Narodna skupština Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca
Narodna skupština Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca je bila jednodomno narodno predstavništvo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Svoj rad je otpočela nakon donošenja Vidovdanskog ustava (1921).
Raspuštena je uvođenjem šestojanuarske diktature (1929).
Sastav[uredi | uredi izvor]
Narodnu skupštinu su sastavljali poslanici koje je narod birao opštim, jednakim, neposrednim i tajnim glasanjem, sa predstavništvom manjina. Na svakih 40.000 stanovnika birao se po jedan poslanik. Mandat Narodne skupštine je trajao četiri godine.[1]
Narodna skupština se sastajala u Beogradu u redovan saziv svake godine 20. oktobra, ako pre toga nije kraljevim ukazom sazvana u vanredan saziv. Ako bi u slučaju rata prestonica bila izmeštena, Narodna skupština se sastajala u mestu privremene prestonice. Narodna skupština je pregledala sama punomoćstva svojih članova i odlučivala o njima. Propisivala je sebi poslovnik i za svaki saziv iz svoje sredine birala svoje časništvo.[2]
Biračko pravo je imao svaki državljanin po rođenju ili prirođenju, ako je navršio 21 godinu. Oficiri, aktivni i neaktivni, kao i podoficiri i vojnici pod zastavom, nisu mogli vršiti biračko pravo niti biti birani. Zakon je rešavao o ženskom pravu glasa.[3] Za narodnog poslanika je mogao biti izabran samo onaj koji je imao biračko pravo, bez obzira da li je uveden u birački spisak. Morao je ispunjavati sledeće uslove: da je državljanin po rođenju ili prirođenju Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca,[4] da je navršio 30 godina i da govori i piše narodnim jezikom. Narodni poslanici nisu mogu biti u isto vreme državni liferanti ili državni preduzimači. Policijski, finansijski i šumarski činovnici, kao i činovnici agrarne reforme, nisu se mogli kandidovati osim ako su to prestali biti godinu dana pre raspisa izbora. Ministri (aktivni i na raspolaganju) i profesori univerziteta mogli su se kandidovati, i ako bi bili izabrani zadržavali su svoj položaj.[5]
Delokrug[uredi | uredi izvor]
Zakonske predloge su podnosili, po ovlašćenju kraljevom, Ministarski savet ili pojedini ministri. Pravo podnošenja zakonskih predloga pripadalo je svakom članu Narodne skupštine.[6]
Kralj je zaključivao ugovore sa tuđim državama, ali je za potvrdu tih ugovora bilo potrebno prethodno odobrenje Narodne skupštine. Za potvrdu čisto političkih sporazuma, ako nisu bili protivni Ustavu i zakonima, nije bilo potrebno prethodno odobrenje Narodne skupštine. Ugovor da tuđa vojska posedne zemljište Kraljevine ili da pređe preko njega nije vredeo bez prethodnog odobrenja Narodne skupštine. Narodna skupština je mogla, kad bi to iziskivala državna potreba, odlukom unapred ovlastiti Ministarski savet da izda mere za neodložnu primenu predloženog ugovora. Državna teritorija se nije mogla otuđiti ili razmeniti bez odobrenja Narodne skupštine.[7]
Narodna skupština je mogla punovažno rešavati ako je na sednici bila prisutna jedna trećina svih poslanika. Za punovažno rešenje bila je potrebna većina glasova prisutnih poslanika. U slučaju ravne podele glasova predlog, o kome se glasalo, smatrao se da je odbačen. O svakom zakonskom predlogu moralo se glasati dva puta u istom sazivu Narodne skupštine pre nego što bi se on konačno usvojio.[8]
Narodnoj skupštini je pripadalo isključivo pravo da u svojoj sredini održava red preko svoga predsednika. Nikakva oružana sila se nije mogla postaviti u zgradi Narodne skupštine niti u njezinom dvorištu bez odobrenja predsednika Narodne skupštine.[9] U Narodnoj skupštini su imali pravo da govore samo njeni članovi, članovi vlade i vladini poverenici.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Narodna skupština Kraljevine Srbije
- Narodna skupština Kraljevine Jugoslavije
- Ministarski savet Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Član 69. Ustava Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (1921)
- ^ Članovi 75—77. Ustava Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (1921)
- ^ Žene nisu imale pravo glasa.
- ^ Prirođeni državljanin, ako nije narodnosti srpsko-hrvatsko-slovenačke, morao je biti nastanjen najmanje deset godina računajući od dana prirođenja.
- ^ Članovi 70—73. Ustava Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (1921)
- ^ Član 78. Ustava Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (1921)
- ^ Član 79. Ustava Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (1921)
- ^ Članovi 85. i 86. Ustava Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (1921)
- ^ Član 89. Ustava Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (1921)
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Dimić, Ljubodrag (2001). Istorija srpske državnosti. 3. Novi Sad: Ogranak SANU.