Angelina Branković

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
(preusmereno sa Мати Ангелина)
Angelina Branković
Prepodobna Angelina despotica srpska - Mati Angelina - rad Paje Jovanovića. Saborna crkva u Vršcu
Lični podaci
Datum rođenjaoko 1440.
Mesto rođenjaOsmansko carstvo (danas Albanija)
Datum smrti30. jul 1520.
Mesto smrtiOsmansko carstvo (danas Srbija)
Porodica
SupružnikStefan Branković
PotomstvoĐorđe Branković, Jovan Branković, Marija Branković
RoditeljiĐorđe Arijanit Komnin

Prepodobna mati Angelina, svetovno ime Angelina Branković (oko 1440. — 30. jul 1520.), bila je kći Đorđa Arijanita Komnina, srednjovekovnog gospodara oblasti Konjuha i Škumbe i supruga Stefana Brankovića, sina srpskog despota Đurđa Brankovića.

Život[uredi | uredi izvor]

Angelina je kćerka velikaša Đorđa Arijanita Komnina. Rođena je u Albaniji oko 1440. godine. U roditeljskom domu je stekla odlično obrazovanje i vaspitanje. Ljubav prema knjizi ispoljila je još u ranoj mladosti, o čemu svedoče i tragovi njene biblioteke u manastiru Krušedolu. Zapis jednog episkopa navodi njegove reči da je ’’radoznala, lepa i mudra žena koja je gajila veliku ljubav prema knjigama’’. [1]Arijaniti su bili ugledna hrišćanska porodica koja je imala istaknute predvodnike u borbi protiv Turaka.

Stefan se nakon svrgavanja sa prestola sklonio kod svoje sestre Katarine na njenom imanju u Hrvatskoj, odakle je, preko Dubrovnika stigao u Albaniju gde je i upoznao Angelinu.

Za slepog Stefana, izgnanog srpskog despota, se udala novembra 1460. ili 1461. godine u Skadru. U Albaniji su ostali kratko vreme na Skenderbegovom imanju, dok im se nije rodio prvi sin Đorđe. Godinu dana kasnije (1461.) napustili su Albaniju i po preporuci Skenderbega, Angelininog zeta, otišli u Italiju, prvo u Veneciju, a potom se nastanjuju u Furlaniju u stari zamak Beograd na reci Taljamento koji je Stefan, zajedno sa svojom sestrom Katarinom kupio 1465. godine od goričkog grofa Leonarda.[2] Tu su proveri više od 10 godina, odgajajući sinove Đorđa i Jovana, kasnije despote i ćerku Mariju. Iako je njegov otac Đurađ Branković bio jedan od najbogatijih ljudi u Srbiji u to vreme despot Stefan i Angelina su živeli siromašno.[3]

Despot Stefan je umro 9. oktobra 1476. godine, a Angelina ostaje još neko vreme sa decom u zamak Beograd. Ubrzo se obratila za pomoć caru Fridrihu III od kog je dobila zamak Vajtersfeld u Štajerskoj, gde je neko vreme živela sa decom. Tamo udaje i ćerku Mariju 1485. godine, uz carevo posredovanje, za Bonifacija od Moferata, potomka vizantijskih Paleologa.

Ubrzo nakon toga Angelini stiže poziv mađarskog kralja Matije Korvina da sin Đorđe preuzme dostojanstvo srpskog despota. Angelina je krenula sa dvojicom sinova preko Beča i Budima za Srem.[4] Sa moštima svoga muža je u Srem stigla februara 1486. godine. Prvo stanište bilo joj je Kupinovo, gde je ubrzo podigla crkvu Svetog apostola Luke i položila u nju mošti svoga muža, a podiže i manastir Obed.[5]

U prestonom Kupinovu se sin Đorđe zamonašuje i dobija monaško ime Maksim, a drugi sin Jovan preuzima despotsku titulu. Par godina kasnije, tačnije 10. decembra 1502. godine despot Jovan umire. Nakon toga novi despot postaje Ivaniš Berislavić iz stare hrvatske velikaške porodice, a Angelina i Maksim gube posede, nakon čega su prinuđeni da napuste Ugarsku. Nakon toga na kratko odlaze u Vlašku, a već 1509. godine se vraćaju u Sremm gde uz pomoć svojih rođaka Jakšića i vlaškog vojvode Njagoja 1512. godine podižu manastir Krušedol gde sahranjuju mošti despota Stefana i sina Jovana. Tu je sahranjen i Maksim koji umire 1516. godine.

Angelina umire četiri godine kasnije, 30. jula 1520. i sahranjuju je prvo u njenom manastiru Sretenju, a kasnije se mošti prebacuju u Krušedolski manastir.

Ne postoji tačna informacija kada se Angelina zamonašila, ali se zna da je uprkos siromaštvu bila ktitorka većeg broja manastira.

Sveta Angelina, mozaik u manastiru Krušedol
Sa desne strane je Sv. Angelina, sa leve strane Stefan, a u sredini njihov sin Jovan Branković, freska u manastiru Krušedol

Angelina je održavala odnose s moskovskim velikim knezom Vasilijem III, kojem se obraćala za pomoć početkom 16. veka i kojeg je molila da uzme svetogorske manastire pod pokroviteljstvo, što se i desilo. [6]

Kult[uredi | uredi izvor]

Mozaik u hramu Sv. Save na Vračaru

Žitije prepodobne Angeline napisano je vrlo rano; jedno je sačuvano u Mineju za juli - rukopisu iz 16. veka. To Žitije preveo je na savremeni srpski jezik episkop Mitrofan Šević. Isto Žitije prepodobne Angeline nalazi se u Rimničkom i Moskovskom Srbljaku, dok je u Beogradskom njeno prološko Žitije nešto drugačije.

Služba prepodobnoj Angelini takođe je rano sastavljena i nalazi se u sva tri Srbljaka pod 30. julom, datumom njene smrti. Kroz celu Službu Angelina se oslovljava kao mati, prepodobna, preblažena, prisnoblažena, dostoblažena i blažena. Himograf joj nije sastavio poseban tropar, već je, s obzirom na njen težak i mučenički život, pozajmio tropar od Teodore, hrišćanske podvižnice iz 5. veka. U Službi se ističe da je muški, u smislu izdržljivosti, provela svoj život iako je bila žena. Naglašeno je da poklonici stoje oko njenih moštiju kao nekada oko kovčega Starog zaveta i da njene mošti isceljuju. Himnograf poziva: „Priđite u novi Izrailj, i sve okolne zemlje i gradovi zajedno zbor sastavivši na spomen prepodobne matere naše Angeline, radosnom dušom i srcem božanstvenu grobnicu njenu obgrlimo, blagodat isceljenja primajući.“ Kroz Službu prepodobne Angeline, iskazane su i njene hrišćanske vrline: čistota podvižničkog života, bezgranično milosrđe, strpljivost i mudrost, odanost supruge i požrtvovanost majke, jer „svu sebe predala jesi Bogu“. Prepodobna Angelina pominje se i u Službi njenog sina - svetog Jovana - i u Zajedničkoj službi svim svetim Brankovićima od nepoznatog krušedolskog monaha iz 16. veka.

Kult prepodobne majke Angeline rano je izgrađen. Povod tome je njen težak život; nadživela je muža, oba sina i kćer Maru. Tri puta je prenosila mošti svoga muža - svetog Stefana Slepog - i dva puta sina, i to u velikoj oskudici. Za njihove kivote vezla je zlatnim i srebrnim nitima prekrivače.

U Kupinovu, blizu crkve Svetoga Luke, sve do 1930. godine postojala je crkva posvećena Prepodobnoj Angelini. Toma Vučić Perišić podigao je 1858. godine u selu Zakuti (Gruža) crkvu posvećenu Majci Angelini. Lik prepodobne Angeline nalazi se na svim ikonama svetih Brankovića. Prikazana je u crnoj shimničkoj rizi kao monahinja, sa krstom u desnoj ruci. Na zidnim slikama mati Angelina prikazana je u Rivcu, na južnom zidu, zatim Neredinu, Bokovcu, Golubincima, Jasenovu, Uljmi, Rumenki, Kaću, Sabornoj crkvi u Beogradu, priprati Pećke patrijaršije, u glavnoj crkvi manastira Hilandara, priprati Saborne crkve u Šapcu. U manastiru Klisuri njen lik naslikan je u južnoj pevnici. Na ikonama prepodobna Angelina prikazana je u Maradiku, rad J. Orfelina 1776. godine; Srpskoj Crnji, rad Đure Jakšića 1853. godine; Sabornoj crkvi u Vršcu, rad Paje Jovanovića; Ostojićevu, rad D. Aleksića 1871/72. godine. U Parti i Radojevu predstavljena je na pevnicama zajedno sa ostalim Srbima. Ikona Majke Angeline nalazi se još u Kulpinu, Čurugu, Starom Bečeju, crkvi Svetitelja Nikolaja na Novom Groblju u Beogradu, zatim u Malom Bečkereku (Rumunija) i Aradu. Grafička predstava sa njenim likom nalazi se u Rimničkom Srbljaku ispred njene Službe. Po ovom predlošku urađena je jedna ikona za manastir Pakru, koja se sada nalazi u Muzeju Srpske pravoslavne crkve u Beogradu.[2] Kao i na freskama, Angelina je na ikonama najčešće prikazivana zajedno sa Stefanom, Jovanom i Maksimom.[2]

Srpska pravoslavna crkva je proslavlja 12. avgusta/30. jula.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Srpske vladarke”. Arhivirano iz originala 15. 11. 2023. g. Pristupljeno 15. 11. 2023. 
  2. ^ a b v Tomin, Svetlana (2016). Majka Angelina : despotica i monahinja Angelina Branković - Sveta majka Angelina. Sremski Karlovci: Eparhija sremska. 
  3. ^ „Istorijski zabavnik”. 
  4. ^ Spremić, Momčilo (2005). Prekinut uspon: srpske zemlje u poznom srednjem veku. Beograd: Zavod za udžbenika i nastavna sredstva. str. 335. 
  5. ^ Mileusnić, Slobodan (2000). Sveti Srbi. Novi Sad: Prometej. str. 123—125. 
  6. ^ Tubin, Slavica (2020). Pravoslavlje, br. 1286, od 15. oktobra, Predgovor Mitropolita Porfirija ruskoj knjizi Svete srpske žene. Beograd: SPC. str. 40. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Angelina Branković na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ангелина_Бранковић&oldid=26645444”