Moderni petoboj na Letnjim olimpijskim igrama
Moderni petoboj je takmičenje pojedinaca kreirano posebno za Letnje olimpijske igre od osnivača modernih igara, barona Pjera de Kubertena, a prvi put je uvedeno u program Olimpijskih igara 1912. održanim u Stokholmu i od tada je kontinuirano na Olimpijskom programu. Prvi šampion ovog sporta na OI bio je švedski atletičar Gosta Liliehook. Timsko takmičenje javlja se na Olimpijskim igrama 1952. da bi 1992. godine bilo uklonjeno sa Igara. Nakon mnogo lobiranja predsednika Nemačke moderne federacije petoboja prof. Vilhelma Henzea, žene su bile prvi put primljene na Svetskom prvenstvu 1977. godine. Na Olimpijskim igrama žene se u modernom petoboju takmiče od 2000. godine. Sportisti se mogu takmičiti u muškoj i ženskoj pojedinačnoj kategoriji ali i u kategoriji timova. Od 2010. takmiče se i mešoviti parovi.[1]
Sastav savremeog petoboja bazira se na priči o idealnom vojniku iz konjičke jedinice koji se nađe iza neprijateljskih linija i mora jahati po nepoznatom terenu, boriti se mačem i pištoljem, trčati i plivati. Moderni petoboj obuhvata pet sportskih disciplina:
- Mačevanje - mač
- Streljaštvo — gađanje pištoljem
- Plivanje — 200 metara slobodno
- Konjički sport — jahanje, preskakanje prepreka
- Atletika — 4 x 800m
Pravila modernog petoboja[uredi | uredi izvor]
Sportisti dobijaju bodove za svoj nastup u svakom od pet sportova i rezultati se kombinuju da bi se dobio ukupan rezultat. Međutim, u savremenom petoboju, takmičari dobijaju startne pozicije za poslednje takmičenje (kros kantri trčanje pre 2009; kombinovano pucanje iz laserskog pištolja i kros kantri trčanje od 2009), prema rezultatima u prethodne četiri discipline, i to na način da najbolje plasirani kreće prvi, a najslabije plasirani poslednji. Ko prvi prođe cilj trke je ujedno i pobednik modernog petoboja.
- U disciplini mačevanja takmičenje je kružno, što znači da će se svaki takmičar suočiti sa svim ostalim takmičarima jednom. Svaki meč traje do jednog minuta; prvi mačevalac koji ostvari pogodak pobeđuje. Dupli pogodak se ne broji. Ako ni jedan ne postigne pogodak u roku od jednog minuta, obojica gube meč.
- Disciplina plivanja podrazumeva 200m slobodnim stilom . Do Olimpijskih igara 2000. udaljenost je bila 300m. Takmičari se svrstavaju u grupe u zavisnosti od njihovog najbržeg vremena.
- Disciplina jahanja uključuje kros kantri trku na stazi 350-450m sa 12 do 15 prepreka. Takmičarima se na žrebu neposredno pre takmičenja dodeljuje konj.
- Disciplina trčanja (streljaštva) uključivala je trku od 3 km do 2009. kada je došlo do kombinovanja sa streljaštvom. Od početka sezone 2013. trka je ponovo promenjena da bi se sastojala od četiri kruga od 800m, dok svakom krugu prethodi pucanje pet hitaca. Ova promena ima za cilj da povrati deo važnosti streljačke veštine koja se osećala kao izgubljena u kombinovanju 2009. godine. Do Olimpijskih igara 2000. udaljenost je bila 4km. Nakon uspešne probe na Olimpijskim igrama mladih 2010. godine pištolji su zamenjeni laserskim. Upotreba laserskih pištolja je smanjila troškove gađanja za približno dve trećine i omogućila održavanje takmičenja na novim borilištima jer je njihovom upotrebom povećan nivo bezbednosti.[2]
Promene u pravilima[uredi | uredi izvor]
1984. - Olimpijski petoboj je zbijen u četiri dana, a streljaštvo je planirano pet sati pre završne trke. Takođe, početne pozicije u trci se određuju prema rezultatima u prve četiri discipline. Po prvi put, takmičar koji prvi pređe cilj je pobednik.
1992. - Na Olimpijskim igrama u Barseloni menja se format kako bi se takmičenje okončalo jahanjem, redom koji nije viđen na Igrama od 1928. Rezultat je dramatičan, jer je Rus Eduard Zenovka izgubio vođstvo od Poljaka Arkadiuša Skrzipažeka nakon što je pao dva puta. Eksperiment nije bio uspešan pa se na narednim Olimpijskim igrama takmičenje održalo u starom formatu.
1994. - Streljaštvo prolazi kroz veliku promenu na svetskom prvenstvu u Šefildu gde dolazi do promene oružja i meta. Pokretne mete udaljene 25m menjaju se stacioniranim metama udaljenim 10m.
1996. - Jednodnevni format predstavljen je na Olimpijskim igrama u Atlanti i pokazao se veoma uspešnim. Iste godine ukinuto je i timsko takmičenje.
2000. - Po prvi put na Olimpijskim igrama učestvuju žene. Plivanje slobodnim stilom postavljeno je na 200m, dok je kod trčanja trasa smanjena sa 4000 na 3000m.
2009. - U poslednjoj disciplini dolazi do kombinovanja streljaštva i trčanja, gde pre svakih 1000m takmičar 5 puta gađa u metu.
2010. - Pucanje iz laserskih pištolja testirano je na 1. Olimpijskim igrama mladih u Singapuru.
2011. - Svetsko prvenstvo UIPM-a postalo je prvo seniorsko međunarodno takmičenje na kome su se koristili laserski pištolji.
2013. - UIPM predlaže novi revolucionarni koncept kojim će se svih pet disciplina odigrati na istom stadionu.11. februara, u Lozani, MOK objavljuje da je moderni petoboj zadržao svoje mesto kao jedan od 25 osnovnih sportova olimpijskog programa do 2020. godine. Novi, kombinovani format donosi 4 kruga, svaki dužine 800m i svakom od krugova prethodi 5 hitaca ispaljenih u maksimalnom vremenu od 50 sekundi.
2014. - Bonus runda za mačevanje odobrena je na kongresu UIPM-a. Novi format nudi svim sportistima šansu da osvoje bonus bodove da poboljšaju svoj rezultat.[3]
Jugoslovenski sportisti učesnici Olimpijskih igara u modernom petoboju[uredi | uredi izvor]
- Aleksa Spahić : godina učešća 1924. - nije završio takmičenje[4]
- Draga Stamejčič : godina učešća 1964. - 5. mesto[5]
- Marijana Lubej : godina učešća 1968. - 12. mesto[6]
- Đurđa Fočić : godine učešća 1968. - 29. mesto[6] ; 1972. - 11. mesto[7] ; 1976. - 11. mesto[8]
Discipline[uredi | uredi izvor]
| Disciplina | 12 | 20 | 24 | 28 | 32 | 36 | 48 | 52 | 56 | 60 | 64 | 68 | 72 | 76 | 80 | 84 | 88 | 92 | 96 | 00 | 04 | 08 | 12 | Godina |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Muškarci pojedinačno | • | • | • | • | • | • | • | • | • | • | • | • | • | • | • | • | • | • | • | • | • | • | • | 23 |
| Muškarci ekipno | • | • | • | • | • | • | • | • | • | • | • | 11 | ||||||||||||
| Žene pojedinačno | • | • | • | • | 4 | |||||||||||||||||||
| Ukupno disciplina | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 1 | 2 | 2 | 2 | 2 | 38 |
Bilans medalja 1912 — 2012[uredi | uredi izvor]
| Rang | Država |  Zlato
|
 Srebro
|
 Bronza
|
Ukupno |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 |  Mađarska |
9 | 8 | 5 | 22 |
| 2 |  Švedska |
9 | 7 | 5 | 21 |
| 3 |  Sovjetski Savez |
5 | 5 | 5 | 15 |
| 4 |  Rusija |
3 | 1 | 0 | 4 |
| 5 |  Poljska |
3 | 0 | 0 | 3 |
| 16 |  Italija |
2 | 2 | 3 | 7 |
 Ujedinjeno Kraljevstvo |
2 | 2 | 3 | 7 | |
| 8 |  Nemačka |
2 | 0 | 1 | 3 |
| 9 |  Litvanija |
1 | 2 | 1 | 4 |
| 10 |  Čehoslovačka |
1 | 0 | 1 | 2 |
| 11 |  Kazahstan |
1 | 0 | 0 | 1 |
| 12 |  SAD |
0 | 6 | 3 | 9 |
| 13 |  Finska |
0 | 1 | 4 | 5 |
| 14 |  ZND |
0 | 1 | 1 | 2 |
| 15 |  Letonija |
0 | 1 | 0 | 1 |
| 16 |  Francuska |
0 | 0 | 2 | 2 |
| 17 |  Belorusija |
0 | 0 | 1 | 1 |
 Brazil |
0 | 0 | 1 | 1 | |
 Ukrajina |
0 | 0 | 1 | 1 | |
| Ukupno (19) | 38 | 38 | 38 | 114 |
Učešće na olimpijskim igrama[uredi | uredi izvor]
Moderni petoboj je do danas bio 22 puta na programu Olimpijskih igara. Učestvovali su predstavinici 57 zemalja iz; Evrope 34, Afrike 4, Severne Amerike 5, Južne Amerike 6 i Azije 8, Australije 2, od kojih je 19 osvajalo medalje. Na svim dosadašnjim igrama učestvovali su samo predstavnici Ujedinjenog Kraljevstva, a sa jednim učešćem manje su Francuska, Italija, Švedska i SAD.
U sledećoj tabeli dat je pregled učestvovanja svih zemalja učesnica, po godinama učešća i brojem učesnika.
| Zemlja | 12 | 20 | 24 | 28 | 32 | 36 | 48 | 52 | 56 | 60 | 64 | 68 | 72 | 76 | 80 | 84 | 88 | 92 | 96 | 00 | 04 | 08 | 12 | God. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Argentina |
3 | 3 | 1 | 3 | 4 | |||||||||||||||||||
 Australija |
1 | 3 | 3 | 3 | 3 | 2 | 2 | 1 | 3 | 1 | 3 | 1 | 2 | 2 | 1 | 15 | ||||||||
 Austrija |
1 | 2 | 3 | 3 | 3 | 3 | 2 | 3 | 1 | 9 | ||||||||||||||
 Bahrein |
3 | 3 | 2 | |||||||||||||||||||||
| Belorusija |
2 | 3 | 4 | 3 | ||||||||||||||||||||
 Belgija |
4 | 3 | 3 | 3 | 1 | 1 | 6 | |||||||||||||||||
| Brazil |
3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 1 | 2 | 1 | 8 | |||||||||||||||
 Bugarska |
3 | 3 | 3 | 3 | 2 | 1 | 6 | |||||||||||||||||
 Kanada |
3 | 3 | 3 | 2 | 2 | 3 | 6 | |||||||||||||||||
 Čile |
2 | 3 | 3 | 1 | 3 | 1 | 6 | |||||||||||||||||
 Kina |
1 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | ||||||||||||||||||
 Kineski Tajpej |
1 | 2 | 2 | |||||||||||||||||||||
 Kuba |
1 | 1 | ||||||||||||||||||||||
| Češka Republika |
3 | 3 | 2 | |||||||||||||||||||||
| Čehoslovačka |
2 | 3 | 2 | 1 | 1 | 3 | 3 | 3 | 3 | 9 | ||||||||||||||
 Danska |
4 | 4 | 3 | 2 | 1 | 1 | 3 | 2 | 1 | 1 | 10 | |||||||||||||
 Istočna Nemačka |
3 | 1 | ||||||||||||||||||||||
 Egipat
|
3 | 3 | 3 | 1 | 2 | 3 | 6 | |||||||||||||||||
 Estonija |
1 | 1 | 1 | 3 | ||||||||||||||||||||
| Finska |
2 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 13 | ||||||||||
| Francuska |
2 | 4 | 4 | 3 | 1 | 3 | 3 | 3 | 1 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 2 | 3 | 4 | 3 | 21 | ||
 Gruzija |
1 | 1 | ||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small} EUA |
3 | 3 | 2 | |||||||||||||||||||||
| Nemačka |
1 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 2 | 3 | 4 | 10 | ||||||||||||||
| Ujedinjeno Kraljevstvo |
3 | 4 | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 1 | 2 | 2 | 4 | 22 | |
 Grčka
|
1 | 1 | 1 | 2 | 4 | |||||||||||||||||||
 Gvatemala |
1 | 1 | 1 | 3 | ||||||||||||||||||||
| Mađarska |
1 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 4 | 4 | 4 | 18 | |||||
 Irska |
3 | 1 | ||||||||||||||||||||||
| Italija |
1 | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 1 | 3 | 1 | 3 | 3 | 3 | 1 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 4 | 4 | 21 | ||
 Japan |
2 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 1 | 1 | 9 | ||||||||||||||
| Kazahstan |
2 | 2 | 2 | 3 | ||||||||||||||||||||
 Kirgistan |
1 | 2 | 1 | |||||||||||||||||||||
| Letonija |
3 | 1 | 2 | 2 | 2 | 5 | ||||||||||||||||||
| Litvanija |
3 | 1 | 1 | 2 | 4 | 5 | ||||||||||||||||||
 Maroko |
2 | 1 | ||||||||||||||||||||||
 Meksiko
|
2 | 2 | 2 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 2 | 3 | 3 | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 | 17 | ||||||
 Holandija |
1 | 4 | 3 | 1 | 3 | 3 | 6 | |||||||||||||||||
 Novi Zeland |
1 | 1 | ||||||||||||||||||||||
 Norveška |
2 | 2 | 2 | 3 | ||||||||||||||||||||
 Peru |
1 | 1 | 2 | |||||||||||||||||||||
| Poljska
|
3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 2 | 3 | 4 | 4 | 11 | ||||||||||||
 Portugal |
1 | 1 | 3 | 3 | 1 | 1 | 1 | 7 | ||||||||||||||||
 Rumunija |
3 | 3 | 3 | 1 | 1 | 1 | 6 | |||||||||||||||||
| Rusija |
5 | 3 | 3 | 4 | 4 | 5 | ||||||||||||||||||
 Južna Afrika |
1 | 3 | 1 | 1 | 1 | 1 | 6 | |||||||||||||||||
 Južna Koreja |
1 | 3 | 3 | 3 | 1 | 2 | 3 | 7 | ||||||||||||||||
| SSSR |
3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 9 | ||||||||||||||
 Španija |
3 | 2 | 3 | 3 | 3 | 3 | 1 | 7 | ||||||||||||||||
| Švedska |
12 | 4 | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 1 | 2 | 1 | 21 | ||
 Švajcarska |
3 | 3 | 3 | 3 | 1 | 3 | 1 | 3 | 3 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 14 | |||||||||
 Tunis |
3 | 1 | ||||||||||||||||||||||
| Ukrajina
|
1 | 3 | 1 | 3 | 4 | |||||||||||||||||||
| ZND |
3 | 1 | ||||||||||||||||||||||
| SAD |
1 | 2 | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 1 | 4 | 4 | 4 | 21 | ||
 Urugvaj |
1 | 1 | 1 | 1 | 4 | |||||||||||||||||||
| Zapadna Nemačka |
3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 5 | ||||||||||||||||||
| Zemlje | 10 | 7 | 11 | 14 | 10 | 16 | 16 | 19 | 16 | 23 | 15 | 18 | 20 | 17 | 17 | 18 | 26 | 30 | 22 | 24 | 26 | 27 | ||
| Učesnika | 32 | 23 | 38 | 37 | 24 | 42 | 45 | 51 | 40 | 60 | 37 | 48 | 59 | 47 | 43 | 52 | 65 | 66 | 32 | 48 | 64 | 72 | ||
| Zemlja | 12 | 20 | 24 | 28 | 32 | 36 | 48 | 52 | 56 | 60 | 64 | 68 | 72 | 76 | 80 | 84 | 88 | 92 | 96 | 00 | 04 | 08 | 12 | God. |
- ^ „Moderni petoboj”.
- ^ „Pravila modernog pentatlona”.
- ^ https://www.uipmworld.org/history. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - ^ https://web.archive.org/web/20130522024714/http://www.oks.org.rs/takmicenja/olimpijske-igre/letnje-olimpijske-igre/viii-igre-pariz-1924/jugoslavija-1924/. Arhivirano iz originala 22. 05. 2013. g. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - ^ https://web.archive.org/web/20130522024103/http://www.oks.org.rs/takmicenja/olimpijske-igre/letnje-olimpijske-igre/xviii-igre-tokio-1964/jugoslavija-1964/. Arhivirano iz originala 22. 05. 2013. g. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - ^ a b https://web.archive.org/web/20191227010908/http://www.oks.org.rs/takmicenja/olimpijske-igre/letnje-olimpijske-igre/xix-igre-meksiko-siti-1968/jugoslavija-1968/. Arhivirano iz originala 27. 12. 2019. g. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - ^ https://web.archive.org/web/20191227013920/http://www.oks.org.rs/takmicenja/olimpijske-igre/letnje-olimpijske-igre/xx-igre-minhen-1972/jugoslavija-1972/. Arhivirano iz originala 27. 12. 2019. g. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - ^ https://web.archive.org/web/20191227015426/http://www.oks.org.rs/takmicenja/olimpijske-igre/letnje-olimpijske-igre/xxi-igre-montreal-1976/jugoslavija-1976/. Arhivirano iz originala 27. 12. 2019. g. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć)