Meteori

Ukoliko ste tražili astronomski pojam, pogledajte članak Meteor.

Meteori
Svetska baština Uneska
Zvanično ime	Meteori
Mesto	Grčka
Koordinate	39° 42′ 45″ S; 21° 37′ 36″ I
Uključuje	Agios Nikolaos Anapafsa monastery of Meteora Agios Stefanos monastery Moni Rousanou Moni Varlaam (Meteora) Manastir Veliki Meteor Manastir Svete Trojice
Kriterijum	kombinovani: i, ii, iv, v, vii
Referenca	455
Upis	1988. (12. sednica)
Veb-sajt	http://whc.unesco.org/en/list/455

Meteori

Položaj Meteora na karti Grčke

Manastiri Meteori (grč. Μετέωρα — lebdeće kamenje) je skupina pravoslavnih manastira u blizini grčkog grada Kalambake, u zapadnoj Tesaliji. Manastiri su veoma poznati po svom nesvakidašnjem položaju na stenama-stubovima i smatraju se najvrednijom skupinom manastira u Grčkoj posle Svete gore. Meteori su i na spisku kulturne baštine UNESKO.

Manastiri

Ukupno postoji 6 manastira, četipi muška i dva ženska. To su:

Manastir Veliki Meteor ili Preobraženjski manastir

Glavni članak: Manastir Veliki Meteor

Najveći manastir na Meteorima. Podignut je sredinom 14. veka i bio predmet restauracije i ulepšavanja 1483. i 1552. godine. Zgrada služi kao glavni muzej za turiste. Katolikon (glavna crkva), posvećena Preobraženju Gospodnjem, podignuta je sredinom 14. veka i uređena 1483. i 1552.

Manastir Varlaam

Glavni članak: Varlaam manastir (Meteori)

Drugi po veličini u kompleksu Meteora. Sagrađen 1541. godine, a ukrašen 1548. Crkva, posvećena svim svetim, izgrađena je u svetogorskom tipu (krst u kvadratu sa kupolama i horovima), sa prostranim egzopripratama i okružena kupolom. Crkva je izgrađena i ukrašena kada i manastir, dok je priprata bila ukrašena 1566. Stara trpezarija se koristi kao muzej dok je severni deo crkve izgrađen 1627. i ukrašen 1637.

Manastir Sv. Varvare ili Rusanu manastir

Glavni članak: Manastir Svete Varvare (Meteori)

Manastir Svete Varvare

Izgrađen je sredinom 16. veka i ukrašen 1560. godine.

Manastir Sv. Nikole Anapauskog

Glavni članak: Manastir Svetog Nikole Anapauskog (Meteori)

Izgrađen je u 16. veku. Ima malu crkvu. Dekorisan je od strane poznatog kritskog slikara Teofana Krićanina 1527. godine.

Manastir Sv. Stefana

Glavni članak: Manastir Svetog Stefana (Meteori)

Ovaj manastir ima malu crkvu izgrađenu u 16. veku koja je uređena 1545. godine. Manastir počiva na ravnici, umesto na litici. To je zbog toga što je bio granatiran od strane nacista za vreme Drugog svetskog rata, koji su verovali da se tu kriju pobunjenici. Od tada je on bio napušten. Nakon nekog vremena, monahinje su ga preuzele i preuredile.

Manastir Sv. Trojice

Glavni članak: Manastir Svete Trojice (Meteori)

Ovaj manastir se nalazi na vrhu litice. Izgrađen je 1475. godine i bio ukrašavan u više navrata.

Istorija

Teoptera pećina, udaljena 5 kilometara od Meteora, bila je nastanjena stanovnicima još pre 50 milenijuma. Prema grčkom ministarstvu kulture, najstariji poznati primer ljudske tvorevine pronađen je u praistorijskim pećinama centralne Grčke. Struktura je zapravo kameni zid koji blokira dve trećine ulaza u pećinu. Izgrađena je pre 23 000 godina, verovatno kao prepreka hladnim vetrovima. „Optičko datiranje, poznato kao optički stimulisana luminescencija, primenjeno je na kvarcno zrno smešteno u okviru stenja. Datirali smo četiri različita uzorka iz sedimenta i svi su pokazali iste datume,“ rekao je Nikolaos Zaharijas, rekao je direktor arheometrijske laboratorije peloponeskog univerziteta. Prema saopštenju ministarstva kulture, „datiranje ukazuje na najhladniji period poslednjeg ledenog doba, što ukazuje na to da su stanovnici pećine sagradili zid da bi se zaštitili od hladnoće.“ Iskopavanjima od 1987, pećina Teoptera je dobro poznata paleontolozima po tome što je korišćena i bila naseljena u kontinuitetu od paleolita pa nadalje (od pre 50 000 pa do pre 5 000 godina).

U devetom veku, grupa asketa doselila se na drevne litice.

Oni su bili prvi ljudi koji su naselili Meteore. Živeli su u šupljinama i pukotinama u stenama, od kojih su neke bile čak na visini od 1 800 metara iznad ravnice. Ove velike visine, u kombinaciji sa strmim liticama, udaljile su sve sem najodlučnijih posetilaca. U početku su pustinjaci vodili samački život, srećući se samo nedeljom i posebnim danima da se poklone i mole u kapelama podignutim u podnožju stene poznate pod nazivom Doupiani. Već početkom 11. veka veruje se da su asktete za stalno živele u pećinama i šupljinama stena.

Panorama Meteor doline

Tačan datum osnivanja manastira nije poznat. Krajem 11. i početkom 12. veka formirana je rudimentarna monaška država pod nazivom “Skete of Stagoi” i bila je smeštena oko još postojeće Bogorodičine crkve. Krajem 12. veka zajednica asketa pohrlila je u Meteore.

Specifičan način transporta robe

1344. godine je Antanasios Kointovitis sa Svete Gore doveo grupu sledbenika na Meteore. Od 1356. do 1372. osnovao je manastir Veliki Meteor na širokoj steni, koja je bila savršena za monahe; bili su sigurni od političkih previranja i imali su punu kontrolu ulaska u manastir.

Krajem 14. veka, osmovekovna vladavina Vizantijskog carstva nad severnom Grčkom bila je ugrožena od strane turskih pljačkaša koji su želeli prevlast nad plodnom Tesalijom. Monasi, povlačeći se od sve većeg turskog carstva, našli su nedostupne stene Meteora koje su predstavljale idealno utočište. Izgrađeno je više od 20 manastira, počevši od 14. veka. Danas ih je ostalo samo šest.

1517. godine Nektarije i Teofan su izgradili manastir Varlaam, koji je poznat po tome što se veruje da je on dom prsta Svetog Jovana i plećke Svetog Andrije.

Pristup manastirima je u početku (namerno) bio otežan i zahtevao penjanje merdevinama ili “izvlačenje” pomoću specijalnih mreža, koje su se koristile kako za ljude, tako i za robu. 1921. godine Marija od Edinburga je posetila Meteore, postavši prva žena kojoj je dozvoljen ulaz u manastir Veliki Meteor. Dvadesetih godina prošlog veka poboljšan je pristup. U kamen su uklesane stepenice, što je kompleks činilo dostupnijim preko mosta s obližnjeg platoa. Tokom Drugog svetskog rada ovaj predeo je bombardovan, a mnoga umetnička blaga bila su ukradena.

Danas postoji šest manastira, od kojih u četiri žive muškarci, a u dva žene. Svaki manastir ima manje od 10 naseljenika. Oni su sada turistička atrakcija.

Geografske odlike

Šupljine u stenama u kojima su askete nalazile utočište

Istraživanja pokazuju da su se stubovi formirali oko 60 miliona godina i da su nastale tokom Paleogena. Vreme i zemljotresi su oblikovali masu u stene današnjeg oblika.

Pored planina Pindos, u zapadnom delu Tesalije, u severnoj Grčkoj, ove peščarske stene “izlaze” iz zemlje. Stene su sastavljene od smeše peščara i konglomerata. Formirane su pre oko 60 miliona godina. Niz zemljinih pokreta gurnuo je morsko dno nagore, stvarajući visoravni i izazvao pojavu brojnih pukotina u debelom sloju peščara.

Pogled na specifične stene

Kontinuiranim vremenskim dejstvom vode, vetra i ekstremne temperature, pretvorilo je kamenje u visoke stubove obeležene horizontalnim linijama za koje geolozi smatraju da su nastale dejstvom vode praistorijskog mora. Grčki istoričar Herodot je u 5. veku p. n. e. napisao da lokalno stanovništvo veruje da je tesalijska ravnica nekada bila more. Ako je ovo tačno, bilo je najverovatnije poplava na kraju poslednjeg ledenog doba, osam hiljada godina p. n. e. Međutim, on je propustio da pomene stene Meteora, a nisu ni evidentirani u spisima drugih antičkih grčkih pisaca. To je dovelo do uverenja da stubovi nisu ni postojali pre dve hiljade godina, međutim, moderni geolozi su oborili tu tvrdnju.

Pećina Teoptera nalazi se na 4 kilometra od Kalambake. Njena posebnost sa arheološkog stanovišta je u tome što se u njoj nalaze zapisi dva umnogome značajna kulturna prelaza: zamena neandertalaca modernim ljudima, a kasnije i prelaz od lovaca-sakupljača na poljoprivredu nakon završetka poslednjeg ledenog doba. Pećina se sastoji od ogromnih 500 kvadratnih metara pravougaone prostorije, smeštena u podnožju krečnjačkog brda, koje se uzdiže na severoistoku, iznad sela Teopetra. Ulaz u pećinu širok je 17, a visok 3 metra. Leži u podnožju planinskog venca Časja između Tesalije i Makedonije, dok reka Litaos, pritoka reke Pineios, teče ispred pećine. To što ova mala rečica teče bukvalno na pragu pećine znači da su pećinski stanovnici imali uvek pristup svežoj, čistoj vodi, bez potrebe da svakodnevno prelaze veliko rastojanje da je pronađu. Iskopavanjem i istraživanjem otkrivene su okamenjene silikatne alge, koje su doprinele razumevanju paleo-klimatskih promena. Radiokarbonskim datiranjem dokazano je da ljudsko postojanje datira pedeset hiljada godina unazad. Ova pećina je danas otvorena za javnost.

Galerija

• 
  manastir Veliki Meteor
• 
  manastir Varlaam sa svojim podnožjem
• 
  Manastir sv. Varvare
• 
  Manastir sv. Nikole Anapauskog
• 
  Manastir sv. Stefana
• 
  Manastir sv. Trojice
• 
  Panorama grada Kalambake sa Meteorskim planinama
• 
  Pogled sa Meteora na grad Kalambaku u podnožju
• 
  Panoramski pogled na manastire Varlaam i Veliki Meteor
• 
  Panoramski pogled na manastir Varlaam
• 
  Manastir iz drugog ugla

Literatura

• Mihaljčić, Rade (1982). „Kosovska bitka”. Istorija srpskog naroda. knj. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 36—46. 
• Mutavdžić, Predrag (2009). „Bibliotečka aktivnost monaha Joasafa na Svetoj Gori i na Meteorima” (PDF). Bogoslovlje: Časopis Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu. 68 (2): 107—114. 
• Nicol, Donald M. (1993) [1972]. The Last Centuries of Byzantium, 1261–1453. Cambridge: Cambridge University Press. 
• Nicol, Donald M. (1984) [1957]. The Despotate of Epiros 1267-1479: A Contribution to the History of Greece in the Middle Ages (2. expanded izd.). Cambridge University Press. 
• Ostrogorski, Georgije (1969). Istorija Vizantije. Beograd: Prosveta. 
• Radić, Radivoj (2018). „Da li je monah Joasaf bio bibliotekar na Svetoj Gori i na Meteorima? (O jednoj nepostojećoj temi)” (PDF). Bogoslovlje: Časopis Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu. 77 (1): 109—122. 
• Soulis, George Christos (1984). The Serbs and Byzantium during the reign of Tsar Stephen Dušan (1331-1355) and his successors. Washington: Dumbarton Oaks Library and Collection. 
• Ćirković, Sima (1995). Srbi u srednjem veku. Beograd: Idea. 
• Ćirković, Sima (2004). Srbi među evropskim narodima. Beograd: Equilibrium. 
• Ferjančić, Božidar (1974). Tesalija u XIII i XIV veku. Beograd: Vizantološki institut SANU. 
• Fine, John Van Antwerp Jr. (1994) [1987]. The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press. 

Spoljašnje veze

• Manastiri Meteori - između neba i zemlje
• Meteori
• Prirodno čudo: Meteori