Miladin Zarić

Miladin Zarić
Miladin Zarić
	Miladin Zarić 1944. godine
Datum rođenja	1889.
Mesto rođenja	Seča Reka, Kraljevina Srbija
Datum smrti	1976.
Mesto smrti	Beograd, SR Srbija, SFR Jugoslavija

Miladin Zarić – Mišo (Seča Reka, 1889 – Beograd, 1976) je bio učitelj iz Beograda, najpoznatiji po tome što je tokom operacije oslobađanja Beograda u Drugom svetskom ratu, u zoru 20. oktobra 1944, presekavši žice detonatora, spasao od rušenja minirani Stari savski most u Beogradu. Zarić nije bio pripadnik vojske, nego običan građanin koji je živeo u blizini mosta i, primetivši pripreme Nemaca za rušenje, rešio da iskoristi svoje deminersko znanje stečeno u Balkanskim ratovima i Prvom svetskom ratu.^[1] Za svoje zasluge, Zarić je dobio veći broj jugoslovenskih i stranih odlikovanja i drugih priznanja.

Detinjstvo i mladost[uredi | uredi izvor]

Miladin Zarić je rođen 1889. godine u Sečoj Reci, nedaleko od Kosjerića. Upisao je Bogoslovski fakultet u Prizrenu, ali zbog neslaganja sa Nikolajem Velimirovićem napušta sveštenički poziv i postaje učitelj.

Učestvovao je kao rezervni oficir, u Balkanskim ratovima, kada je deminirao most na reci Šemnici kod Bitolja, kao i u Prvom svetskom ratu, tokom kog je preživeo povlačenje preko Albanije. Za zasluge u tim ratovima dobio je zlatni i srebrni Orden za hrabrost „Miloš Obilić“, Krst kralja Petra prvog i Albansku spomenicu.

Nakon rata, bio je učitelj u Kovilju i Užicu, kasnije i upravnik osnovne škole u rodnom Kosjeriću, zatim je premešten u Žarkovo, tada selo pored Beograda, a potom u OŠ „Janko Veselinović“ u Beogradu, gde je radio i u toku Drugog svetskog rata. Po svedočenjima njegovih učenika,^[2] Zarić je bio moralan i plemenit čovek, ali i posvećen učitelj koji se trudio da svojim učenicima i u vreme rata prenese što više znanja i u njih usadi pozitivne životne vrednosti, bez obzira na ratno vreme i teškoće s kojima su se svi suočavali.

Oslobođenje Beograda i spasavanje mosta[uredi | uredi izvor]

Tokom rata, Zarić je živeo u stanu u Karađorđevoj ulici broj 69. Kada su se, oktobra 1944, zahuktale borbe za oslobođenje Beograda, tada pedesetpetogodišnji Zarić je s prozora svog stana primetio da nemački vojnici miniraju Stari savski most.

Taj most je predstavljao praktično jedinu vezu centralne Srbije sa Sremom (izuzev mosta u Šapcu, koji je bio u veoma lošem stanju) i ako bi ga srušili, Nemci bi dobili dragoceno vreme za povlačenje. Zato je Zarić, kad je nakon nekoliko dana borbi u blizinu došla sovjetska vojska, a glavnina nemačkih trupa se povukla, 20. oktobra ujutro izašao iz skloništa i pronašao grupu vojnika Crvene armije. S njima se uputio ka mostu, međutim, pošto je samo on znao položaj detonatora i žica, sâm se popeo na most, uzeo ašov koji je ležao kraj jednog mrtvog nemačkog vojnika i njime prekinuo detonatorsku žicu koja je već bila zapaljena.

Nemci, koji su se utvrdili s druge strane Save, na Starom sajmištu, shvativši da miniranje mosta nije uspelo, pokušali su zatim ponovo da ga unište, gađajući ga iz daljine, ali su jedinice sovjetske armije uspele da pređu most i zaštite ga. Na taj način, sprečeno je rušenje Starog savskog mosta, koji je, uz most Ludendorf na Rajni, ostao jedini veliki most u Evropi koji Nemci u povlačenju nisu uspeli da sruše. Most Ludendorf se, međutim, zbog teških oštećenja, srušio desetak dana nakon što ga je saveznička vojska zauzela. Samim tim, Stari savski most je jedini veliki evropski most koji je izbegao rušenje prilikom nemačkog povlačenja.

Kasniji život i priznanja[uredi | uredi izvor]

Već 18. decembra 1944. godine, Zarić je odlikovan Ordenom za hrabrost, a zatim i bugarskim odlikovanjem, kao i sovjetskim Ordenom Lenjina. Po završetku rata, postavljen je za predsednika Trećeg rejona grada Beograda, ali se protivio nacionalizaciji i u znak protesta napustio funkciju. Proživeo je još trideset godina u Beogradu, u blizini mosta koji je spasao. Preminuo je 1976. godine, u osamdeset sedmoj godini života.

Zarić se bavio pčelarstvom, pa je 1977. godine, neposredno po njegovoj smrti, novoobnovljeno Društvo pčelara Kosjerića nazvano po njemu.^[3] 1990. godine, mala ulica u naselju Borča IV takođe je ponela njegovo ime. Godine 1984. kad je Stari savski most obnovljen i osposobljen za tramvajski saobraćaj, podneta je inicijativa da bude nazvan po njemu, ali je bez jasnog obrazloženja odbijena. Prilikom imenovanja novoizgrađenog Mosta na Adi 2012. godine, jedan od predloga za ime novog mosta bio je i „Most Miladin Zarić“, ali je most na kraju zadržao prvobitni naziv, Most na Adi.

Dve godine nakon Zarićeve smrti, 1978, njegov podvig je jedini put ekranizovan, doduše indirektno. U pretposlednjoj epizodi TV serije Povratak otpisanih, po imenu „Most“, lik zasnovan na Zariću, Zaharije S. Jovanović (koga glumi Nikola Milić) spasava Stari savski most presecanjem žica detonatora, preduhitrivši tako glavne junake serije koji imaju istu nameru.

Sredinom 2013. godine, započeta je ponovna inicijativa za preimenovanje Starog savskog mosta, koja je donela Zariću i njegovom delu veći prostor u medijima. Angažovanjem učesnika inicijative, juna 2013, ispod Starog savskog mosta postavljena je tabla sa Zarićevim likom i kratkom biografijom. Marta 2014. godine, otkrivena je spomen ploča na kući u kojoj je Zarić živeo u Kosjeriću.^[4] Maja 2014. godine, Skupštini grada Beograda zvanično je podneta inicijativa sa peticijom da Stari savski most 20. oktobra 2014. ponese ime Miladina Zarića, povodom 70. godišnjice spasavanja mosta. Ova inicijativa nije blagovremeno stavljena na dnevni red Skupštine grada, ali je Gradska opština Savski venac 20. oktobra 2014. otkrila spomen ploču Miladinu Zariću u Karađorđevoj ulici, na kući u kojoj je Zarić živeo tokom Drugog svetskog rata. Inicijativa za preimenovanje mosta je zvanično i dalje u proceduri u Skupštini grada.^[5]

Udruženje potomka ratnika 1804-1920. "Ljubomir Marić" iz Kosjerića, objavilo je 2015. godine monografiju o podvigu učitelja Zarića "Učitelj brani most", koju je napisao književnik Milijan Despotović.