Manastir Temska

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Crkva Svetog Georgija.
Manastir Temska
Opšte informacije
MestoTemska
OpštinaPirot
Država Srbija
Koordinate43° 16′ 6″ N 22° 33′ 42″ E / 43.26833° S; 22.56167° I / 43.26833; 22.56167
Manastir Temska na karti Srbije
Manastir Temska
Manastir Temska
Manastir Temska na karti Srbije
Vrsta spomenikamanastir
Vreme nastanka14. vek
Tip kulturnog dobraSpomenik kulture
Vlasnikupravnica igumanija Efrosinija Ristić
Nadležna ustanova za zaštituZavod za zaštitu spomenika kulture Niš

Manastir Temska, posvećen Svetom Đorđu, je ženski manastir Eparhije niške Srpske pravoslavne crkve iz 14. veka, smešten na trasi puta Pirot - Topli Do, u ataru sela Temska, na 20-ak kilometara od Pirota. Smešten na levoj obali reke Temštice, pripijen uz brdo.[1] Pod zaštitom države je od 1948. godine.[2] Ime je dobio po starom gradu Temcu, koji se nalazio nedaleko od manastira.

Starešina manastira je shi-igumanija Efrosinija (Ristić), sa sestrinstvom na čelu od 2. decembra 1999. godine.[2] Duhovnik je Leonid (Čolić).

Arhitektura manastira[uredi | uredi izvor]

Manastirska crkva je u samoj osnovi sažeti upisani krst, sa osmostranim kubetom koji nose lukovi i ova crkva je jedna najstarijih crkava izgrađena na taj način. Izgrađena je u Moravskom stilu, ali sa blagim pojednostavljenjem samog stila. Unutrašnjost crkve, freskoslikrastvo, kreirana je u dva navrata:

  1. Prvi živopis je oslikan 1576.-e godine kada je i sam naos oslikan, gde je osnovna tematika freski i glavne kompozicije iz ciklusa Velikih praznika i samog stradanja Hristovog.
  2. Drugi živopis je oslikan skoro 80 godina kasnije, tačnije 1654.-e godine kada se i dozidava i oslikava jednostavni pravougaoni narteks, što je zasluga igumana Simeona.

U samom narteksu se ističe žitije Sv. Đorđa na freskama. Radi zaštite fasadnog ukrasa ispred narteksa je podignut trem. Freske koje su ovde nastala smatraju se delom srpskih zografa, koji su takođe oslikali još neke hramove moravskog stila.[3]

Sedamdesetih godina 20. veka izvršena su arheološka istraživanja u samom kompleksu manastira i tom prilikom je odrađena i konzervacija živopisa i same arhitekture hrama.[4]

Istorijat manastira[uredi | uredi izvor]

Sam manastir je dobio ime po starom gradu Temcu u blizini samog manastira, nadomak Pirota.[5] Crkvu su podigli braća Dejanovići, koji su bili u srodstvu sa carom Dušanom. Podigli su je u 14. veku na temeljima prvobitnog hrama koji je tu bio još od 11. veka i čijeg ktitora niko ne zna ko je bio.[6][7] U okolini manastira smeštena su četiri konačišta. Dva su podignuta u 16. veku dok je manastir još uvek bio muški. Postoji natpis u prvoj priprati koji govori da je hram obnavljan 1655. godine. Obnova oba konaka i same crkve odigrala se 1699. godine od strane igumana Partenija, koji je takođe sagradio i česmu koja i dan danas stoji na istom mestu. Obesni Čerkezi su 1876. godine opljačkali i oštetili manastir i crkvu sa živopisom, a starog bolesnog kaluđera, bacili sa visine "da se zdrobi". Bio je 1880. godine otac Dorotije jedini stanovnik tog manastira. Stara manastirska bogoslužbena knjiga "Triodion", štampana u Trgovištu 1649. godine odneta je 1880. godine u beogradsku Narodnu biblioteku.[1] Izveštaj o posedu manastira iz 1889. godine svedoči o njegovom siromaštvu. Tada je bilo 45 hektara oranice i 27 pod šumom.[8]

Starešini manastira ocu Nikonu, Rusu suđeno je 1927. godine u Pirotu. Na sudu je bio oslobođen optužbe za proneveru 600.000 dinara u obveznicama ratne štete, "jer je to uradio u najboljoj nameri".[9] Sledeće, 1928. godine u manastir dolaze oko četrdesetak Ruskinja, nakon Oktobarske revolucije, i od tog momenta manastir postaje ženski i ostaje do danas takav. Upravu manastira 1992. godine preuzima igumanija Jelena (Stevanović) gde je bila sve do 1999. godine .Tada je podignuto i treće konačište od strane Ruskinja, dok je četvrto konačište podignuto tek 2000. godine za vreme vladavine episkopa niškoga gospodinaIrineja (Gavrilovića) i igumanije Efrosinije (Ristić), koja je i dalje starešina manastira.[10]

Ovaj manastir je odigrao ogromnu ulogu u obrazovanju lokalnog stanovništva pirotskog okruga. Jeromonah Ćesarije, došavši iz Hilandara u Temsku 1836. godine, osnovao je prvu školu u okolini i počeo sa opismenjivanjem meštana - u manastirskim ćelijama[11]. Uskoro zatim, Ćesarije dobija pomoć školovanog učitelja. Zajedno sa učiteljem, Ćesarije biva pogubljen od strane Turaka koji su kasnije i nastanili sam manastir, a nakon odlaska su i zapalili crkvu. Škola u okviru manastira radila je sve do 1892. kada se otvara školska ustanova u samom selu Temska.[12]

U manastiru trenutno žive Igumanija Efrosinija Ristić i monahinja Nedelja, kao i duhovnik jeromonah Leonid (Čolić)[13]

Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]

U dvorištu manastira sahranjen je kapetan Milutin Karanović, koji je dao svoj život u Drugom srpsko-turskom ratu, prilikom oslobađanja Pirota od Turaka, 13. decembra 1877. godine u ataru sela Nišor.[14] Komandant njegov pukovnik Ljubomir Ivanović sa oficirima Druge Šumadijske divizije, postavili su nad humkom veliki drveni krst sa natpisom, a udovica kapetanova mu je tu podigla skromni spomenik.[15] U samom manastiru se prave melemi za lečenje psorijaze, protiv opadanja kose, proširenih vena i mnogih drugih sličnih oboljenja.[16]

Galerija[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b "Otadžbina", Beograd 1880. godine
  2. ^ a b „Manastir Sv. Đorđa — Spomenici kulture u Srbiji”. SANU. 
  3. ^ Manastir Sv. Đorđe u Temskoj Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. avgust 2018), 3. pasus
  4. ^ Manastir Sv. Đorđe u Temskoj Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. avgust 2018), 4. pasus
  5. ^ Manastir Sv. Đorđe u Temskoj Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. avgust 2018), 1. pasus
  6. ^ Manastir Sv. Đorđe u Temskoj Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. avgust 2018), 2. pasus
  7. ^ „Manastir Sv. velikomučenika Georgija — Temska”. eparhijaniska.rs. 
  8. ^ "Otadžbina", Beograd 1889. godine
  9. ^ "Vreme", Beograd 1927. godine
  10. ^ Manastir Sv. Đorđe u Temskoj Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. avgust 2018), 5. pasus
  11. ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1880. godine
  12. ^ Manastir Sv. Đorđe u Temskoj Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. avgust 2018), 6. pasus
  13. ^ Manastir Sv. Đorđe u Temskoj Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. avgust 2018), 10. pasus
  14. ^ Manastir Sv. Đorđe u Temskoj Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. avgust 2018), 7. pasus
  15. ^ "Stražilovo", Novi Sad 1886. godine
  16. ^ Manastir Sv. Đorđe u Temskoj Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. avgust 2018), 8. pasus

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Manastir Temska na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Манастир_Темска&oldid=27384814”