Mineralni i termomineralni izvori Podrinja
Mineralni i termomineralni izvori Podrinja su jedna od hidroloških vrednosti ove geografske regije Balkanskog poluostrva koji s jedne strane određuju fizionomiju vodenih prostora, a s druge polivalentnu samostalnost turističkih vrednosti regije s više svojstava privlačnosti.[1] Njih dopunjuju i brojne geomorfološke, klimatske, biogeografske i balnoterapijske vrednosti.[2]
Mineralni i termomineralni izvori Podrinja skoncentrisani su u srpskom delu Podrinja u četiri banje: Badanja, Koviljača, Pribojska, Radaljska a u bosansko-hercegovačkom delu u tri banje: Dvorovi, Srebrenička, Višegradska.
Opšta razmatranja[uredi | uredi izvor]
Podrinje, kao centralno mesto zapadnog dela Balkanskog poluostrva, meridijanski je izdužena regija oko reke Drine. Ono jednim delom pripada Srbiji a drugim Bosni i Hercegovini. Prostire se između 43°20'59 φN 18°50'01 λE i 44°53′33″ φN 19°21′12″ λE,[3] i buhvata prostor od nastanka reke Drine kod Šćepan Polja, na granici Crne Gore i Bosne i Hercegovini, do ušća Drine u Savu kod Sremske Rače u Srbiji. Prostor regije Podrinja čine teritorije 30 opština, površine od 14.395 km², koji naseljava 983.331 stanovnik (65% je stanovništvo sa područja opština iz Republike Srbije, a 34,6% iz opština Republike Srpske).
Ova predeona celina istočne Bosne i Hercegovine i zapadne Srbije, obuhvata opštine Foča, Goražde, Čajniče, Rudo, Rogatica, Višegrad, Bajina Bašta, Srebrenica, Bratunac, Ljubovija, Zvornik, Mali Zvornik, Loznica, Bijeljina i Bogatić.[4]
Reljef Podrinja je raznolik. Najzastupljenije su planine srednje i planine niže visine. Severni deo Podrinja predstavljen je ravničarsko brežuljkastim područjem Mačve i Semberije. Od juga ka severu smenjuju se sledeće planine: Maglić (2.386 m), Zelengora (2014 m), Lelija (2032 m), Jahorina (1.910 m) i Ljubišnja (2238 m) u južnom delu Podrinja; zatim Javor (1.537 m), Zvijezda (1.675 m), Tara (1.544 m), Jagodnja (939 m) i Boranja (730 m) u srednjem Podrinju; Majevica (915 m), Gučevo (779 m) i Cer u severnom Podrinju. Severni deo Podrinja prelazi u Panonsko-posavsku niziju. U severnom Podrinju se nalaze i 2 manje regije: Azbukovica (dolina Ljubovađe), Jadar (dolina Jadra).[5] U pojasu planina srednje visine, reka Drina se probija između planinskih venaca i tu se u njenoj dolini smenjuju duboke i dugačke klisure sa manjim proširenjima, koja se obično nalaze oko ušća njenih pritoka.[6]
Klimatske prilike u Podrinju uslovljene su njegovim meridijanskim prostiranjem. Ovaj prostor je izdužen u pravcu sever-jug i u tom pravcu opadaju nadmorske visine, te je klimatski režim različit. Prostor Podrinja do Višegrada je pod uticajem mediteranske klime, od Višegrada do Zvornika pod uticajem umereno-kontinentalne klime, a nizvodno od Zvornika, pod uticajem je kontinentalne klime. Godišnja količina padavina, koja je značajne za postanak i održavanje hidrografskih objekata, i izdašnost termomineralnih izvora je različita. Srednje planine primaju oko 1.500 mm, a niske, od 800 do 1.000 mm atmosferskog taloga. Godišnje količine padavina ravnomerno rastu od Šćepan Polja, gde najsuvlji mesec dobija 4,2% ukupne godišnje količine padavina, do Loznice, gde je prosek viši i iznosi 7,1%. Posmatrano u celini, Podrinje u proseku godišnje prima 1.030 mm padavina i odlikuje se bogatim rečnim tokovima.[7]
Geografsku i hidrološku osobenost Podrinja čine reke i brojna i raznovrsna prirodna jezera, savremene akumulacije i termomineralni izvori. U Podrinju se javlja veći broj mineralnih i termomineralnih izvora. Oko nekih su izgrađene banje kao posebna vrsta turističkih središta Podrinja sa naglašenom zdravstveno-lečilišnom i rekreativnom funkcijom, ali i stacionarnim, tranzitnim i manifestacionim turizmom.[8]
U srpskom delu Podrinja nalaze se sledeće četiri Banje:Badanja, Koviljača, Pribojska, Radaljska a u bosansko-hercegovačkom sledeže tri Banje: Dvorovi, Srebrenička, Višegradska.
Banja Badanja[uredi | uredi izvor]
U Banji Badanji kaja administrativno pripada Opštini Loznica, postoji više mineralnih izvora, realtivno male izdašnosti. Prve hemijske analize voda izvršene su 1889. godine. Za potrebe Banje koriste se vode sa: „sumporovitih” i „gvožđevitih” izvora, čije analize su izvršene 1889. godine. Izvor sumporovite vode, kaptiran je bunarom iskopanim do dubine od 3 m u aluvijalnom nanosu. Voda se iz bunara cevima odvodi se do kupatila, u kome se pre upotrebe zagreva.[2]
Za razliku od drugih banja, Banja Badanja, koja ima status specijalne bolnice za rehabilitaciju od 2004. godine, slabo je uređena i nedovoljno afirmisana. I pored toga prostorno i funkcionalno ona je razvjenija u odnosu na okolna seoska naselja.
Banjska voda u balneološke svrhe koristi se za kupanje i piće. „Gvožđevita voda” se koristi za lečenje anemija i razna stomačna oboljenja a „sumporovita voda” za lečenje reumatizma, artritisa, spondiloza i posttraumatska stanja.
Višegradska Banja[uredi | uredi izvor]
Višegradska Banja se nalazi u dolini Banjskog potoka nedealeko od Višegrada. Prvi hamam sa kubetom u Banji je podigao Mehmed-paša Sokolović u 16. veku. Danas Višegradsku Banju, koja se razvila oko dva izvora lekovite vode Gornje Banja, poznate i pod nazivom Sokolovića Banja i Donja Banja, poznate i pod nazivom Kadijina Banja. stara više od 38.000 godina. Voda na površinu zemlje izbijaju sa dubnine od 180 m, a njihova temperatura je 26 °C i 34,8 °C. Na izvorištu je izdašnost vode uglavnom konstantna tokom cele godine.
Termomineralne vode višegradske banje imaju karakteristike radioaktivne, hidrokarbonantne homeotermi. Stepen radioaktivnosti je optimalan po čemu je ona na prvo mesto u Republici Srpskoj i Federaciji Bosne i Hercegovine, a na drugo na prosotrima bivše Jugoslavije. Mineralni sastav banjske vode karakteriše se prisutvom: kalijuma, kalcijum, sulfati, natrijum i hidrokarbonat.
Od infrastrukture Banja poseduje smeštajne objekte, restoran, zgrade za terapiju, i drugo.[9]
Lekovita svojstva vode ove Banje potiču od termičkih, hemijskih, mehaničkih efekata, i minerala koje ona sadrži. Vrlo je značajan lako isparljivi plemeniti gas radon koji u organizam dospeva putem kože i respiratornog sistema. Primenjuje se za lečenje reumatskih, neuroloških, ortopedskih, ginekoloških, gerijatrijskih i oboljenja disajnih puteva, kao i za posttraumatska i postoperativna stanja. Takođe se često koristi u preventivne svrhe.
Banja Dvorovi[uredi | uredi izvor]
Banja Dvorovi jedan je od najvažnijih turističkih resursa Semberije. Nalazi se 6 km od Bijeljine, na prostoru između reka Save i Drine i puteva koji preko Rače i Pavlović mosta iz Srbije vode u Bijeljinu, dalje do Banja Luke i Sarajeva.
Termomineralni izvori Banja Dvorovi imaju lekovitu vodu natrijumsko-kalcijum-hidrokarbonatnog sastava. Voda se uspešno primenjuje za lečenje svih oblika reumatizma, hronične ginekološke bolesti, šećernu bolest, blage neuroze i rehabilitacioni tertman postreumatskih stanja.
Banja Koviljača[uredi | uredi izvor]
Banja Koviljača ne samo da je najpoznatija banja Podrinja, već je i jedna od najlepših i najlekovitijih banja Balkanskog poluostrva. Nalazi se u podnožju Gučeva, nedaleko od Drine, pored puta Loznica-Zvornik, na nadmorskoj visini od 128 m što joj omogućava dobru pristupačnost iz svih pravaca. Okružuju je i prostrane ravnice Mačve i Semberije i planina (Boranja, Sokolske planine, Cer), koje se nastavljaju na brdoviti Jadar, blago zatalasanu Pocerinu i plodnu i zaravnjenu Mačvu.
Prvi pisani izvori o Banji datiraju, iz 1533., i ukazuju da je narod „masovno dolazio na njene lekovite izvore”. Prva zgrada za smeštaj gostiju, sa deset soba, izgrađena je 1858, a Banja je stavljena pod zaštitu države 1867., za vreme vladavine Mihaila Obrenovića.
Sumporovita hipotermalna voda Koviljače, temperature od 15 do 32 °C, pripada grupi natrijum, kalcijum, hidrokarbonatnih, sulfidnih hipotermi, čija je pH vrednosti 6,54. Kako u svom sastavu ima visok sadržaj vodonik sulfida 12 mg/L ili 5 mg čistog S/L, kao takva pogodna je za lečenje raznih oblika reumatizma, posttraumatskih stanja, lakših neuroloških oštećenja, određenih ginekoloških oboljenja i dr.[10]
Pribojska Banja[uredi | uredi izvor]
Pribojska Banja, leži na 530 do 550 m nadmorske visine okružena planinama, uz korito reke Lim, u centralnom delu Opštine Priboj, na udaljenosti 10 km od magistralnog puta Užice-Prijepolje.
Prema materijalnim tragovima Banja je naselje staro preko 1.000 godina, sa drevnim manastirom i starim lečilištem u jugozapadnoj Srbiji u oblasti Stari Vlah, ili drevnoj "Hak Srbiji" - pravoj Srbiji. Prema arheološkim istraživanjima okoline i samog mesta Banje (Jarmovca, Kratova, Rutoši, Radojine ...) ovaj kraj je bio naseljen još u neolitsko doba. Teritorija oko Banje je svakako bila zanimljiva Ilirima i Keltima koji su je naseljavali.
Prvi pisani pomen Banje (Bania) kao utvrđenog naselja datira iz 1154. godine iz mape sveta koju je arabljanski geograf Mohamed al Idrisi (Abu Abdullah Mohammed al-Sharif al-Idrisi) napravio za normanskog kralja Rodžera II. Po njemu to je grad mali i utvrđen, pored reke Lima (Lina).
Povoljno geografski položaja i klime Starovlaške visoravni, na kojoj se nalazi, ovu Banju čini i vazdušnim lečilištem.
U središtu Banje nalazi se više termomineralnih izvora, čija je temperatura vode oko 37 °C, Voda se koristi kao pomoćno terapijsko sredstvo, za kupanje i piće. Najznačajniji izvosu su:
- Izvor I „Stara banja”
Ovaj izvor pripada kategoriji oligomineralnih sumporovitih blago zemnoalkalnih voda, bez boje, ukusa i mirisa, temperature 37,5 °C. Na osnovu balneoloških kriterijuma zaključeno je da se ova voda kao pomoćno terapijsko sredstvo može koristiti u lečenju hroničnih stanja zglobnog i vanzglobnog reumatizma, oboljenja perifernih nerava, oboljenja kičmenog stuba, kao iu rehabilitaciji postraumatskih stanja lokomotornog aparata i u terapiji neinflamatornih dermatoza, kao što su ekcem i psorijaze.
- Izvor II „Nova banja”
Ovaj izvor pripada kategoriji kalijum-magnezijum-hidrokarbonatnih-alkalno-homeotermnih oligomineralnih voda, temperature 37,7 °C. Pored mogućnosti korišćenja kao pomoćno terapijsko sredstvo u stanjima navedenim za vodu izvora I "Stara Banja", odsustvo metala i njene organoleptičke osobine daje joj mogućnost upotrebe na postojećoj temperaturi kod izvesnih oboljenja gastrointestinalnog trakta, praćenih hiperaciditetom i povećanim motoritetom gastrointestinalnog i hepatobilijarnog trakta, koji nisu uzrokovani organskim i fizičkim agensima, kao i stanjima posle hirurških intervencijana ovim sistemima. Niska mineralizacija i pH vrednost obezbeđuju mogućnost primene kao pomoćnog terapijskog sredstva u terapiji mikrokalkuloznih stanja mokraćnog trakta.
Srebrenička Banja[uredi | uredi izvor]
Srebrenička Banja, koja se nalazi se u donjem podrinju, poznata je i pod nazivom Banja Guber ili Crni Guber. Banja raspolaže sa 48 izvora, među kojima neki imaju slikovita narodna imena. Vode Srebreničke Banje koriste se u lečenju: telesne iscrpljenosti, anemija, bolesti krvnih sudova, migrene, bolesti jetre, žučnih puteva, bubrega i rekonvalescentnih stanja.
Neki od poznatih izvora su: – Mala kiselica, Velika kiselica, Očna vodica, Mali Guber, Crni Guber, Sinusna voda, Izvor Lepotica
- Crni (veliki) guber
Na području Crnog gubera izvršen je veliki broj naučnih analiza, dok je prva detaljna analiza na ovom području izvršena 1894. godine,kada je on proglašen za jedno od najboljih prirodnih vrela u Evropi. Krajem osamdesetih godina 20. veka izvezen je veliki broj boca sa ovog vrela. Voda se izvozila u Evropu,Afriku i Amerku.[11]
Glavni sadržaj vode Crnog Gubera je dvovalentno gvožđe (Fe), kojeg u litru vode ima 0,1232 gr. Pored gvožđa ova voda sadrži i retke minerale: bakar (Cu), kobalt (Co), mangan (Mn) u skadnom odnosu. Voda, pored ovih, sadrži i čitav niz drugih minerala, što, joj sveukupno daje posebnu balneološku vrednost i lekovita svojstva.
- Mali guber
Izvor Mali guber sadrži veliki količine kalcijuma i magnezijuma. Voda je bistra, bez boje i kiselkastog ukusa. U njoj se nalazi najviše gvožđa, kao i arsena.
- Sinusna voda
Izvor narodski nazvan Sinusna voda umanjuje bolove sinusa i predelu čela.
- Očna voda
Jugoistočno od crnog Gubera, nalazi se Očna voda. Ovaj izvor je malog kapaciteta, ali sadrži najviše mineralnih sastojaka od svih drugih izvora na ovom području.Očna voda pomaže kod oboljenja očiju i sluzokože, kao i konjuktivitisa.
- Izvor Lepotica
Izvor,narodski nazvan Lepotica zbog toga što sadrži određen broj minerala koji umanjuju kožne probleme .[12]
Radaljska banja[uredi | uredi izvor]
Radaljska Banja se nalazi u dolini istoimene rečice, na nadmorskoj visini od 350 m, u podnožju planine Boranje. Udaljena je 12 km od Malog Zvornika, 21 km od Loznice i osam kilometara od magistralnog puta Loznica - Mali Zvornik.
U Radaljskoj Banji ima nekoliko izvora lekovitih voda. Pored izvora sumporovite vode, poseban značaj imaju i oni izvori čija voda povoljno utiče na očna stanja, pa se koristi kao pomoćno lekovito sredstvo za lečenje očne mrene (katarakte), dijabetesne retinopatije, i sveukupno poboljšanje vida kod slabovidih i zdravih osoba starijeg životnog doba.
Potencijali banjskog turizma Podrinja[uredi | uredi izvor]
Osnovu turističkog proizvoda Podrinja predstavljaju rečni, jezerski turizam, gradski i manifestacioni, planinski i banjski turizam. Komplementarnost turističkih vrednosti Podrinja ukazuje na njegovu veliku mogućnost polivalentnog razvoja, u kome balnološka svojstva mineralnih i termomineralni izvori Podrinja, dopunjena klimatskim svojstvima banja u kojima se oni nalaze prestavljaju kako za potrebe domaćeg, tako i za potrebe inostranog turističkog tržišta, značajni faktor daljeg razvoja ovog geografskog regiona u obe republike.[13][2]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Dragović, R. (2004). Polimlje – priroda, turizam i održivi razvoj. SGD Beograd.
- ^ a b v Gajić, M. (1999). Geografski razmeštaj i mogućnosti korišćenja termomineralnih voda u Podrinjsko-kolubarskom kraju. Geografski fakultet, Beograd
- ^ „Geodetska mreža Republike Srbije”. Republički geodetski zavod Srbije. Arhivirano iz originala 16. 08. 2016. g. Pristupljeno 7. 4. 2017.
- ^ Romelić, J., Ćurčić, N. (2001). Turistička geografija Jugoslavije. PMF, Departman za geografiju, turizam i hotelijerstvo, Novi Sad.
- ^ Ristanović S. (2000). Reka Drina i Podrinje. UKAN, Beograd.
- ^ Gavrilović, Lj. (2005-b). Drina sa svojim pritokama. „Drina“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd i Srpsko Sarajevo.
- ^ Gavrilović, Lj. (2005-a). Klima. „Drina“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd i Srpsko Sarajevo
- ^ Gajić, M., Vujadinović, S. (2010). Stanje i perspektive razvoja banjskog turizma na prostoru Jadra. Geografski fakultet, Beograd.
- ^ Stanković, S. (2005). Turizam. „Drina“, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,Beograd i Srpsko Sarajevo.
- ^ Stanković, S. (2002). Turizam Srbije. Glasnik srpskog geografskog društva, vol. 82, br. 1. str. 63-63.
- ^ „Počela obnova: Znate li šta se iz Srebrenice izvozilo u Afriku i Ameriku?”. Arhivirano iz originala 10. 04. 2017. g. Pristupljeno 10. 04. 2017.
- ^ „Ljekovite vode Banje Guber -www.esrebrenica.ba”. Arhivirano iz originala 10. 04. 2017. g. Pristupljeno 10. 04. 2017.
- ^ Ivanović, M. (2013). Stanje i mogućnosti razvoja kulturnog turizma u Zapadnoj Srbiji. PMF, Departman za geografiju, turizam i hotelijerstvo, Novi Sad.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Pribojska Banja - veb prezentacija
