Mitraizam

Mitraizam je naziv za religiju, odnosno kult indoiranskog božanstva Mitre koji je uživao veliku popularnost na teritoriji Rimskog carstva od 1. do 3. veka.

Istorija

Veruje se da je na područje Carstva došlo iz istočnih provincija, odnosno da su ga doneli legionari. Prvi put se spominje krajem 1. veka, a vrhunac je dobio krajem 2. i početkom 3. veka kada poklonici Mitre, kome je data tiula "nepobedivo Sunce" postaju i pojedini carevi, među kojima će biti i mladi Konstantin. Mitraizam je, međutim, relativno brzo iščezao nakon što je u Carstvu službena religija postalo hršćanstvo, tako da poslednji tragovi datiraju iz 5. veka.

Arheološki nalazi

Sami sledbenici mitraizma nisu ostavili pisanih tragova, te se jedini koliko-toliko pouzdani podaci mogu dobiti na temelju svedočanstava njihovih paganskih ili hrišćanskih suparnika, odnosno zahvaljujući arheološkim artefaktima.

Na osnovu tih podataka se zaključilo da je kult sinkretički kombinova određene elemente dotadašnje grčko-rimske religije, pre svega preko misterijskih obreda, ali i hrišćanstva - kroz promoviranje "kreposnog" života za kojeg sledi nagrada na drugom svetu.

S druge strane, kult je bio ograničen na muškarce, i ograničen uglavnom na legionare i vojsku, pa se veruje da je to jedan od razloga zašto se nikada nije proširio poput hrišćanstva.

Mitraizam u Bosni i Hercegovini

Kult je bio raširen po svim provincijama Rimskog carstva, uključujući i provinciju Dalmaciju u čijim je granicama bio i najveći deo današnje Bosne i Hercegovine.

U Konjicu se nalazi arheološko nalazište Konjički Mitrej (svetilište boga Mitre). Pronađeni su temelji pravougaonog svetilišta, 9x6 metara. Svetilište je okrenuto od zapada prema istoku, i sastoji se od jedne prostorije koja se zvala sela ili kripta

Mitreji su nađeni i u Golubiću i Pritoci kod Bihaća, Jajcu, Milama kod Jajca i Potocima kod Mostara.