Madam Baterflaj (opera)
|
| Opere |
| Vilise Edgar |
Madam Baterflaj je opera Đakoma Pučinija u dva čina. Ova opera je bazirana na kratkoj priči „Madam Baterflaj”" (1898) pisca Džona Lutera Longa, koja je nastala na bazi priča koje je Longu kazivala njegova sestara Dženi Korel i na semi-autobiografskoj francuskoj noveli iz 1887. godine Madam Hrizantema autora Pjera Lotija.[1][2][3] Longovu verziju je dramatizovao Dejvid Belasko kao dramu sa jednim činom Madam Baterflaj: Tragedija Japana, koja je nakon premijere u Njujorku 1900. godine, preneta u London, gde ju je Pučini video tokom leta te godine.[4]
Praizvedba[uredi | uredi izvor]
17. februar 1904. Milanska skala.
Praizvedba u Srbiji[uredi | uredi izvor]
Likovi[uredi | uredi izvor]
Čo-Čo-San, poznata kao Madam Baterflaj - sopran
Suzuki, njena služavka - mecosopran
Pinkerton, poručnik u Američkoj mornarici - tenor
Šarples, Američki konzul - bariton
Goro, podvodač - tenor
Ujak Bonza - bas
Carski komesar - bas
- Opera Madam Baterflaj u Srpskom narodnom pozorištu, sezona 2008/2009. Fotografije su deo foto zbirke Srpskog narodnog pozorišta.
-
"Madam Baterflaj", opera u tri čina Đakoma Pučinija u režiji Voje Soldatovića; Opera SNP-a, Novi Sad, 2008/09; operske pevačice: Milica Stojadinović (sopran), Jelena Končar (mecosopran) -
"Madam Baterflaj", opera u tri čina Đakoma Pučinija u režiji Voje Soldatovića; Opera SNP-a, Novi Sad, 2008/09; operski pevači: Svitlana Dekar (sopran), Branislav Jatić (bas) -
"Madam Baterflaj", opera u tri čina Đakoma Pučinija u režiji Voje Soldatovića; Opera SNP-a, Novi Sad, 2008/09; Svitlana Dekar (sopran), Saša Petrović (tenor) -
"Madam Baterflaj", opera u tri čina Đakoma Pučinija u režiji Voje Soldatovića; Opera SNP-a, Novi Sad, 2008/09; operski pevači: Svitlana Dekar (sopran), Slavoljub Kocić (tenor) -
"Madam Baterflaj", opera u tri čina Đakoma Pučinija u režiji Voje Soldatovića; Opera SNP-a, Novi Sad, 2008/09; Laura Pavlović (sopran), Janko Sinadinović (tenor) -
"Madam Baterflaj", opera u tri čina Đakoma Pučinija u režiji Voje Soldatovića; Opera SNP-a, Novi Sad, 2008/09; Saša Štulić (tenor), Vasa Stajkić (bariton)
Radnja[uredi | uredi izvor]
Radnja se odvija u japanskom gradu Nagasakiju, početkom 20. veka. Mladi poručnik Američke mornarice po imenu Pinkerton ženi se petnaestogodišnjom japankom Čo Čo San. Na venčanju Pinkerton govori sa američkim konzulom hvaleći lepotu svoje neveste ali iznosi i mišljenje da se sreća može naći samo u svojoj zemlji. Konzul savetuje Pinkertona da japanka neće shvatiti venčanje kao prolaznu avanturu, ali u toku obreda dolazi nevestin ujak Bonza i prekida veselje izjavom kako je mlada izdala svoju veru prelaskom u hrišćanstvo. Pinkerton ga izbacuje napolje.
Tri godine kasnije Čo Čo San poznata sad i kao Madam Baterflaj, još uvek gaji nadu da će joj se muž vratiti. S druge strane Pinkerton joj preko konzula šalje malo novca za osnovne potrebe, što opet nije dovoljno pa ona sa detetom živi u siromaštvu. Onda joj podvodač Goro nudi priliku da pređe da živi u domu bogataša Jamadarija kao bivša gejša, ali ona to odbija. Kada joj Konzul Šarples bude rekao da se Pinkerton verovatno nikad neće vratiti, Madam Baterflaj ostaje preneražena govoreći da joj u tom slučaju ostaje samo samoubistvo ili vraćanje prethodnom životu kao gejša. Pinkerton ipak dolazi u Japan na opšte zadovoljstvo Madam Baterflaj koja oblači venčanu haljinu i sa sinom dočekuje muža. Pinkerton pak dolazi sa svojom američkom ženom u nameri da odvedu sa sobom sina Goroa. Tek tada Čo Čo San shvata da joj se muž nikad neće vratiti i slomljenog srca pristaje da preda sina ali samo lično ocu. Dirljivo se oprašta od deteta i izvršava harakiri. Iz daljine se čuje kako Pinkerton doziva njeno ime.[5]
Recepcija[uredi | uredi izvor]
U svom početnom obliku, opera nije naišla na dobar prijem. Premijera u Milanu je bila fijasko, kako je Pučinijeva sestra, Ramelda, napisala u pismu svom mužu:[6]
U dva sata otišli smo u krevet, a ja ne mogu ni malo da zaspim; i da kažem da smo svi bili tako sigurni! Đakoma, jadnička, nikad ga nismo videli, jer nismo mogli na scenu. Došli smo do kraja i ne znam kako. Drugi čin uopšte nisam čula, a pre nego što se opera završila, istrčali smo iz pozorišta.
Veoma je teško proceniti zašto je verzija koja je premijerno izvedena u Milanu ostavila publiku u takvom razočarenju, jer se ne razlikuje mnogo od verzije koja je samo nekoliko meseci kasnije trijumfovala u Breši.[7]
Madam Baterflaj su kritikovali neki američki intelektualci[8] zbog orijentalizma. Uprkos ovakvim mišljenjima, Madam Baterflaj je uspešno izvođena u Japanu u raznim adaptacijama od 1914.[9] Pučinijeva muzika je prošla relativno nezapaženo u pogledu raskošnog libreta.
Danas je Madam Baterflaj šesta najizvođenija opera na svetu[10] i smatra se remek-delom, sa Pučinijevom orkestracijom hvaljena kao bistra, tečna i prefinjena.[11][12] "Un bel dì, vedremo" je najpoznatija arija iz Madam Baterflaja i jedna od najprepoznatljivijih sopranskih arija u svetu opere.
Adaptacije[uredi | uredi izvor]
- 1915: Verziju nemog filma režirao je Sidni Olkot, a glumila je Meri Pikford.[13]
- 1919: Verzija nemog (zatamnjenog) filma (nazvana Harakiri) u režiji Frica Langa i u kojoj glume Pol Binsfelt, Lil Dagover, Džordž Džon i Nils Prien.[14]
- 1922: Objavljen je nemi film u boji, Danak mora, zasnovan na operi/predstavi. Ovaj film, u kojem je glumila Ana Mej Vong u svojoj prvoj glavnoj ulozi, preselio je priču u Kinu. Bio je to drugi dvobojni Tehnikolorov film ikada objavljen i prvi film napravljen korišćenjem Tehnikolorovog procesa 2.[15]
- 1931: Sažeti Čočo-san od Takarazuškog pregleda[16]
- 1932: Madam Baterflaj, drama bez pevanja (sa velikim delom Pučinijeve partiture u muzičkom podcrtu) koju je napravio Paramount sa Silvijom Sidni i Kerijem Grantom u glavnoj ulozi u crno-belom.[17]
- 1940: Očo Fudžin no Genso (お蝶夫人の幻想) „Iluzija Madam Baterflaj“, 12-minutni japanski film animiranih silueta.[18][19][20]
- 1954: Madam Baterflaj, ekranizacija opere, koju je režirao Karmin Galon u zajedničkoj produkciji italijanskog Cineriza i japanskog Tohoa. Film je snimljen u Tehnikoloru u Činečiti u Rimu, Italija. U glavnim ulogama su japanska glumica Kaoru Jačigusa kao Kio-Kio San i italijanski tenor Nikola Filakuridi kao Pinkerton, a sa japanskim glumcima i italijanskim glumcima koje su sinhronizovali italijanski operski pevači.[21]
- 1965: Sao Krua Fah, tajlandski film od 16 mm u kojem glume Mitr Čajbanča i Pisamaj Vilajsak.[22]
- 1974: Madam Baterflaj, nemačka televizijska adaptacija opere sa Mirelom Freni i Plasidom Domingom u glavnim ulogama, u režiji Žan-Pjera Ponela.[23]
- 1988: Predstava M. Baterflaj Dejvida Henrija Hvanga delimično je zasnovana na Madam Baterflaj, kao i na priči o francuskom diplomati Bernaru Bursikou i pekinškom operskom pevaču Ši Pej Pu.[24][25]
- 1989: Mjuzikl Vest Enda i Brodveja Gospođica Sajgon je delimično zasnovan na Madam Baterflaj. Priča je premeštena u Vijetnam i Tajland i smeštena u pozadini Vijetnamskog rata i pada Sajgona, ali centralne teme su uglavnom nepromenjene.
- 1995: Frederik Miteran režirao je filmsku verziju opere Madam Baterflaj, u Tunisu, Severna Afrika, sa Ričardom Trokselom i kineskom pevačicom Jing Huang u glavnim ulogama.[26]
- 1995: Australijski koreograf Stenton Velč kreirao je balet, inspirisan ovom operom, za Australijski balet.[27]
- 1996: Album Pinkerton rok grupe Vizer bio je donekle zasnovan na operi.[28]
- 2004: Na 100. godišnjicu Madam Baterflaj, Šigeaki Saegusa je komponovao Jr. Baterflaj na libreto Masahiko Šhimade.[29]
- 2011: Čo čo san, japanski roman i TV dramska serija zasnovana na romanu, koji je napisao Šiniči Ičikava. Zasnovana na originalnoj operi, priča prikazuje tužnu ljubav i buran život samurajske ćerke koja u mladosti gubi roditelje i postaje šegrt gejše, a smeštena je u ranu meidži eru u Nagasakiju u Japanu. U glavnoj ulozi japanska glumica Aoi Mijazaki kao Čo Ito (Čo čo san).[30]
- 2013: Čo Čo, muzička drama Danijela Kina, muzika Čeng Đina, smeštena u Šangaj 1930-ih.[31]
Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]
Prva verzija opere imala je tri čina, ali premijera je doživela neuspeh pa je Pučini dodao neke ispravke. Posle spajanja drugog i trećeg čina nova verija je u svojoj premireri, u Brešti 28. maja, doživela potpuni uspeh. Po svetu se prikazuju obe verzije i obe su uspešne čineći tako „Madam Baterflaj“ klasičnom operom koja nikada ne zastareva.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Van Rij, Jan. Madame Butterfly: Japonisme, Puccini, and the Search for the Real Cho-Cho-San. Stone Bridge Press, Inc., 2001.
- ^ Lane Earns, "Madame Butterfly: The Search Continues", Opera Today 16 August 2007. Review of Van Rij's book on operatoday.com
- ^ Chadwick Jenkins, "The Original Story: John Luther Long and David Belasco" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. februar 2018) on columbia.edu
- ^ Groos, Arthur (1994). The Puccini Companion, Lieutenant F. B. Pinkerton: Problems in the Genesis and Performance of Madama Butterfly. New York: Norton. str. 169—201. ISBN 978-0-393-02930-7.
- ^ Đurić Olivera, Vodič kroz istoriju muzike (Beograd, 1999. godine).
- ^ „Scala, le 11 cose da sapere sul 'Teatro dei milanesi'”. Corriere della Sera (na jeziku: italijanski). 2015-12-07. Pristupljeno 2022-01-14.
- ^ „Il secondo fallimento di Madama Butterfly”. Fucine Mute webmagazine. 2015-03-05. Pristupljeno 2022-01-14.
- ^ Hu, Katherine (2019-12-19). „Classical Opera Has a Racism Problem”. The New York Times (na jeziku: engleski). ISSN 0362-4331. Pristupljeno 2021-12-15.
- ^ Groos, Arthur (jul 1989). „Return of the native: Japan in Madama Butterfly/Madama Butterfly in Japan”. Cambridge Opera Journal (na jeziku: engleski). 1 (2): 167—194. ISSN 1474-0621. S2CID 191590132. doi:10.1017/S0954586700002950.
- ^ „Madama Butterfly”. The Opera 101. Pristupljeno 2022-01-14.
- ^ „Giacomo Puccini”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-01-14.
- ^ „Studi pucciniani. Rassegna sulla musica e sul teatro musicale nell'epoca di Giacomo Puccini. Vol. 5: Dalla genesi delle opere alla ricezione nel film. – Centro studi Giacomo Puccini – Libro – Olschki – Centro studi Giacomo Puccini. Atti”. IBS (na jeziku: italijanski). Pristupljeno 2022-01-14.
- ^ Madame Butterfly (1915) na sajtu IMDb (jezik: engleski)
- ^ „A cinema history”. Pristupljeno 13. 8. 2014.
- ^ „Film Screenings (June 7, 2015)”. Museum of Modern Art. Pristupljeno 6. 7. 2015.
- ^ The Takarazuka Concise Madame Butterfly tr. by K. and L. Selden, introduced by A. Groos in Japan Focus 14, 14, 7 (July 2016)
- ^ Madame Butterfly (1932) na sajtu IMDb (jezik: engleski)
- ^ Clements, Jonathan; McCarthy, Helen (2006). „Madame Butterfly”. The Anime Encyclopedia, Revised & Expanded Edition: A Guide to Japanese Animation Since 1917 (2nd izd.). Berkeley, Cal.: Stone Bridge Press. str. 387—388 (print). ISBN 978-1-933330-10-5. OCLC 71237342. Pristupljeno 17. 7. 2014.
- ^ „お蝶夫人の幻想”. allcinema. Pristupljeno 18. 7. 2014.
- ^ „お蝶夫人の幻想”. Japanese Movie Database. Pristupljeno 18. 7. 2014.
- ^ Madama Butterfly (1954) na sajtu IMDb (jezik: engleski)
- ^ Patase, Chutipong (2018-11-29). „สาวเครือฟ้าและมิสไซ่ง่อน ผลผลิตจากละครเวทีแม่แบบ…มาดามบัตเตอร์ฟลาย” [Sao Krua Fah and Miss Saigon product from the original stage play…Madame Butterfly]. Art & Culture (na jeziku: Thai). Pristupljeno 2021-08-23.
- ^ Madam Baterflaj na sajtu Discogs (језик: енглески)
- ^ Rich, Frank (1988-03-21). „Review/Theater; 'M. Butterfly,' a Story Of a Strange Love, Conflict and Betrayal”. The New York Times (на језику: енглески). ISSN 0362-4331. Приступљено 2023-01-20.
- ^ Wadler, Joyce (2009-07-02). „Shi Pei Pu, Singer, Spy and 'M. Butterfly,' Dies at 70”. The New York Times (на језику: енглески). ISSN 0362-4331. Приступљено 2023-01-20.
- ^ Мадам Батерфлај на сајту IMDb (jezik: engleski)
- ^ „Stanton Welch – Credits and biography”. abt.org. Arhivirano iz originala 4. 3. 2016. g. Pristupljeno 5. 9. 2009.
- ^ Cohen, Ian (9. 2. 2015). „Rivers Cuomo”. Pitchfork. Pristupljeno 15. 2. 2015.
- ^ „Japanese Composer Writes Sequel to Madama Butterfly:Jr. Butterfly...no joke. > Opera News > The Met Opera Guild”. Opera News. 1. 4. 2004. Arhivirano iz originala 20. 01. 2022. g. Pristupljeno 15. 2. 2018.
- ^ „宮崎あおい主演で「蝶々夫人」をドラマ化...『蝶々さん』”. NHK Drama. 19. 10. 2011.
- ^ Woodhead, Cameron (4. 10. 2013). „Theatre review: Cho Cho”. The Sydney Morning Herald.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Groos, Arthur (1994). The Puccini Companion, Lieutenant F. B. Pinkerton: Problems in the Genesis and Performance of Madama Butterfly. New York: Norton. str. 169—201. ISBN 978-0-393-02930-7.
- Burke-Gaffney, Brian, Starcrossed: A Biography of Madame Butterfly, EastBridge. 2004. ISBN 978-1-891936-48-7..
- Groos, Arthur, "Madame Butterfly: The Story", Cambridge Opera Journal, Vol. 3 No. 2 (July 1991)
- Melitz, Leo, The Opera Goer's Complete Guide, 1921 version, source of the plot.
- Mezzanotte, Riccardo (Ed.) (1977). The Simon & Schuster Book of the Opera: A Complete Reference Guide – 1597 to the Present. New York: Simon and Schuster. ISBN 978-0-671-24886-4..
- Osborne, Charles (1983). The Complete Operas of Puccini. New York: Da Capo Press..
- Van Wyck Farkas, Remy. Madama Butterfly record insert, 1952.
- Weaver, William; Simonetta Puccini, ur. (1994). The Puccini Companion. New York: W. W. Norton & Co. ISBN 978-0-393-32052-7..
- Carner, Mosco (1979). Madam Butterfly – A Guide to the Opera
. Masterworks of Opera. Foreword by Victoria de los Ángeles. London: Barrie & Jenkins. ISBN 0-214-20680-7.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Sinopis dela na engleskom jeziku
- Libreto
- Džon Luter Long, Madam Baterflaj, knjiga
- Snimci opere Madam Baterflaj
- Deo za klavir sa notama
- Informacije o operi
- "Madame Butterfly Turns 100; A Century Ago, Puccini's Tragic Heroine First Took the Stage". NPR
- Madama Butterfly: Pesme na sajtu IMSLP (jezik: engleski)
- New York City Opera Project: Madama Butterfly – Columbia University
- Libretto, Stanford University
- Video na sajtu YouTube, Renata Tebaldi sings "Un bel dì, vedremo"
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
