Udaljen je desetak kilometara od auto-puta Niš-Sofija, uz dolinu reke Jerme, putem koji je sedamdesetih godina 20. veka zamenio trasu nekadašnje uskotračne železnice. Zahvaljujući svom nepristupačnom položaju (sve do 1927.g, do izgradnje uskotračne železnice za potrebe rudnika kamenog uglja, klanac Jerme je bio potpuno neprolazan) ostao je kroz vekove relativno neoštećen od ruku raznih osvajača.
Stari naziv mesta, pa i samog manastira je bio "Dobroševo", a Turci su ga preinačili u Poganovo. Naziv Dobroševo je zvanično vraćen selu januara 1934. godine, odlukom nadležnog ministarstva.[1] M. Milojević (1881) naziva taj manastir "Dobroševski".[2] O prošlosti manastira kod sela Dobroševa svedoče tri okrugla kamena sa natpisima, uzidana na zapadnoj strani hrama.[3] Na njima su uklesana imena: Jovan Bogoslov (patron), Gospodin Konstantin i Gospođa Jelena.[4] Bugari su za vreme Drugog svetskog rata opljačkali manastir Poganovo, i odneli ikonostas (iz 1620. godine) sa čudotvornom ikonom Bogorodice, koja je sačuvana i nalazi se u Sofijskom Narodnom muzeju.
Freska sa prikazom Svetog Stefana, Simeona i Save
Na levoj obali reke Jerme, nedaleko od sela Poganovo, nalazi se manastir posvećen svetom Jovanu Bogoslovu. Narodna tradicija postanak ovog manastira vezuje za svetog cara Konstantina i njegovu majku Jelenu. Prota Teodor Titov pominje stari zapis na pergamentu, prema kome su Srbi podigli ovaj manastir pre 1130. godine, a na Proskomidiji je naslikana jedna stara ikona, na kojoj su upisana imena srpskih vladara iz najstarijih vremena. Ipak, novija istoriografija otkrila je preciznije podatke o vremenu nastanka manastira. Manastir je podignut krajem 14. veka (1395. godine) a živopisan, bogatim tematskim programom, tek 100 godina kasnije, tačnije 1499. godine, od strane umetnika iz predela severne Grčke.[5] Osnovao i podigao ga je srpski plemićKonstantin Dejanović Dragaš[6], sestrić cara Dušana i posvetio ga Sv. Jovanu Bogoslovu[7][8][9] Ktitor hrama je i Konstantinova kćerka Jelena Dragaš, koja je bila udata za vizantijskog cara Manojla II Paleologa. Manastir je završila nakon smrti oca, sada kao monahinja Hipomena. Jedan od poznatih priložnika manastiru bio je Konstantin, unuk velikog vojvode Desimira. On je darovao knjigom manastir "Svetog Jovana Teologa".[4] Zbog same lokacije manastira, pristupačnost, sve do 1927. godine, je bila nezamisliva, jer je klanac reke Jerme bio u potpunosti neprohodan. Zahvaljujući tome, manastir je ostao takoreći neoštećen kroz vekove, jer dobro se zna da osvajači kad nadiru unište sve od kulturnih obeležja, dok ovde nisu ni mogli jer nisu znali da postoji.[10] Bugari su međutim 1917. godine odneli veliki deo manastirskih dragocenosti, koji se sada nalaze u sofijskoj crkvi Aleksandra Nevskog. Kod poznavalaca umetnosti i samih vizantologa, ovaj manastir se proslavio i postao veoma poznat po svojim ikonama. Neke od njih su:
dvostrana ikona[11] sa čudom u Latomskom manastiru sa jedne strane i likovima Bogorodice i Sv. Jovana Bogoslova sa druge, koja je nastala u drugoj polovini 14. veka, koja je nakon Prvog svetskog rata konfiskovana od strane Bugara i odnesena za Sofiju. Ta ikona je bila poklon carice Jelene, žene Vizantijskog cara Manojla II Paleologa u znak sećanja na oca Konstantina Dejana;[12]
Freska sa prikazom Konstantina i Jelene Dragašikona sa poprsjem mrtvog Isusa Hrista, nastala krajem 15. veka koja se nalazi u Beogradu.[13]
Temeljmanastirskecrkve građen je od neistesanog kamena koji je učvršćen ogromnom količinom maltera. Zidovi, kao i gornji delovi građevine urađeni su od obrađenih blokova, sige, sa veoma sitnim i poprilično plitkim reljefom. Što se tiče izgleda krova, sve dok nije došao period restauriranja i konzervacionih radova, bio je pokriven takozvanom ćeramidom, a nakon restauracije običnim limom.[14] Manastir ima odlike moravske arhitekture.[15]
Crkva poseduje jednobrodni naos i kupolu, a sagrađena po šemi razvijenog krsta a sve to dopunjava oltar sa dve bočne apside-pevnice. Kao unutrašnji narteks služi parter, prvi sprat je isihastička molčalnica dok je najviši sprat imao svrhu osmatračnice i mesta gde stoji zvono. Rudarsko-željezničko preduzeće "Jerma" AD je priložilo manastirskom hramu veliko zvono, koje je osvećeno avgusta 1930. godine. Prethodno je ta firma izgradila zvonaru, na koju će biti postavljeno zvono. Na zvonu je pored državnog grba i godina "1926-1927." bio ugraviran natpis: "U slavu Boga a za sreću i dugu vladavinu Njegovog Veličanstva Kralja/ Aleksandra I Karađorđevića/Priloži ovo zvono Rudarsko-Željezničko preduzeće "Jerma" AD iz Beograda, koje sagradi kroz ove neprohodne vrleti željeznicu i olakša narodu/inženjer Đorđe Zlatković iz Pirota/finansijer Dragiša Matejić iz Topole".[16] Spoljni narteks je dodat tek krajem 19. veka i ona se ne smatra organskim delom hrama. [17] Oko samog manastira imamo nekoliko ekonomskih zgrada koje su izgrađene u orijentalnom stilu i koje se perfektno uklapaju u ceo krajolik i sam kompleks manastira.[18]
Današnji izgled trema pred crkvom i građevina u porti duguju velikoj obnovi koja se odvijala 1876. godine. Konzervatorski i restauratorski radovi su izvedeni između 1966. i 1974. godina na crkvi, mutvaku i konaku.[8]
Srbija.svg)
Manastirska crkva
Crkva sa druge strane
Konak
Gornji deo crkve
Pogled na kompleks iz daljine
Crkva i konaci
Prilazni put i mostić
Ulazna kapija
Pogled na manastir
Crkva i konak
Crkva i ulazna nadstrešnica
Unutrašnjost crkve
Novi konak
Stari konak
