Manastir Sveta Trojica

Manastir Sveta Trojica
Osnovni podaci
Jurisdikcija	Srpska pravoslavna crkva
Osnivanje	13. vek
Mesto	Pljevlja
Država	Crna Gora

Manastir Sveta Trojica je srednjovekovni manastir koji pripada Eparhiji mileševskoj Srpske pravoslavne crkve. Nalazi se u Pljevljima na sjeveru Crne Gore, dva kilometra od centra grada. Manastirski kompleks udaljen je 61 km. od Durmitora i 38 km. od mosta na Tari. Manastirska crkva je posvećena Trojici, u crkvenoj literaturi obično Sveta Trojica.

Serafim Džarić bio je starešina manastira u periodu od (1900—1941).

Vladislav Veljković bio je starešina manastira u periodu od (2016—2020). Starešina manastira je iguman Zosim.

U manastiru Sveta Trojica svoju pismenost razvijao je i Patrijarh srpski Varnava, svetovno Petar Rosić. Završivši Duhovnu akademiju u Sankt Peterburgu, Patrijarh Varnava započinje inicijativu da se izgradi Hram Svetog Save u Beogradu.

Istorija

Po narodnom predanju to je zadužbina nekog srpskog vladara Nemanjića. Ali kako su oni gradili veće zadužbine tzv. lavre, to je malo verovatno. Ostaje da ga je podigao neki lokalni vlastelin. Nije poznato kada je manastir tačno osnovan, ali se pretpostvlja da je nastao prije turskih osvajanja 1465. godine. Manastir je bio bogat i dobro uređen, bio za ugled. Gotovo celo Pljevaljko polje i delom okolne visoravni bile su njegovo vlasništvo. Pa i sam gradić Pljevlja, je nastao na mestu gde je bila "manastirska pljevara" (ostava za žitnu plevu). Pa i sam deo grada Pljevalja - "Mahala Gumna" (gde se vrlo žito) o tome svedoči. Po starom putopiscu Katarinu Zenu - Pljevlja su bila obično selo na manastirskom posedu.

Po rukopisu hroničara T. Pejatovića (umro pre 1905): "Manastir Sv. Trojica srećnim sticajem prilika ostao je kroz ceo 17. i 18. vek jedno od najznamenitijih prosvetnih centara u celom Polimju i Potarju". Manastir je bio glavno mesto u okolini gde se vekovima sticala pismenost. Tokom svog istorijskog, kulturnog i duhovnog postojanja, monaška zajednica manastira Sveta Trojica Pljevaljska bila je posvećena prepisivačkom radu. O tome svedoči velika rukopisna knjižnica crkvenih i istorijskih dela. Najbolje je očuvan bogato ilustrovan, rukom kolorisan "Šestodnev" Sv. Jovana Damaskina iz 1649.godine. Na kraju te bogoslužbene knjige dodat je putopis o Indiji. Autor prvog poznatog zapisa o trojičkom manastiru, i prvi poznati prepisivač iz ovog bratstva, jeromonah Sava, ispisuje prve redove karakterističnog sadržaja 1537. godine. Mitropolit Sava Kosanović je nabrajajući rukopisne srbulje u manastiru Svete Trojice, zapisao da je neki monah Rastoder prepisao knjigu Kanoni Bogorodičini. Napisana je na rijeci Breznici u Pljevljima, pri igumanu Nikodimu 7087. g. (1579. g.).

Ktitor Jeromonah Visarion

Malo šta se može doznati o ličnosti ktitora jeromonaha Visariona. U jednom prologu koji se i danas čuva u manastirskoj knjižnici, kako je zabilježio Ljubomir Stojanović u Starim srpskim zapisima i natpisima Trojičkim bratstvom tih godina 1541. godine upravljao je iguman Vasilije. U jesen 1544. godine, kao starješina bratstva navodi se jeromonah Visarion. Jedan nestali natpis, nekada na istočnom zidu priprate, objavljen u izvodu prije uništenja, pojašnjava ktitora. U njemu je bilo ispisano da je manastir osnovao kao prvi ktitor Visarion sa bratom Savom i sinom arhijerejom Nikiforom, pa ga kasnije ponovio, iguman Joakim.

Manastir svetotrojički je obnovljen u 16. veku, sudeći po zapisu koji se nalazio nad srednjim vratima manastirskim. Tu je pisalo da je manastir 1592. godine obnovio "monah Georgije sa sinom Ananijom i Vojinom - brata mojega (Georgijevog) sinom i spahijom". Do vrata se nalazila freska sa likom "Vojina spahije" kao ktitora manastira. Taj hram je bio manji od sadašnjeg, jer je 1876. godine dograđena priprata, te su vrata nad kojim je bio zapis, postala srednja. Ta je i crkveno kube koje je bilo malo, prošireno.

Arhitektura

Arhitektura Svete Trojice razlikuje se od manastira u regionu. Najstariji dio trojičke crkve je veoma neobičanog plana, stilski je neodređen, mada njena osnova vidljivo podsjeća na Srpsko-vizantijski stil 13. vijeka.

Posebna svetinja

Žezlo Svetog Save, iz manastira Sveta Trojica u Pljevljima

U manastirskoj crkvi, ispred ikonostasa sa desne strane, nalazi se kovčeg u obliku sarkofaga, u kojem se od 17. vijeka, čuva dio mošti, lijeva ruka Svetog Save. Pored mošti nalazi se položeno i Žezlo Svetog Save. Kovčeg je položen na konstrukciju forme prolaznog tunela, koji služi kao dio obrednog rituala na praznik Svete Trojice. Druga dragocenost manastirskog hrama je "štaka" (štap) Sv. Save.

Riznica

Manastirska riznica Svete Trojice posjeduje izuzetno vrijednu zbirku zlatarskih radova. Iguman Stefan, čije ime kao naručioca je ugravirano na jednom kivotu i putiru, nastoji da pribavi neophodne bogoslužbene predmete. Najstariji očuvani srpski kivot (darohranilnica) i skupocjeni putir izrađuju se za Svetu Trojicu 1576. godine. Ćivot ima oblik jednobrodne crkvice sa krovom na dvije vode i tri kubeta. Sa sve četiri strane ispisan je dug natpis o nastanku kivota, koji ima i dekorativnu ulogu, dok je putir izrađen između 1578. i 1579. godine .

Galerija

• 
• 
• 
• 
• 

Galerija unutrašnjost naosa - riznica

• 
• 
• 
• 
• 

Vidi još

• Vrutočko četvorojevanđelje

Literatura

• Opština Pljevlja | Istorija Pljevalja, Urednik prof. Slavenko Terzić - CIP katalogizacija u publikaciji Centralne narodne biblioteke Crne Gore, Cetinje
• Manastir Sveta Trojica u Pljevljima, Autor Sreten Petković.

Spoljašnje veze

• Istorijska biblioteka
• Muzej Pljevlja
• Episkop Atanasije Predsedniku i odbornicima Opštine Pljevlja: Zaštitite manastirsku imovinu (SPC, 6. jun 2020) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. jun 2020)