Milano
| Milano ital. Milano | |
|---|---|
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Italija |
| Regija | Lombardija |
| Pokrajina | Milano |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — | 1.295.705 |
| — gustina | 7.119,26 st./km2 |
| Aglomeracija | 3.912.819 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 27′ 49″ S; 9° 11′ 18″ I / 45.463611° S; 9.188333° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 120 m |
| Površina | 182 km2 |
  Milano Milano na karti Italije | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Đulijano Pizapia |
| Poštanski broj | 20121, 20122, 20123, 20124, 20125, 20126, 20127, 20128, 20129, 20131, 20132, 20133, 20134, 20135, 20136, 20137, 20138, 20139, 20141, 20142, 20143, 20144, 20145, 20146, 20147, 20148, 20149, 20151, 20152, 20153, 20154, 20155, 20156, 20157, 20158, 20159, 20161, 20162 |
| Pozivni broj | 02 |
| Veb-sajt | |
| comune.milano.it | |
.jpg)
.JPG)
_-_main_entrance.jpg)
.jpeg)
.jpg)
Milano (ital. Milano, lomb. Milan, od kelt. Mediolanum) je drugi po veličini grad u Italiji, glavni grad okruga Milano i regije Lombardija u severnoj Italiji. Milano se smatra „privrednim srcem“ Italije. Grad je, takođe, i svetski poznat privredni, modni i medijski centar. Milano je čuven po svojoj gotskoj katedrali, operi „Milanska skala“ i velikom arhitektonskom i umetničkom nasleđu.
U svetu, Milano je najpoznatiji kao jedno od središta svetske mode (Nedelja mode u Milanu), uz Pariz, Tokio i Njujork.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Milano se nalazi u severnom delu Italije, u centralno-zapadnom području nizine reke Po, između reka Tičino i Ada, i takođe između reke Po i najjužnijih obronaka Alpa. Grad na ravničarskom terenu, ali neposredno severno počinju prvi bregovi i brda. Milano nema izlaz na more ili reku, a najbliža pomorska luka je Đenova na 145 km južno. Od glavnog grada Rima grad je udaljen 585 km severno, a od prvog većeg grada, susednog Torina, 130 km zapadno. Iako se Milano nije razvio kao grad na reci ne može se reći da vodotoci nisu prisutni. Tako je gradska oblast okružena rekama Olonom na zapadu i Lambrom na istoku. Brojni kanali povezuju grad sa jezerima na severu i rekama Lombardije. Površina gradskog područja je 181 km², dok je nadmorska visina 122 m.
Klima[uredi | uredi izvor]
Milano se nalazi u području vlažne suptropske klime (po Kepenovoj klasifikaciji klimata Cfa) sa nekim karakteristikama kontinentalne klime. To je uobičajeno za unutrašnje ravnice severne Italije, gde prevladavaju vruća vlažna leta i hladne vlažne zime sa snegom, za razliku od mediteranske klime karakteristične za ostatak Italije.[1] Stoga je milanska klima vlažna, a magla i smog smatraju se redovnim pojavama.
Prosečne temperature su -4/+6 °C u januaru i +15/+28 °C u julu. Snežne padavine relativno su uobičajene po zimi, iako su poslednjih 15–20 godine opale po učestalosti i obimu. Istorijski prosek u zoni Milana je između 35 i 45 cm; povremeno se događaju pojedine snežne padavine s preko 30–50 cm u 1–3 dana, s rekordnih 80–100 cm za vreme poznatog snega januara 1985. Vlaga je dosta visoka tokom cele godine te se godišnje padavine kreću oko 1000 mm.[1] Prema stereotipnom imidžu, grad je često pokriven maglom karakterističnom za basen reke Po, premda je uklanjanje rižinih polja kod južnih predgrađa, efekt ostrva urbane vrućine i smanjenje nivoi zagađenja poslednjih godina taj fenomen smanjilo, barem u središtu grada.
| Klima (Milano) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Srednji maksimum, °C (°F) | 5,2 (41,4) |
8,0 (46,4) |
13,4 (56,1) |
18,0 (64,4) |
23,0 (73,4) |
27,3 (81,1) |
30,0 (86) |
28,8 (83,8) |
24,1 (75,4) |
17,3 (63,1) |
10,3 (50,5) |
6,1 (43) |
30 (86) |
| Srednji minimum, °C (°F) | 0,0 (32) |
1,6 (34,9) |
5,4 (41,7) |
9,0 (48,2) |
13,3 (55,9) |
16,9 (62,4) |
19,4 (66,9) |
18,9 (66) |
15,6 (60,1) |
10,5 (50,9) |
5,3 (41,5) |
1,3 (34,3) |
0 (32) |
| Količina padavina, mm (in) | 53 (20,9) |
40 (15,7) |
73 (28,7) |
83 (32,7) |
104 (40,9) |
85 (33,5) |
72 (28,3) |
80 (31,5) |
87 (34,3) |
120 (47,2) |
106 (41,7) |
75 (29,5) |
978 (384,9) |
| [traži se izvor] | |||||||||||||
Istorija[uredi | uredi izvor]
Rimsko doba[uredi | uredi izvor]
Oko 400. p. n. e. keltsko pleme Insubri naselili su Milano i okolnu regiju. Godine 222. p. n. e. Rimljani su osvojili naselje, kojemu je dodeljen naziv Mediolanum (lat. Mediolanum). Nakon nekoliko veka rimske uprave, 293. godine, car Dioklecijan Milano je proglasio prestonicom Zapadnog rimskog carstva. Dioklecijan je odlučio ostati u prestonici Istočnog rimskog carstva Nikomediji, dok njegov savladar Maksimijan u zapadnom. Maksimijan je izgradio nekoliko divovskih spomenika, kao veliki cirkus (470 x 85 m), Thermae Erculee, veliki kompleks carskih palata i druge zgrade.
Milanskim ediktom 313. godine, car Konstantin zajamčio je hrišćanima slobodu veroispovesti. Grad su 402. opkolili Vizigoti, te je carska rezidencija preseljena u Ravenu. Pedeset godina kasnije, 452. godine Huni su opustošili grad. 539. godine Ostrogoti su osvojili i razorili Milano za vreme Gotskog rata protiv vizantijskog cara Justinijana U leto 569. godine Langobardi (po kojima je nazvana italijanska regija Lombardija) su osvojili Milano nadjačavši manju vizantijsku vojsku u odbrani grada. Neke od rimskih građevina ostale su u funkciji za vreme langobardske uprave. Milano se predao Francima 774. godine, kada je Karlo Veliki, u potpuno neobičnoj odluci, uzeo naslov „kralja Longobarda“ (pre toga germanska kraljevstva često su međusobno se osvajala, ali niko nije prihvatio naslov kralja drugog naroda). Gvozdena kruna Langobarda datira iz tog perioda. Kasnije, Milano je bio deo Svetog rimskog carstva.
Srednji vek[uredi | uredi izvor]
Za vreme srednjeg veka, Milano je napredovao kao trgovačko središte zbog dominantnog položaja nad bogatom ravnicom reke Po i putevima iz Italije preko Alpa. Osvajački rat Fridriha Barbarose protiv lombardskih gradova doveo je do razaranja većeg dela Milana 1162. Nakon osnivanja Lombardskog saveza 1167, Milano je preuzeo vodeću ulogu u tom savezu. Kao rezultat nezavisnosti koju su lombardijski gradovi dobili Konstantskim mirom 1183, Milano je postao vojvodstvo. Godine 1208. Rambertino Buvaleli služio je kao gradski načelnik, 1242. Luka Grimaldi, dok je 1282. tu dužnost obavljao Luketo Gatilusio. Taj položaj mogao je biti vrlo opasan u nasilnom političkom životu srednjovekovne komune: 1252. milanski jeretici ubili su crkvenog inkvizitora na rečnom prelazu kod obližnjeg sela; ubice su mitom osigurale svoju slobodu, pa je u pratećoj pobuni gradski načelnik skoro linčovan. Godine 1256, nadbiskup i vodeći plemići izbačeni su iz grada, a 1259. godine članovi cehova izabrali su Martina dela Torrea za narodnog kapetana, koji je silom preuzeo grad. Vladao je diktatorski, izbacio neprijatelje, popločao ulice, prokopao kanale i uspešno oporezovao celi kraj.
Ipak, njegova vladavina dovela je milansku blagajnu do propasti; korišćenjem često nemilosrdnih plaćeničkih jedinica dodatno je razgnevio narod, što je donelo veću podršku Viskontima, tradicionalnim neprijateljima Dela Torea.
Dana 22. juna 1262. papa Urban VI postavio je Otona Viskontija za milanskog nadbiskupa, nasuprot kandidata porodice Dela Tore, Rajmonda dela Torea, tada biskupa Koma, koji je tada započeo širiti tvrdnje o bliskosti Viskontijevaca s jereticima katarima i optužio ih optužio za veleizdaju. Viskontiji, koji su Dela Tore optužili za iste zločine, prognani su iz Milana, a njihova imovina je zaplenjena. Prateći građanski rat, koji je trajao više od decenije, doneo je još štete milanskoj populaciji i ekonomiji.
Otone Viskonti predvodio je 1263. protiv grada grupu prognanika, ali nakon godina rastućeg nasilja na svim stranama, konačno, posle pobede u bici kod Desija 1277. osvojio je grad za svoju porodicu. Kuća Viskontija uspela je zauvek izbaciti porodicu Dela Tore, vladajući gradom i svojim posedom do 15. veka.
Većina ranije istorije Milana bila je priča o borbi između dve političke frakcije - gvelfa i gibelina. U većini slučajeva Gvelfi si bili uspešni u Milanu. Ipak, porodica Viskonti uspela je domoći se vlasti u Milanu, na temelju svog „gibelinskog“ prijateljstva s nemačkim carevima.[2] Godine 1395, jedan od nemačkih careva, Vaclav IV, uzdigao je Milano na nivo vojvodstva.[3] Takođe 1395. Đan Galeaco Viskonti postao je milanski vojvoda. Gibelinska porodica Viskonti zadržala je vlast u Milanu vek i po, od početka 14. veka do sredine 15. veka.[4]
Renesansa[uredi | uredi izvor]
U vlast plemstva Sforca prešao je 1450. godine i postao jedan od vodećih renesansnih gradova u Italiji.
Od 1492. godine Milano je uglavnom bio pod francuskom vlašću. Prvo ga je zauzeo Luj XII, zatim 1515. godine Fransoa I i Šarl V. Jedno vreme je, padom Severne Italije, bio pod Habzburgovcima (1525. godine). Napoleon je osvojio Lombardiju 1796. godine, a Milano je bio glavni grad Cisalpske republike. Nakon Bečkog kongresa (1815. godine) Milano i Lombardija dodeljeni su Austriji. Godine 1848. godine podignut je petodnevni ustanak koga je ugušio feldmaršal Radecki. Tek pošto su trupe Sardinije, Pijemonta i Francuske porazile austrijske kod Solferina 1859. godine grad je bio pod vlašću Sardinije i Pijemonta odnosno Viktora Emanuela II, da bi uskoro postao dele novoosnovane države Italije i glavni grad uspostavljene pokrajine Lombardije. Nekoliko narednih decenija doneli su gradu brz razvoj i napredak i veliki rast stanovništva. Zahvaljujući tome grad je postao mnogo savremeniji od većine italijanskih gradova, koji se do danas nisu trgli iz „srednjovekovnog sna“.
Nakon Prvog svetskog rata u ovom gradu osnovan je Snop borbe (Fasci di combattimento), preteča fašističkog pokreta. Iz Milana je 1922. godine Benito Musolini izveo marš na Rim. U Drugom svetskom ratu 1944. godine grad je u velikoj meri razoren i uništen. Posle rata Milano se nastavio razvijati i postao jedno od središta evropske privrede.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Prema rezultatima popisa stanovništva 2011. u opštini je živelo 1.242.123 stanovnika.[5]
| 1931. | 1936. | 1951. | 1961. | 1971. | 1981. | 1991. | 2001. | 2011. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 960.660 | 1.115.768 | 1.274.154 | 1.582.421 | 1.732.000 | 1.604.773 | 1.369.231 | 1.256.211 | 1.242.123 |
2008. godine. Milano je imao nešto blizu 1.300.000 stanovnika, dvostruko više kao na početku 20. veka, ali za 30% manje nego 1970. godine. Opadanje stanovništva tokom proteklih decenija uzrokovano je preseljenjem stalnim stanovništva (mahom mladih porodica) u mirnija predgrađa sa višim kvalitetom života. Ovo se odražava i na gradsko stanovništvo, koje je izuzetno staro i bez prirodnog priraštaja.
Grad danas ima značajan udeo imigrantskog stanovništva. 86% stanovnika su građani Italije. Ostalih 14% su doseljenici iz svih krajeva svega.
Milano ima ogromno gradsko područje sa oko 3 miliona stanovnika ( „Veliki Milano”). Metropolitensko područje grada ima oko 7,5 miliona stanovnika i prevazilazi granice ne samo gradskog okruga, već i granice Lombardije.
Privreda[uredi | uredi izvor]
Industrija[uredi | uredi izvor]
Milano je industrijska metropola Italije i važi za jedan od privredno najznačajnijih gradova Evrope. Od oko 200 najvećih preduzeća Italije, skoro polovini je sedište upravo u Milanu. Tu se nalazi većina izdavačkih kuća, reklamnih kampanja, instituta za istraživanje tržišta i trgovačka udruženja zemlje. On je i centar mode i dizajna. a 1910. godine ovde je osnovana fabrika automobila Alfa Romeo (danas deo Fijata). Takođe svetski poznata firma guma i kablova, Pireli, nalazi se u Milanu.
Saobraćaj[uredi | uredi izvor]
Milano je položen na severu Italije, gde se država vezuje za evropsko kopno. Tako je Milano i saobraćajno čvorište zemlje. U njemu se nalazi centar železničke petlje i veoma je razvijen drumski saobraćaj. Milano ima tri aerodroma: internacionalni Aerodrom Malpensa, nacionalni Aerodrom Linate i aerodrom kod Bergama.
Grad ima i veoma razvijen javni gradski i prigradski prevoz. Milanski metro ima 3 metro linije.
Kultura i kulturne znamenitosti[uredi | uredi izvor]
Grad Milano naziva se i „severnim biserom“, budući da ima dugu i burnu prošlost. Ona počinje u antici kada su podigli Rimljani pokorivši Severnu Italiju i njene stanovnike Gale. Svedoci tog događaja su mnoge građevine sada izuzetno posećene od strane turista. Veoma je važno napomenuti da je Milano jedan kraći period bio prestonica svemoćnog i snažnog Rimskog carstva, pod kojim je podrhtavao veći deo Evrope. Ipak, danas je Milano savremeni grad, ali još uvek poseduje stare građevine koji mu daju dušu. Najznačajnije znamenitosti su:
- Milanska katedrala - Ova građevina je najvažniji arhitektonski simbol grada i majstorsko delo italijanske gotike. Nalazi se na trgu koji je dobio ime po katedrali (Piazza del Duomo). Počela je da se gradi krajem 14. veka, a dorađivala se i u prošlom veku.
- zamak Sforca - predstavlja značajan srednjovekovni spomenik. Često je prepravljan, a danas je pretvoren u muzej, institut za umetnost i istoriju.
- Galerija Vitorio Emanuele - To je jedan od najimpozantnijih i najlepših primera tržnih centara iz 19. veka.
- Milanska skala - Milano je svetski poznat i po operi, Milanskoj skali, sagrađenoj u XVIII veku. U njenoj dvorani ima mesta za preko 3000 gledalaca. Ova građevina raspolaže i pozorišnim muzejom, a to je u stvari istorija skale.
- Crkva Santa Marija dela Gracije - Godine 1492. godine došao je Leonardo da Vinči na Milanski dvor. Leonardo je u Milanu nacrtao je brojne skice brana za izgradnju kanalnog sistema. U crkvi Santa Marija dela Gracije nalazi se čuvena „Tajna večera“.
- Crkva svete Anastazije
- Trijumfalni luk - spada među najzanimljivije turističke objekte i predstavlja neoklasično delo namenjeno prvo Napoleonu, a kasnije kralju Vitoriju Emanuelu II.
- Nacionalni muzej znanja i nauke „Leonardo da Vinči“
- Muzej oslobođenja
- Muzej Manconija (Alesandro Manconi)
- Galerija di Brera
- Nacionalna biblioteka di Brera, ...
Međunarodna saradnja[uredi | uredi izvor]
Sao Paulo
Čikago
Toronto
Melburn
Tel Aviv
Krakov
Osaka
Šangaj
Dakar
Lion
Birmingem
Vitlejem
Frankfurt na Majni
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Gradska katedrala (Duomo) -
Milanska skala -
Galerija Vitorio Emanuele -
Zamak Sfrorca -
Crkva Santa Marija dela Gracije -
Crkva San Satiro -
Zdanje univerziteta -
Poznati Sempione park -
Akademija Brera
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Milan, Italy facts, Milan, Italy travel videos, flags, photos - National Geographic”. travel.nationalgeographic.com. Pristupljeno 4. 1. 2010.
- ^ Lucas 1960, str. 37.
- ^ Lucas 1960, str. 38.
- ^ Hoyt & Chodorow 1976, str. 614.
- ^ „Statistiche I.Stat”. ISTAT. 28. 12. 2012.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Hoyt, Robert S.; Chodorow, Stanley (1976). Europe in the Middle Ages. New York: Harcourt, Brace & Jovanovich. str. 614.
- Lucas, Henry S. (1960). The Renaissance and the Reformation. New York: Harper & Bros. str. 37.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Zvanični veb-sajt
- milan.arounder.com Grad Milano - virtuelna tura po gradu
- www.sottomilano.it Metropolitensko područje Milana (ital.)
- ATM - Gradsko saobraćajno preduzeće
Gradovi domaćini Zimskih olimpijskih igara  | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
1 zbog Drugog svetskog rata | |||||
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Akademske | |
| Umetničke | |
| Ostale | |
