Mihajlo Pupin

Ova stranica je zaključana od daljih izmena anonimnih korisnika i novajlija zbog sumnjivog doprinosa istih, koji treba da se raspravi na stranici za razgovor
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Mihajlo Pupin
Mihajlo Pupin, oko 1890. godine
Lični podaci
Puno imeMihajlo Idvorski Pupin
Datum rođenja(1854-10-09)9. oktobar 1854.
Mesto rođenjaIdvor, kod Kovačice, Austrijsko carstvo
Datum smrti12. mart 1935.(1935-03-12) (80 god.)
Mesto smrtiNjujork, SAD
ObrazovanjeUniverzitet Kolumbija, Columbia School of Engineering and Applied Science, Columbia College
Humboltov univerzitet u Berlinu
Univerzitet u Kembridžu
Naučni rad
Poljematematika, fizika
Poznat poPupinov kalem
Potpispotpis_alt}}}

Mihajlo Idvorski Pupin (Idvor, kod Kovačice, 9. oktobar 1854 — Njujork, 12. mart 1935) bio je srpski i američki naučnik, pronalazač, univerzitetski profesor, publicista, akademik i dobrotvor.

Pupin je bio profesor na Univerzitetu Kolumbija. Tokom svog naučnog i eksperimentalnog rada dao značajne zaključke važne za polja višestruke telegrafije, bežične telegrafije i telefonije, potom rentgenologije, a ima i velikih zasluga za razvoj elektrotehnike. Takođe je zaslužan i za pronalazak Pupinovih kalemova. Bio je i jedan od osnivača i dugogodišnji predsednik Srpskog narodnog saveza u Americi. Pupin je bio počasni konzul Srbije u SAD.[a]

Dobitnik je mnogih naučnih nagrada i medalja, bio je član Američke akademije nauka, Srpske kraljevske akademije i počasni doktor 18 univerziteta.[1] Dobio je i Pulicerovu nagradu (1924) za autobiografsko delo „Sa pašnjaka do naučenjaka“ (engl. From immigrant to inventor).[2][3]

Biografija

Majka Olimpijada (levo)

Mihajlo Idvorski Pupin rođen je 9. oktobra 1854. godine, po gregorijanskom kalendaru, ili 27. septembra 1854. godine po julijanskom kalendaru, u selu Idvor (danas u opštini Kovačica) u Banatu (tada Austrijsko carstvo, danas Srbija). Otac mu se zvao Konstantin, a majka Olimpijada.[4] Deda po ocu mu se zvao Arsenije, a Pupini su u Idvoru zabeleženi od sredine 18. veka.[5] Po odlasku u Ameriku, dodao je prezime „Idvorski“ (engl. Michael Idvorsky Pupin), čime je naglasio svoje poreklo. Imao je četvoricu braće i pet sestara, od toga su ostale tri sestre: Persida, Ljubica i Hristina.[6]

Porodica Pupin je autohtona u Banatu, gde živi barem od prve polovine 18. veka. Pupini nose tipično slovensku/srpsku Haplogrupu I2.[7]

Postoje pojedini naučno neutemeljeni pokušaji da se Pupinovo poreklo proglasi za cincarsko.[8]

Pupin se 1888. godine oženio Amerikankom Sarom Katarinom Džekson iz Njujorka sa kojom je imao ćerku Varvaru.[9] U braku su bili samo 8 godina kada je ona preminula nakon teške upale pluća.

Celoga života pamtio je reči svoje majke koje navodi u svom autobiografskom delu:

Preminuo je 12. marta 1935. godine u Njujorku i sahranjen je na groblju Vudlon (engl. Woodlawn) u Bronksu.[11] Postoji inicijativa da njegovi posmrtni ostaci budu preneti u Srbiju.[6]

Tokom svog istraživanja srpska novinarka i književnica Marina Bulatović je pronašla grob Pupinove ćerke Varvare na groblju Vudlon, na istoj parceli na kojoj počivaju i njeni roditelji.[12][13]

Obrazovanje

Osnovno obrazovanje Mihajlo je sticao najpre u svom rodnom mestu, u srpskoj pravoslavnoj osnovnoj školi, a potom u nemačkoj osnovnoj školi u Crepaji. Srednju školu upisao je 1871. godine u Pančevu prvo u Građanskoj školi, a potom u Realki. U gimnaziji nastavlja druženje sa Orlovaćaninom Urošem Predićem, započeto u Crepaji.[14] Već tada se isticao kao talentovan i darovit učenik, i bio odličnog uspeha, zbog čega mu je dodeljena stipendija. Stipendiju je dobio i zahvaljujući zalaganju prote Živkovića koji je u njemu prepoznao talenat vredan ulaganja.

Zbog njegove aktivnosti u pokretu Omladine srpske, koja je u to vreme imala sukobe sa nemačkom policijom morao je da napusti Pančevo. Godine 1872, odlazi u Prag, gde je, zahvaljujući stipendiji koju je primao iz Pančeva, nastavio šesti razred i prvi semestar sedmog razreda.[15]

Nakon očeve iznenadne smrti, u martu 1874, u svojoj dvadesetoj godini života doneo je odluku da prekine školovanje u Pragu zbog finansijskih teškoća i da ode u Ameriku.


Studije u Americi i doktorat

Dvorane Hamilton i Hartli kampusa Univerziteta Kolumbija, 1907. godina

U SAD je sledećih pet godina radio kao fizički radnik i paralelno učio engleski, grčki i latinski jezik.[17] Nakon tri godine pohađanja večernjih kurseva, u jesen 1879. godine položio je prijemni ispit i upisao studije na Kolumbija univerzitetu u Njujorku.

Na studijama je bio oslobođen plaćanja školarine zato što je bio primeran student, a na kraju prve godine dobio je dve novčane nagrade za uspeh iz grčkog jezika i matematike. Tokom školovanja uglavnom se izdržavao držanjem privatnih časova i radeći fizički teške poslove.

Studije je završio 1883. godine sa izuzetnim uspehom iz matematike i fizike, pri čemu je primio diplomu prvog akademskog stepena. Potom se vratio u Evropu, i to najpre u Ujedinjeno Kraljevstvo (1883—1885) gde je nastavio školovanje na Univerzitetu Kembridž zahvaljujući dobijenoj stipendiji za studije matematike i fizike.

Nakon školovanja u Kembridžu, Pupin je studije eksperimentalne fizike započeo na Univerzitetu u Berlinu 1885. godine kod profesora Hermana fon Helmholca, nakon čega je 1889. godine odbranio doktorsku disertaciju iz oblasti fizičke hemije, na temu: „Osmotski pritisak i njegov odnos prema slobodnoj energiji”.[18][19]

Akademska karijera i naučno-istraživački rad

Tokom boravka u Berlinu, 1887. godine, održana je čuvena sednica Društva za fiziku na kojoj je prvi put objavljeno istorijsko Hercovo otkriće oscilatora i dipola koji emituje elektromagnetne talase. Sednicom je predsedavao fon Helmholc, tadašnji Pupinov mentor. Pupinov savremenik je takođe bio i čuveni naučnik Kirhof, zaslužan za otkriće dva osnovna elektrotehnička zakona (Prvo i drugo Kirhofovo pravilo), a koji je živeo i radio u Berlinu. Još tokom prve godine studija Pupin je pohađao Helmholcova predavanja iz eksperimentalne fizike, zatim predavanja o teoriji elektriciteta i magnetizma kod Kirhofa i izvodio praktične radove u laboratoriji pod Helmholcovim i Kuntovim rukovodstvom, profesorima koji su u to vreme bili izvanredan naučan kadar.

Pupin je započeo svoju karijeru nastavnika na Univerzitetu Kolumbija 1889. godine gde je radio punih četrdeset godina (do 1929). Postao je redovni profesor 1901. godine. Njegov položaj profesora teorijske elektrotehnike usmerio je njegovo interesovanje na proučavanje elektromagnetnih fenomena.

Električna rezonanca, kao predmet izučavanja, privukla je Pupinovu pažnju 1892. godine. Kao rezultat toga, Pupin je izumeo električno strujno kolo sa podešavanjem u rezonancu, koji je našao primenu u radio-vezama. Ovaj patent je kasnije prodao kompaniji Markoni.

Godine 1896, nakon što je Rendgen 1895. objavio svoj pronalazak Х-zraka, Pupin je otkrio sekundarne rendgenske radijacije, a ubrzo nakon toga razvio je brzu metodu rendgenskog snimanja koja se sastoji u tome što se između objekta koji se snima i fotografske ploče, umeće fluorescentni ekran, čime je skraćeno vreme ekspozicije sa trajanja od oko jednog časa na svega nekoliko sekundi. Taj metod je našao široku primenu i još uvek se primenjuje.

Pupinovi kalemovi

Prenos signala pomoću pupinovih kalemova
Pupinovi kalemovi u PTT muzeju u Beogradu

Pupinov najznačajniji pronalazak je u svetu poznat pod imenom „Pupinova teorija“ (1896) kojom je rešio problem povećanja dometa prostiranja telefonskih struja. Ovo otkriće omogućilo je otklanjanje štetnog dejstva kapacitivnosti vodova koje je predstavljalo glavnu smetnju prenosa signala na dužim rastojanjima, a manifestovalo se pojavom šuma. Problem je rešen postavljanjem induktivnih kalemova na strogo određenim rastojanjima duž vodova.


Pupin je, rešavajući problem, krenuo od matematičkog Lagranžeovog rešenja za vibracije zategnute žice. Razradio je novu matematičku teoriju prenosa oscilacija kroz žicu sa raspoređenim masama i na osnovu ovog rešenja došao do potrebnih veličina u analognom električnom modelu voda sa periodično umetnutim induktivnostima. Ti induktivni kalemovi, u njegovu čast, nazvani su Pupinovi kalemovi, a proces uključivanja u liniju pupinizacija. Ovaj patent mu je doneo svetsku slavu i bogatstvo (Telefonska kompanija Bel kupila je pravo korišćenja Pupinovih kalemova 1901. godine, kao i Kompanija Simens i Halske u Nemačkoj), a zahvaljujući njegovim pronalascima u analognoj telefoniji funkcioniše međugradski i međunarodni telefonski saobraćaj.[21]

Nacionalni institut za društvene nauke odlikovao je Pupina zlatnom medaljom za ovaj izum.

Rešavajući mnoge probleme koji su se javljali u primeni pupinizacije, Pupin je pronalazio nova rešenja u oblasti primene naizmeničnih struja. Godine 1899., razvio je teoriju veštačkih linija na kojima se zasniva matematička teorija filtera. Pupin je sugerisao i ideju negativne otpornosti i prvi je napravio indukcioni motor sa većom brzinom od sinhrone. Dokazao je da se mogu dobiti neprekidne električne oscilacije ako se negativna otpornost unese u induktivno-kapacitivno kolo. Armstrong, njegov student u laboratoriji, proizveo je negativnu otpornost primenom troelektrodne elektronske cevi-triode. Koristeći ovaj svoj rad, Armstrong je kasnije pronašao visokofrekventni cevni oscilator, na kome se zasniva savremena radio-tehnika.

Istraživanja tokom Prvog svetskog rata

Prvi sastanak Nacionalnog savetodavnog komiteta za vazduhoplovstvo 1915. (Pupin sedi prvi zdesna)

Kada su SAD ušle u Prvi svetski rat 1917. godine, Pupin je na Univerzitetu Kolumbija organizovao grupu za istraživanje tehnike otkrivanja podmornica. Zajedno sa svojim kolegama, profesorom Vilsom i profesorom Morkroftom, izvršio je brojna ispitivanja u cilju otkrivanja podmornica u Ki Vestu i Novom Londonu. Takođe, vršio je i istraživanja za potrebe uspostavljanja telekomunikacije između aviona. Tokom rata, Pupin je bio član Državnog saveta za istraživanja i Državnog savetodavnog odbora za vazduhoplovstvo.

Za ovaj rad dobio je posebnu zahvalnicu američkog Predsednika Hardinga koju je Pupin objavio u svom autobiografskom delu na 386. strani.[22]

Doprinos određivanju granica Kraljevine SHS

Godine 1912, Kraljevina Srbija imenovala je Pupina za počasnog konzula u SAD. Ovu dužnost je obavljao sve do 1920. godine. Sa te pozicije on je mnogo doprineo uspostavljanju međudržavnih i širih društvenih odnosa između Kraljevine Srbije, a kasnije Kraljevine Jugoslavije i SAD.

Pupin je po završetku Prvog svetskog rata kao tada već poznati i priznati naučnik ali i politički uticajna figura u Americi uticao na konačne odluke Pariske mirovne konferencije kada se odlučivalo o određivanju granica buduće Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.

Pupin je boravio dva meseca u Parizu u vreme pregovora o miru (april — maj 1919), na poziv vlade Kraljevine SHS.

Srpska delegacija na istočnom izlazu Bele kuće, 1917. Na fotografiji su: dr Sima Lozanić, poslanik Ljuba Mihajlović, Jelena Lozanić, dr Milenko Vesnić, pukovnik Mihailo Nenadović, dr Mihajlo Pupin, general Mihailo Rašić i kapetan Milan Jovičić
Pismo Mihajla Pupina poslanstvu Kraljevstva SHS 1920.
Grob Mihajla Pupina u Njujorku

Po Londonskom ugovoru iz 1915. godine bilo je predviđeno da Italiji nakon rata pripadne Dalmacija. Nakon tajnog Londonskog ugovora Francuska, Engleska i Rusija zatražile su od Srbije da nakon rata načini teritorijalne ustupke Rumuniji i Bugarskoj. Tako je Rumuniji po tome trebalo da pripadne Banat, a Bugarskoj deo Makedonije do Skoplja.

U vrlo teškoj situaciji na pregovorima po pitanju granica Jugoslavije Pupin je lično uputio Memorandum 19. marta 1919. predsedniku SAD, Vudrou Vilsonu, koji je na osnovu podataka dobijenih od Pupina o istorijskim i etničkim karakteristikama graničnih područja Dalmacije, Slovenije, Istre, Banata, Međimurja, Baranje i Makedonije svega tri dana kasnije dao izjavu o nepriznavanju Londonskog ugovora potpisanog između saveznika sa Italijom.[23]

Spisak patenata

Pupin je objavio oko 70 tehničkih članaka i izveštaja[24] i 34 patenta.[25] Najnovija istraživanja (2023) pokazuje da je Pupin imao 142 patenta.[26]

Patenti objavljeni u Americi[27][28]

Broj patenta Naziv patenta Engleski naziv Datum objavljivanja
519.346 Aparat za telegrafske i telefonske prenose Apparatus for telegraphic or telephonic transmission 8. maj 1894.
519.347 Transformator za telegrafske, telefonske ili druge električne sisteme Transformer for telegraphic, telephonic or other electrical systems 8. maj 1894.
640.515 Tehnika razvođenja električne energije pomoću naizmeničnih struja Art of distributing electrical energy by alternating currents 2. januar 1900.
640.516 Električni prenos pomoću rezonantnih strujnih kola Electrical transmission by resonance circuits 2. januar 1900.
652.230 Tehnika smanjenja slabljenja električnih talasa i aparati za to Art of reducing attenuation of electrical waves and apparatus therefore 19. jun 1900.
652.231 Metod smanjenja slabljenja električnih talasa i aparati za to Method of reducing attenuation of electrical waves and apparatus therefore 19. jun 1900.
697.660 Mašina za namotavanje Winding-machine 15. april 1902.
707.007 Višestruka telegrafija Multiple telegraphy 12. avgust 1902.
707.008 Višestruka telegrafija Multiple telegraphy 12. avgust 1902.
713.044 Proizvođenje asimetričnih struja pomoću simetričnog elektromotornog procesa Producing asymmetrical currents from symmetrical alternating electromotive process 4. novembar 1902.
768.301 Bežično prenošenje električnih signala Wireless electrical signalling 23. avgust 1904.
761.995 Aparat za smanjenje slabljenja električnih talasa Apparatus for reducing attenuation of electric waves 7. jun 1904.
1.334.165 Prenošenje električnih talasa Electric wave transmission 16. mart 1920.
1.336.378 Antena sa raspodeljenim pozitivnim otporom Antenna with distributed positive resistance 6. april 1920.
1.388.877 Zvučni generator Sound generator 3. decembar 1921.
1.388.441 Višestruka antena za prenošenje električnih talasa Multiple antenna for electrical wave transmission 23. decembar 1921.
1.415.845 Selektivna impedancija koja se suprotstavlja primljenim električnim oscilacijama Selective opposing impedance to received electrical oscillation 9. maj 1922.
1.416.061 Radio-prijemni sistem visoke selektivnosti Radio receiving system having high selectivity 10. maj 1922.
1.456.909 Talasni provodnik Wave conductor 29. maj 1922.
1.452.833 Aparat za selektivno pojačavanje Selective amplifying apparatus 23. april 1923.
1.446.769 Aperiodični pilotni provodnik Aperiodic pilot conductor 23. februar 1923.
1.488.514 Selektivni aparat za pojačavanje Selective amplifying apparatus 1. april 1923.
1.494.803 Električno podešavanje Electrical tuning 29. maj 1923.
1.503.875 Radiofonski prijemnik Tone producing radio receiver 29. april 1923.

Književna delatnost

Portret Mihajla Pupina, rad Uroša Predića, deo umetničke zbirke Matice srpske

Pored patenata objavio je više desetina naučnih rasprava i 1923. godine svoju autobiografiju na engleskom jeziku From Immigrant to Inventor za koju je 1924. godine dobio Pulicerovu nagradu.[29] Na srpskom jeziku objavljena je prvi put 1929. godine i to pod naslovom Sa pašnjaka do naučenjaka. Pored ove knjige objavio je još dve:

  • Nova reformacija: od fizičke do duhovne stvarnosti (engl. The New Reformation : from physical to spiritual realities; 1927)
  • Romansa o mašini (engl. Romance of the Machine; 1930)

Ostali radovi koje je samostalno objavio:

  • Thermodynamics of reversible cycles in gases and saturated vapors: Full synopsis of a ten weeks undergraduate course of lectures (1902)
  • Serbian orthodox church, (South Slav, monuments) (1918)

Zadužbine Mihajla Pupina

Narodni dom Mihajla I. Pupina - Pupinova zadužbina u Idvoru
Rodna kuća Mihajla Pupina u Idvoru

Pupin je 1914. godine oformio „Fond Pijade Aleksić-Pupin“ pri SANU, u znak zahvalnosti majci Olimpijadi na podršci koju mu je tokom života pružala. Sredstva fonda su se koristila za pomaganje školovanja u Staroj Srbiji i Makedoniji, a stipendije su dodeljivane jednom godišnje na praznik Sveti Sava. U znak zahvalnosti još 1930-ih godina jedna ulica u Ohridu dobila je ime Mihajlo Pupin.

U Idvoru je od sopstvenih sredstava podigao Narodni dom Mihajlo I. Pupin, sa željom da objekat dobije funkciju narodnog univerziteta, odnosno da bude baštovanska i voćarska škola, što se do danas nije ostvarilo. Danas se u Idvoru nalazi Memorijalni kompleks, osnovan u spomen na rad i zaslugeovog velikog srpskog naučnika, pronalazača, profesora i dobrotvora.[30]

Osnovao je poseban „Fond Mihajla Pupina“ od svoje imovine u Kraljevini Jugoslaviji, koji je dodelio „Privredniku“ za školovanje omladine i za nagrade za „vanredne uspehe u poljoprivredi“, kao i Idvoru za nagrađivanje učenika i pomoć crkvenoj opštini.

Fond Mihajla Pupina u okviru Narodnog muzeja u Beogradu, finansirao je izradu i štampanje prvih savremenih naučnih monografija o srpskim srednjovekovnim manastirima, poput Studenice i Manasije.[31]

Zahvaljujući Pupinovim donacijama, Dom u Idvoru je dobio čitaonicu, stipendiralo se školovanje omladine za poljoprivredu i finansirala se elektrifikacija i izgradnja vodovoda u Idvoru.

Osnovao je zadužbinu pri Narodno–istorijsko-umetničkom muzeju u Beogradu. Fondovi Zadužbine koristili su se za kupovinu srpskih umetničkih dela za muzej i izdavanje publikacija „srpskih starina“. U imovinu Zadužbine, Pupin je uložio milion dinara.[32]

U Americi je 1909. godine osnovao jednu od najstarijih srpskih iseljeničkih organizacija — Savez Sjedinjenih Srba - Sloga — koja je imala za cilj okupljanje Srba u dijaspori i pružanje uzajamne pomoći, kao i očuvanje i negovanje etničkih vrednosti i kulturnog nasleđa.[33] Ova organizacija se potom udružila sa još tri druge iseljeničke organizacije u Srpski narodni savez (engl. Serbian national fondation), a Pupin je bio jedan od njenih osnivača i dugogodišnji predsednik (1909—1926).

Organizovao je i Kolo srpskih sestara, koje su sakupljale pomoć za Srpski crveni krst, a pomagao je i okupljanje dobrovoljaca 1914. godine za ratne operacije u domovini preko srpske patriotske organizacije Srpska narodna odbrana (engl. Serbian National Defense) koju je predvodio i koju je takođe on osnovao. Kasnije je ovu organizaciju tokom Drugog svetskog rata ponovo aktivirao Jovan Dučić sa istim zadatkom.[34] Ličnim sredstvima garantovao je isporuke hrane Srbiji, a bio je i na čelu Komiteta za pomoć žrtvama rata.

Pupin je takođe bio aktivan u osnivanju Srpskog društva za pomoć deci koje je nabavljalo lekove i odeću i nalazilo domove za ratnu siročad.

Profesor Pupin je sam finansirao štampanje jedne srpske patriotske knjige o Prvom svetskom ratu, delo Milana Toplice. Prihod od prodaje te knjige, bio je namenjen "Društvu za pomaganje Srba begunaca i proteranih iz Austrougarske monarhije".[35]

Kolekcija od 12 vrednih slika poklonjenih od strane Pupina Narodnom muzeju u Beogradu danas čini Legat Mihajlo Pupin.[36][37]

Bogati profesor Pupin je oko 1915. godine napisao svoj testament, u kojem je odredio da budu pomognute mnoge srpske nacionalne, obrazovne i kulturne ustanove. Nakon njegove smrti, 1935. godine međutim poslednju očevu volju pred američkim sudom je pokušala da ospori njegova kćerka gđa Smit. Umesto namenjenih 50.000 dolara, obaranjem očevog testamenta ona bi dobila čak milion dolara. Kćerka je imala šanse po američkim zakonima, jer da bi testament bio valjan moraju postojati dva istovetna primerka. Problem je nastao zbog nedostatka još jednog istovetnom primerka testamenta.[38]

Ubrzo posle njegove smrti, ćerka Varvara je prodala njegovu zaostavštinu na aukciji.[39]

Počasti

Spomenik Mihajlu Pupinu u Novom Sadu
Spomenik Mihajlu Pupinu u Idvoru

Mihajlo Pupin je bio:

  • Predsednik Instituta radio inženjera 1917, SAD
  • Predsednik Američkog instituta inženjera elektrotehnike 1925—1926.
  • Predsednik Američkog društva za unapređenje nauke
  • Predsednik Njujorške akademije nauka
  • Član Francuske akademije nauka
  • Član Srpske kraljevske akademije

Titule

  • Doktor nauka, Univerzitet Kolumbija (1904)
  • Počasni doktor nauka, Džons Hopkins Univerzitet (1915)
  • Doktor nauka Prinston Univerzitet (1924)
  • Počasni doktor nauka, Njujork Univerzitet (1924)
  • Počasni doktor nauka, Mulenberg Koledž (1924)
  • Doktor inženjerstva, Škola primenjenih nauka (1925)
  • Doktor nauka, Džordž Vašington Univerzitet (1925)
  • Doktor nauka Union Koledž (1925)
  • Počasni doktor nauka, Marijeta Koledž (1926)
  • Počasni doktor nauka, Univerzitet Kalifornija (1926)
  • Doktor nauka, Rudžers Univerzitet (1926)
  • Počasni doktor nauka, Delaver Univerzitet (1926)
  • Počasni doktor nauka, Kenjon Koledž (1926)
  • Doktor nauka, Braun Univerzitet (1927)
  • Doktor nauka, Ročester Univerzitet (1927)
  • Počasni doktor nauka, Midlburi Koledž (1928)
  • Doktor nauka, Univerzitet u Beogradu (1929)
  • Doktor nauka, Univerzitet u Pragu (1929)

Bio je počasni građanin Zrenjanina od 1921. godine,[40] i Bleda, koji je njegovom zaslugom pripao Kraljevini SHS[41]

Medalje

Bista Mihajla Pupina koja se nalazi u holu Univerziteta Kolumbija.
Bista Mihajla Pupina u pročelju iznad ulaza u Narodni dom, rad Ivana Meštrovića
  • Medalja Eliot Kreson instituta Frenklin 1902.
  • Herbertova nagrada Francuske akademije 1916.
  • Edisonova medalja američkog instituta inženjera elektrotehnike 1919.
  • Počasna medalja američkog Radio instituta 1924.
  • Počasna medalja instituta društvenih nauka 1924.
  • Nagrada Džordža Vošingtona zapadnog udruženja inženjera 1928.
  • Beli orao Prvog Reda, Kraljevina Jugoslavija 1929.
  • Beli lav Prvog Reda, najviše odlikovanje za strance Čehoslovačke Republike 1929.
  • Medalja Džona Frica[42] četiri američka nacionalna udruženja inženjera elektrotehnike 1931.

U Beogradu je 1946. godine osnovan Institut Mihajlo Pupin.

Jedan manji krater na Mesecu, u Pupinovu čast, nazvan je njegovim imenom,[43] kao i jedna mala planeta koja je otkrivena 2001. godine.[44]

Fizičke laboratorije Univerziteta Kolumbija još uvek nose njegovo ime.[45] Godine 1927, na Univerzitetu Kolumbija, Njujork sagrađena je zgrada Odseka za fiziku pod imenom Pupinova laboratorija. U ovoj zgradi, još za života Pupina, 1931. godine Harold C. Ureu je otkrio teški vodonik, što je bilo prvo veliko otkriće u Pupinovoj laboratoriji. Tu je otpočela i izgradnja prve nuklearne baterije. Ureu je dobio Nobelovu nagradu 1934. godine. Naučnici Pupinovi studenti su bili Miliken, Langmur, Armstrong i Tornbridž. Prva dvojica su dobitnici Nobelove nagrade.

Nasleđe

Srebrnjak sa likom Mihajla Pupina iskovan povodom 125 godina od njegovog rođenja.

Snimljen je i film o Mihajlu Pupinu prema njegovom autobiografskom delu u saradnji sa Univerzitetom Kolumbija.[46]

U Pupinovu čast je 2015. realizovana velika izložba u Istorijskom muzeju Srbije.[47]

O njegovom životu je 2024. postavljena duodrama „Pupin – poslednji san”, u režiji Miloša Pavlovića.[48]

Posebno priznanje

U Americi je 1958. godine ustanovljena Medalja Mihajla Pupina koja se dodeljuje svake godine za posebne zasluge, za doprinos nacionalnim interesima Amerike. Na listi nosilaca ovog priznanja nalazi se i Edgar Huver (1961) nekadašnji direktor američkog Federalnog istražnog biroa (FBI).[49][50][51]

Vidi još

Napomene

  1. ^ U engleskome jeziku, Pupin je poznat prilagođeno kao Majkl Idvorski Pjupin (engl. Michael Idvorsky Pupin).

Reference

  1. ^ Pašćan, Mirjana (2022-11-23). „Tako je govorio Mihajlo Pupin”. Bonitet.com (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-12-02. 
  2. ^ „Pulicer”. Pulitzer.org. 23. 5. 2011. Pristupljeno 4. 10. 2011. 
  3. ^ „Fotografija diplome Pulicerove nagrade koja je dodeljena Mihajlu Pupinu”. Pristupljeno 4. 10. 2011. 
  4. ^ „Mihajlo Pupin”. Rasen. Arhivirano iz originala 29. 1. 2018. g. Pristupljeno 28. 1. 2018. 
  5. ^ Pančevački, Saša; Koneski, Nikola; Cucić, Dragoljub A. (13. 1. 2022). „Prilog proučavanju porekla Mihajla Pupina”. Poreklo. Pristupljeno 22. 1. 2022. 
  6. ^ a b “Potpisaću odmah da ga vrate, srce mi je zaigralo jer Srbi iz Njujorka hoće da mu ispune želju”: Pupinov potomak o inicijativi da se naučnik sahrani u otadžbini („Večernje novosti”, 5. maj 2020)
  7. ^ „Poreklo Mihajla Pupina”. Portal Patmos (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-06-03. 
  8. ^ „Skopska Crna Gora, a ne Vevčani”. Politika Online. Pristupljeno 2022-10-04. 
  9. ^ Voja. „Poreklo Mihajla Pupina - Poreklo”. www.poreklo.rs (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2021-08-17. 
  10. ^ Pupin M.: Sa pašnjaka do naučenjaka
  11. ^ Pupinov grob (jezik: engleski)
  12. ^ „Nakon šest decenija otkriveno gde je sahranjena Pupinova ćerka”, RT, 7. decembar 2023. Posećeno 12. decembra 2023.
  13. ^ „Istraživački rad na romanu otkrio gde je sahranjena Pupinova ćerka”, RTS, 9. decembar 2023. Posećeno 12. decembra 2023.
  14. ^ Radoje Drašković: "Čika Uroš", Orlovat 2013. godine
  15. ^ „Mihajlo Idvorski Pupin: 12. marta krug se zatvorio”, RT Balkan, 12. mart 2024. Posećeno 12. marta 2024.
  16. ^ a b Pupin M.:Sa pašnjaka do naučenjaka
  17. ^ „Malo poznate i zanimljive činjenice o Mihajlu Pupinu”. National Geographic RS (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-09-01. 
  18. ^ „{www.znanje.org}”. Znanje.org. Pristupljeno 4. 10. 2011. 
  19. ^ „Vlasnik 34 patenta za koga „nema nauke bez eksperimenta””. Politika. 9. 10. 2022. Pristupljeno 10. 10. 2022. 
  20. ^ Miljanić P. Teorija prostiranja periodičnih električnih struja, Beograd 1932, str. 211.
  21. ^ „Mihajlo Pupin”. Bookrags.com. Pristupljeno 4. 10. 2011. 
  22. ^ „{www.acmi.net.au}”. Acmi.net.au. Arhivirano iz originala 3. 3. 2004. g. Pristupljeno 4. 10. 2011. 
  23. ^ Šajn, Željko (9. 10. 2022). „Diplomata koji je kreirao srpsku istoriju”. Politika. Pristupljeno 9. 10. 2022. 
  24. ^ „Biografija Mihajla Idvorskog Pupina”. Bookrags.com. Pristupljeno 4. 10. 2011. 
  25. ^ „Biografija Mihajla Pupina na sajtu Univerziteta Kolumbija”. C250.columbia.edu. Pristupljeno 4. 10. 2011. 
  26. ^ „RTS :: Nauka :: Sa pašnjaka do naučenjaka - kako nam je Pupin ostavio 21. vek”. rts.rs. Pristupljeno 2023-03-11. 
  27. ^ „Spisak patenata objavljenih u Americi”. Acmi.net.au. Arhivirano iz originala 3. 3. 2004. g. Pristupljeno 4. 10. 2011. 
  28. ^ United States Patent and Trademark Office. Ovde se mogu naći svi Pupinovi patenti po broju. Potrebno je imati IE i Kvik tajm
  29. ^ Tanjug (2024-03-11). „Godišnjica smrti Mihajla Pupina: Naučnik koji je unapredio telekomunikacije, osnivač NASA, dobitnik Pulicerove nagrade”. Euronews.rs (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-03-24. 
  30. ^ „Memorijalni kompleks u Idvoru (Mihailo Pupin)”. Informacioni sistem nepokretnih kulturnih dobara. Pristupljeno 21. 8. 2020. 
  31. ^ Preradović, Dubravka (2007). „EDICIJA SRPSKI SPOMENICI NARODNOG MUZEJA U BEOGRADU I FOND MIHAILA PUPINA. PREPISKA MIHAILA PUPINA I VLADIMIRA R. PETKOVIĆA”. Zbornik Narodnog muzeja. XVIII–2: 264—265. 
  32. ^ Preradovic, Dubravka. „Edicija “Srpski spomenici” Narodnog muzeja u Beogradu i fond Mihaila Pupina : Prepiska Mihaila Pupina i Vladimira R. Petkovića”. Zbornik Narodnog muzeja (na jeziku: engleski). 
  33. ^ Grcic, Mirko; Gnjato, Rajko. „The role of Michael Pupin in solving of Serbian national question”. Glasnik srpskog geografskog dru?tva. 84 (2): 71—82. ISSN 0350-3593. 
  34. ^ „{Serbian Americans}”. Everyculture.com. Pristupljeno 4. 10. 2011. 
  35. ^ Milan Toplica: "Rat protiv svojih podanika", Venecija? 1915. godine
  36. ^ Legat Mihajla Pupina | Narodni muzej
  37. ^ Serbia, RTS, Radio televizija Srbije, Radio Television of. „Pupin ima i umetničku zaostavštinu”. www.rts.rs. Pristupljeno 2021-08-17. 
  38. ^ "Politika", Beograd 24. septembar 1935. godine
  39. ^ FBI je čuvao Pupina („Politika“, 21. septembar 2015)
  40. ^ PAŠIĆ, Slobodan. „Pupin titulu počasnog građanina čekao sedam godina („Večernje novosti“, 1. oktobar 2011)”. Novosti.rs. Pristupljeno 4. 10. 2011. 
  41. ^ Mihajlu Pupinu v spomin - Občina Bled - MojaObčina.si
  42. ^ „Fotografija Pupinove diplome medalje Džon Fric”. Pristupljeno 4. 10. 2011. 
  43. ^ „{www.iec.ch - International Electrotechnical Commission}”. Iec.ch. Arhivirano iz originala 21. 9. 2007. g. Pristupljeno 4. 10. 2011. 
  44. ^ Planeta dobila ime Pupin („Politika“, 25. mart 2016)
  45. ^ „Fotografija ulaza u zgradu fizičkih laboratorija Univerziteta Kolumbija”. Pristupljeno 4. 10. 2011. 
  46. ^ „{Incredible-people.com}”. Profiles.incredible-people.com. Arhivirano iz originala 28. 9. 2011. g. Pristupljeno 4. 10. 2011. 
  47. ^ „Podsećamo: Izložba „Pupin“ u Istorijskom muzeju Srbije”. Dan u Beogradu. 2015. 
  48. ^ Kurteš, Aleksandra (2024). „„Pupin – poslednji san” – oživljene uspomene sina i majke”. Politika. 
  49. ^ „Spisak 1. dobitnika Pupinove medalje”. Pristupljeno 4. 10. 2011. 
  50. ^ „Spisak 2. dobitnika Pupinove medalje”. Pristupljeno 4. 10. 2011. 
  51. ^ „Spisak 3. dobitnika Pupinove medalje”. Pristupljeno 4. 10. 2011. 

Literatura

  • S. Bokšan, Mihajlo Pupin i njegovo delo, Naučna izdanja Matice srpske. . Нови Сад. 1951. 
  • S. Gvozdenović, Čikago, Amerika i Vidovdan, Savez Srba u Rumuniji-Srpska Narodna Odbrana, Temišvar-Čikago. 2003.
  • J. Nikolić, Feljton Večernjih novosti, galerija srpskih dobrotvora. 2004.
  • P. Radosavljević, Idvorski za sva vremena, NIN, Br. 2828. 2005.
  • R. Smiljanić, Mihajlo Pupin-Srbin za ceo svet, Edicija – Srbi za ceo svet, Nova Evropa, Beograd, 2005.
  • Savo B. Jović, Hristov svetosavac Mihajlo Pupin, Izdavačka ustanova Sv. arh. sinoda, Beograd, 2004
  • Dragoljub A. Cucić, O proti Vasi Živkoviću i Mihajlu Pupinu, Naučni skup "150 godina od rođenja Mihajla Pupina", Banja Luka, 2004.
  • Mirko Grčić i Rajko Gnjato, O nacionalnom radu Mihajla Pupina, GLASNIK SRPSKOG GEOGRAFSKOG DRUŠTVA, Tom LXXXIV, br. 2, Beograd, 2004.
  • Dušan Hristović, Pupinovi doprinosi svetskoj nauci i razvoju zavičaja, Globus, SGD, br. 33, Beograd, 2008.
  • Dragoljub Martinović, Mihajlo Pupin - rezonanca uma i srca, Pravoslavna reč, Novi Sad, 2009.
  • Dragoljub A. Cucić i Dragana Milićević, O tri medalje koje je dobio Mihajlo Idvorski Pupin, 12. kongres fizičara Srbije, Vrnjačka Banja, 2013.
  • Dragoljub A. Cucić, Uloga Mihajla Idvorskog Pupina prilikom osnivanja Američkog društva fizičara, 12. kongres fizičara Srbije, Vrnjačka Banja, 2013.
  • Zbornik radova „Život i delo M. I. Pupina“, jub. 125-god. rođenja M. P, naučni skup iz 1979. Idvor-N. Sad, izd. Novi Sad 1985.
  • „Izabrana dela M. I. Pupina“, vol. 1-7, redaktori V. Popović ETF i A. Marinčić SANU, izd. Zavod ZUNS, Beograd, 1996-1998.
  • Gledić, Vojislav (2009). Mihajlo Pupin - život i delo. Beograd: Admiral books. ISBN 978-86-84983-77-2. 

Spoljašnje veze

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Михајло_Пупин&oldid=27687243”