monahinje i crkvu miniranjem i paljevinom dobrim delom razorili. U selu je do 1982. bilo 25 srpskih porodica koje su usled albanskog nasilja napustile svoje vekovne domove. U ovom, sada čisto albanskom selu sačuvali su se stari nazivi ranijeg srpskog stanovništva: Jankov izvor, Srpsko groblje, Izvor Kamenica, Popova livada, Petronijeva njiva, Glavica, Slatina, Goleš i drugi.[8]

Poreklo stanovništva po rodovima[uredi | uredi izvor]

Podaci porekla stanovništva po rodovima iz 1936. godine:[9]

Albanci:

  • Odžović (2 kuće), od fisa Gaš.
  • Bajrami (5 kuća), od fisa Gaš.
  • Bajraktari (9 kuća), od fisa Gaš.
  • Suljant (6 kuća), od fisa Gaš.
  • Rama (1 kuća), od fisa Gaš.
  • Mućolt (2 kuće), od fisa Gaš.
  • Alićk (3 kuće), od fisa Gaš.
  • Tropt (1 kuća), od fisa Gaš.
  • Kajtazi (1 kuća), od fisa Gaš. Svi ovi rodovi imaju zajedničko poreklo i pripadaju bratstvu Gecaj i istodobno čine najstarije stanovništvo ovoga sela. Od roda Kajtazi odseljena je 1 kuća u Albaniju 1928. godine. Ovo bratstvo vodi poreklo iz Albanije, odakle je doseljena 1 kuća koncem 16. veka. Koncem 17. veka veka, ovo je stanovništvo prešlo u islam. Rod Baljović, pripada takođe starijem stanovništvu Lauše i deli se u sledeće rodove:
  • Zihrai (5 kuća), od fisa Gaš. Od ovoga roda 1 kuća je odseljena u Kosovsku Mitrovicu, 1916. godine, a 1 kuća u Albaniju 1927. godine.
  • Bisljimi (6 kuća), od fisa Gaš.
  • Babajić (4 kuće), od fisa Gaš.
  • Zenuli (4 kuće), od fisa Gaš.
  • Spanović (1 kuća), od fisa Gaš. Od ovoga roda 1 kuća je odseljena u Kosovsku Mitrovicu 1928. godine, a 1 kuća za Albaniju 1929. godine. Ovo bratstvo takođe vodi poreklo iz Albanije, odakle su doseljene 2 kuće krajem 16. veka. Krajem 17. veka prešli su u islam.
  • Maroši, pripada albanizovanom srpskom stanovništvu domorodačkog porekla. I deli se na sledeća rodove:
  • Vojvodić (8 kuća), od fisa Gaš.
  • Bektaš (4 kuće), fis Gaš.
  • Šatrol (2 kuće), od fisa Gaš.
  • Bimašić (2 kuće), fis Gaš.
  • Abazi (1 kuća), od fisa Gaš.
  • Ibović (5 kuća), od fisa Gaš. Od ovoga roda 1 kuća je odseljena 1935. godine u Turićevac, u Drenici. Preci ovoga bratstva su srpskoga porekla, prešli su iz pravoslavlja u islam 1735. godine, pa se zatim vremenom albanizovali.
  • Recaj (14 kuća), od fisa Gaš. Poreklom su iz Albanije, odakle je doseljena 1 kuća, krajem 18. veka.
  • Šabani (2 kuće), od fisa Gaš. Ovde je doseljena 1 kuća 1851. godine, iz Obrinja, Drenici, od bratstva Gaši. Od ovoga roda 1 kuća je odseljena 1915. godine u Kosovsku Mitrovicu.
  • Nikolić (1 kuća), od fisa Gaš. Ovaj rod je poznat i pod imenom Košutova, po selu Košutovo u Ibarskom Kolašinu, odakle je doseljen 1915. godine. Zemlju ovaj rod obdelavao po čiflačkom režimu, tako što je od useva davao 1/3 za gazdu, a od sena 1/2 od prinosa.
  • Dovešc (1 kuća), od fisa Mzez, poreklom je ovaj rod iz sela Kostreca u Metohijskom podgoru, odakle je doseljen 1925. godine. Obdelavali su zemlju kao čifčije.
  • Kabaši (1 kuća), od fisa Kabaš. Ovaj rod je doseljen 1930. godine iz dreničkog sela Poljanca i obdelavali su zemlju kao čifčije na 1/4 za sopstvenika zemlje. Vlasnik imanja je plaćao poreske dažbine i nije uzimao prinos od pasulja i tikava.
  • Ivanja (1 kuća), od fisa Gaš. Ovaj rod je doseljen 1889. godine iz sela Ivanja, u Pustoj Reci, te se nastanilo u Lauši, obdelavajući zemlju kao čifčije čije na napolicu, od svih useva.

Cigani Radenovci: Posebnu grupu stanovništva Lauše čini odeljena mahala, kojoj pripadaju „Cigani” Radanovci 1 koji se izdvajaju za pripadnike „srpskog naroda”. Tu dolaze ovi rodovi;

  • Vasić (2 kuće), slave Sv. Nikolu, prislužuju Sv. Nikolu Letnjeg. Prema rodovskoj tradiciji, Vasići su poreklom iz plemena Vasojevića, odakle su zbog krvne osvete pobegli u Drenicu koncem 17. veka. Nije isključeno da su to u starini bili balkanski nomadi stočari Vlasi, koji su obitavali u pomenutim predelima Crne Gore, a možda i Rugove, pa se spustili u Metohiju, a potom u Drenicu.
  • Rakić (4 kuće), slave Sv. Nikolu, prislužuju Letnjeg Sv. Nikolu. Prema rodovskoj tradiciji i ovaj rod vodi poreklo iz Vasojevića, odakle su se doselili u Laušu polovinom 17. veka. Ovaj rod poznaje bratstveničku organizaciju i pripada bratstvu Nedeljković. Svakako, srodne su etničke pripadnosti sa rodom Vasić.
  • Nović (1 kuća), slave Sv. Nikolu, a prislužuju Sv. Nikolu Letnjeg. Od ovog roda je 1 kuća odseljena 1895. godine u Kosovsku Mitrovicu. Ovaj rod vodi poreklo iz sela Zrze, u Podrimi, odakle su im se preci doselili u Laušu 1816. godine.
  • Ivić (2 kuće), slave Sv. Nikopu, prislužuju Sv. Nikolu Letnjeg. Poreklom su iz Samodreže na Kosovu, odakle su se doselili 1856. godine.
  • Stanković (4 kuće), slave Sv. Nikolu, preslužuju Sv. Nikolu Letnjeg. Ovaj se rod doselio 1926. godine iz Obilića, na Kosovu.
  • Tomić (2 kuće), slave Sv. Nikolu, preslužuju Sv. Nikolu Letnjeg. Doseljene su 1906. godine iz sela Grace, na Kosovu. Od ovoga roda 1 kuća se odselila 1916. godine u Kosovsku Mitrovicu.
  • Milić (1 kuća), slave Sv. Nikolu, prislužuju Sv. Nikolu Letnjeg. Ovaj se rod odelio u Lauši od roda Ivić.

Prema iznetome u Lauši je bilo 1936. godine albanskih rodova: 26, sa 92 kuće. Od toga:6 rodova su srpskog porekla, sa 22 kuće, koji su se albanizovali. Ciganskih rodova iz etničke grupe Radenovaca, sada „posrbljeni”: 7 familija, sa 16 kuća.[9]

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Prema statističkim podacima iz 1914. godine, Lauša je imala 145 stanovnika.[10] Prema popisu stanovništva iz 1921. godine, Lauša je imala 220 stanovnika, sa 32 domaćinstva.[11] Prema popisu stanovništva iz 1948. godine, Lauša je imala 1477 stanovnika, od toga 741 muškihi 736 ženskih, sa 157 kuća.[12]

Populacija (ist.): Lauša (Srbica)
Godina191419211948195319611971198119912011
Stanovništvo1452201477155918272337287032062744
Evolucija stanovništva

Etnički sastav stanovništva[uredi | uredi izvor]

Etnički sastav prema popisu iz 1961.[13]‍
Albanci
  
 1.669 91,35%
Srbi
  
 153 8,37%
Jugosloveni
  
 3 0,16%
Crnogorci
  
 1 0,05%
Ukupno: 1.827
Etnički sastav prema popisu iz 1971.[14]‍
Albanci
  
 2.213 94,69%
Srbi
  
 122 5,22%
Ukupno: 2.337
Etnički sastav prema popisu iz 1981.[15]‍
Albanci
  
 2.870 100%
Ukupno: 2.870
Etnički sastav prema popisu iz 2011.[16]‍
Albanci
  
 2.737 99,74%
Bošnjaci
  
 2 0,07%
Ukupno: 2.744

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Popis iz 2011. na Kosovu i Metohiji su sproveli organi samoproglašene Republike Kosovo. Ovaj popis je bio bojkotovan od strane velikog broja Srba, tako da je realan broj Srba na Kosmetu znatno veći od onog iskazanog u zvaničnim rezultatima ovog popisa.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Vukanović 2005, str. 325.
  2. ^ a b Stanković, Todor (1910). Putne beleške po staroj Srbiji:1871-1898. Beograd: Književni fond Ilije M. Kolarca. str. 117-122.  COBISS.RS 1024067487
  3. ^ Elezović, Gliša (1932). Rečnik kosovsko-metohiskog dijalekta. Sv. 1. Beograd: Srpska kraljevska akademija. str. 112.  COBISS.RS 15337231
  4. ^ a b v Oblast Brankovića Sarajevo, 1972, str. 115-116, nap. 92.
  5. ^ Zirojević, Olga (1984). Crkve i manastiri na području Pećke patrijaršije do 1683. godine. Beograd: Narodna knjiga. str. 90—230.  COBISS.RS 37704967
  6. ^ Vukanović 1986, str. 36.
  7. ^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1900. godine
  8. ^ Ivanović, Milan (2013). Metohija:spomenici i razaranja. Novi Sad: Novi Sad:Prometej. str. 417.  COBISS.SR 278213639
  9. ^ a b Vukanović 2005, str. 327.
  10. ^ M. A. Vujačić, Rečnik mesta u oslobođenoj oblasti Stare Srbije, Beograd, 1914, kod te reči.
  11. ^ Rečnik mecta Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, Beograd, 1925.
  12. ^ Konačni rezultati popisa stanovništva u 1948.
  13. ^ Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961. godine pod2.stat.gov.rs
  14. ^ Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971. godine pod2.stat.gov.rs
  15. ^ Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981. godine pod2.stat.gov.rs
  16. ^ Etnički sastav stanovništva Kosova i Metohije 2011. godine pop-stat.mashke.org (jezik: albanski)

Literatura[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Лауша_(Србица)&oldid=27492053”