Narodna stranka (Crna Gora)

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za druge upotrebe pogledajte stranicu Narodna stranka.
Narodna stranka
NS
VođaPredrag Popović
OsnivačNovak Kilibarda
SloganNeotuđivo je pravo čovjeka na život, slobodu i imovinu
Osnovana1990.
SedištePodgorica
 Crna Gora
Mladi ogranakMladi klub Narodne stranke
IdeologijaSrpsko-crnogorski unionizam,
Demohrišćanstvo,
Kulturni konzervativizam.
Politička pozicijaDesni centar/desnica
Evropska strankaEvropski hrišćanski politički pokret
www.narodnastranka.com

Narodna stranka (NS) je politička stranka u Crnoj Gori. Osnovana je 1990. godine, i od tada pa sve do 2009. godine bila je parlamentarna stranka u Crnoj Gori. Imala je značajnu ulogu u političkom životu. Redovno je učestvovala na republičkim i lokalnim izborima. Povremeno je učestvovala i na saveznim izborima. U pojedinim periodima učestvovala je i u vlasti, na republičkom i saveznom nivou.[1]

Iako se programski zalagala za očuvanje državnog jedinstva Crne Gore i Srbije, prvo u okviru Savezne Republike Jugoslavije (1992-2003), a potom u okviru Državne zajednice Srbije i Crne Gore (2003-2006), Narodna stranka je u praksi značajno doprinela destabilizaciji zajedničke države, bojkotujući savezne izbore u maju 1992. godine i septembru 2000. godine, a najveći raskorak između programskih načela NS i njene političke djelatnosti dogodio se u razdoblju od kraja 1997. do početka 2001. godine, kada je NS svojim pristajanjem uz republičku vlast presudno doprinela učvršćivanju režima Mila Đukanovića.[2]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Pavle Milić, potpredsjednik Narodne stranke (1990-1991)

Sredinom februara 1990. godine, u Podgorici je formiran Inicijativni odbor za osnivanje Narodne stranke.[3] Tokom narednih mjeseci, u stvaranje stranke uključio se niz istaknutih javnih ličnosti, među kojima su većinu činili dotadašnji politički disidenti i drugi opoziciono orijentisani intelektualci: Novak Kilibarda, Pavle Milić, Nada Lazarević, Božidar Bojović, Mitar Čvorović, Dragan Šoć i drugi. Narodna stranka je i zvanično osnovana 12. maja 1990. godine, neposredno nakon uvođenja višestranačkog sistema. Za prvog predsjednika izabran je Novak Kilibarda, koji je na toj dužnosti ostao od 1990. do 2000. godine.[4][5]

Pitanje stranačkog naziva[uredi | uredi izvor]

Jedno od ključnih pitanja koje se postavilo tokom priprema za osnivanje stranke, bilo je pitanje o njenom budućem nazivu. Već tokom prvih rasprava, pokazalo se da to pitanje ima poseban značaj za političko i identitetsko profilisanje stranke.[6] U to vrijeme, kada su činjeni prvi koraci ka uvođenju višestranačkog sistema, u opozicionim krugovima postojala je sklonost ka pozivanju na obnovu starih političkih tradicija, što se na polju stranačke politike manifestovalo u vidu težnje za obnovom nekadašnjih istorijskih stranaka. Stoga je već od stvaranja Inicijativnog odbora postojala težnja ka usvajanju naziva Narodna stranka, uz pozivanje na politički kontinuitet sa istorijskom Narodnom strankom iz vremena Knjaževine Crne Gore, koja je bila osnovana 1906. godine, te je u javnosti često pominjana i kao najstarija stranka u Crnoj Gori.[7]

Iako je to bilo tačno za područje nekadašnje Crne Gore (knjaževine i kraljevine), savremena Crna Gora je zajedno sa tim nasljeđem ravnopravno baštinila i političko nasljeđe drugih oblasti, koje su kasnije ušle u njen sastav, što se u prvom redu odnosilo na područje Boke kotorske, koje je imalo znatno stariju tradiciju političkog organizovanja. Još od 1879. godine, na tom području je djelovala Srpska narodna stranka, koja je bila za više od četvrt vijeka starija od Narodne stranke u tadašnjoj Knjaževini Crnoj Gori. Stoga se među inicijatorima već tokom proljeća 1990. godine javilo prijedlog u prilog naziva sa srpskom nacionalnom odrednicom, koji bi glasio: Srpska narodna stranka. Za taj prijedlog najviše se zalagao Bogoljub Šijaković, ali tome se odlučno suprotstavljao Novak Kilibarda, za kojim se potom povela i većina članova Inicijativnog odbora. Ne želeći da se složi sa takvim odnosom prema srpskoj identitetskoj odrednici, Šijaković je u znak protesta napustio Inicijativni odbor, čime je na simboličan način bio označen i početak brojnih razilaženja koja su tokom narednih godina obilježila razvoj ove stranke.[8]

Pitanje o uvođenju srpske odrednice u naziv stranke pokretano je i tokom naredih godina, ali bez uspjeha. Tim povodom se u stranačkom rukovodstvu razvila posebna vrsta odnosa prema nazivu Narodna stranka, koji je uzdignut na stepen simbola sa posebnim značenjem, uz redovno pozivanje na politički kontinuitet sa istorijskom Narodnom strankom (1906) koja je uporno proglašavana za "najstariju" političku stranku u Crnoj Gori.[7][9] Time je na posredan način prećutkivano da političke tradicije Boke kotorske i tamošnje znatno starije Srpske narodne stranke (1879) takođe predstavljaju ravnopravni dio političke baštine savremene Crne Gore.

Nakon zamiranja političke djelatnosti, počevši od 2016. godine, rukovodstvo Narodne stranke je postepeno svedeno na nekolicinu čuvara stranačkog naziva, koji nikada nije ni imao ono značenje i značaj koji su mu uporno pridavali Novak Kilibarda i njegovi ideološki sljedbenici, koji su se godinama borili protiv svakog prijedloga za uvođenje srpske odrednice u naziv stranke. Čak i 2018. godine, u vrijeme kada se pojavila inicijativa za ujedinjenje ostataka Narodne stranke sa politički aktivnom Demokratskom srpskom strankom (DSS), rukovodioci već uveliko rasute Narodne stranke predlagali su da se stranačko objedinjavanje izvrši upravo pod nazivom Narodne stranke, na šta rukovodstvo DSS nije moglo pristati, upravo zbog toga što bi prihvatanje naziva bez srpske nacionalne odrednice predstavljalo čin odricanja od autentičnog srpskog političkog identiteta, koji je bio obilježje DSS od njenog osnivanja.[10]

Opoziciona djelatnost[uredi | uredi izvor]

Na prvim višestranačkim skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani u decembru 1990. godine, Narodna stranka je osvojila 39,146 glasova (13,84%) i 13 poslaničkih mandata, što je bio značajan uspjeh. Međutim, već tokom 1991. godine, došlo je do ozbiljnih podjela u stranci, koje su nastale upravo povodom odnosa stranačkog rukovodstva prema nacionalnom pitanju. Pošto je veći dio rukovodstva stao uz Novaka Kilibardu, stranku je napustilo dvoje potpredsjednika, Pavle Milić i Nada Lazarević, koji su potom formirali Srpsku narodnu obnovu u Crnoj Gori. U proljeće 1992. godine došlo je do novih potresa u stranci, koji su bili podstaknuti odlukom Novaka Kilibarde da NS ne učestvuje na saveznim izborima, raspisanim za 31. maj. Nakon niza unutrašnjih sporova, došlo je do konačnog raskola u stranci, a otcjepljeno krilo je potom formiralo Narodnu demokratsku stranku na čelu sa Mitrom Čvorovićem. U međuvremenu, Kilibarda je odlučio da pruži podršku tadašnjem saveznom premijeru Milanu Paniću, tako da je Narodna stranka učestvovala na novim saveznim izborima koji su održani u decembru 1992. godine, osvojivši 34,436 glasova i 4 mandata.[11]

Zastava Crne Gore (1994-2004), sa plavetnom bojom u sasvim novoj svijetloplavoj nijansi - rješenje za koje su glasali i poslanici NS

Narodna stranka je krajem 1993. godine odigrala neslavnu ulogu u procesu donošenja novog zakona o državnim simbolima.[12] Iako se na riječima zalagalo za izvornu crveno-plavo-bijelu trobojku, rukovodstvo NS je naknadno prihvatilo "kompromisni" prijedlog da se plava boja ozakoni kao plavetna, uz pozivanje na upotrebu tog termina u Ustavu Crne Gore iz 1905. godine. Iako je taj termin bio poetski sinonim za plavu boju, već tokom rasprave je postalo izvjesno da se pomenuti termin od strane vladajuće DPS predlaže sa drugačijom namjerom, kako bi se u novu državnu zastavu uvela neka posebna nijansa plave boje. Iako se moglo očekivati da će rukovodstvo NS odbaciti takve pokušaje manipulacije, dogodilo se upravo suprotno - poslanici NS su podržali prijedlog vladajuće DPS, za koji su potom i glasali. Tako je najveća prosrpska stranka postala saučesnik u ozvaničenju potpuno novih rješenja, koja su se nedugo potom pokazala kao sastavni dio osmišljene antisrpske politike.[13][14][15]

Tokom 1996. godine, rukovodstvo NS se založilo za stvaranje šire koalicije opozicionih stranaka, stupivši u pregovore sa Liberalnim svezom Crne Gore (LSCG). Iako su dvije stranke u programskom smislu znatno udaljene, njihova rukovodstva su uspjela da se dogovore o sklapanju koalicije, sa ciljem promjene tadašnje vlasti. Na skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani u novembru 1996. godine, NS i LSCG su nastupile u okviru koalicije pod nazivom Narodna sloga, koja je osvojila 74,963 glasova (24,91%), odnosno 19 mandata.[16]

Neposredno po konstituisanju novoizabranog saziva Skupštine Crne Gore, u rukovodstvu NS je početkom 1997. godine došlo do spora po pitanju dalje saradnje sa LSCG. Dio rukovodstva oko predsjednika Novaka Kilibarde zalagao se za nastavak saradnje sa LSCG u okviru koalicije Narodna sloga, što je dovelo do stvaranja zajedničkog poslaničkog kluba. Sa tom odlukom nije se slagao dio rukovodstva NS okupljen oko potpredsjednika Božidara Bojovića, pozivajući se na odredbe koalicionog sporazuma koji je predviđao da će dvije stranke u slučaju izbornog neuspjeha nastaviti da djeluju samostalno, što je podrazumjevalo punu slobodu političkog djelovanja, uz stvaranje odvojenih poslaničkih klubova.[17]

U isto vrijeme, dio rukovodstva NS oko predsjednika Novaka Kilibarde počeo se izjašnjavati za uspostavljanje saradnje sa vladajućom Demokratskom partijom socijalista, odnosno sa onim dijelom DPS koji je predvodio Milo Đukanović. Usljed sve izraženijih programskih razlika, došlo do unutrašnjeg stranačkog raskola i stvaranja posebne Srpske narodne stranke, na čelu sa Božidarom Bojovićem.[18]

Podrška Đukanovićevom režimu (1997-2001)[uredi | uredi izvor]

Na predsjedničkim izborima koji su u Crnoj Gori održani u oktobru 1997. godine, rukovodstvo NS je podržalo izbor Mila Đukanovića. Uoči izbora, NS je 25. avgusta sklopila poseban sporazum sa pojedinim suverenističkim i manjinskim strankama, kojim su sve potpisnice preuzele obavezu da na predstojećim izborima neće isticali sopstvene predsedničke kandidate,[19] čime su stvoreni preduslovi za potonje svrstavanje opozicije uz Mila Đukanovića, a protiv Momira Bulatovića. Iako je izborni proces bio praćen brojnim nepravilnostima, rukovodstvo NS je priznalo zvanične izborne rezultate, svrstavši se otvoreno na stranu Đukanovićevog režima. U vrijeme spora oko izbornih rezultata, Novak Kilibarda je kao predsednik NS uputio javni poziv NATO paktu da interveniše u Crnoj Gori, što je naišlo na burne reakcije u političkoj i široj javnosti.[20]

Koalicija između Narodne stranke i Đukanovićevog režima ozvaničena je 5. februara 1998. godine, kada je izvršena rekonstrukcija Vlade Crne Gore, u koju su ušli i predstavnici NS. Za potpredsjednika Vlade izabran je Predrag Drecun, visoki funkcioner NS, a stranka je dobila i dva ministarska mjesta.[21][22] Ulaskom u vlast, NS je kao dotadašnja opoziciona stranka pribavila neophodnu demokratsku legitimizaciju Đukanovićevom režimu.

Na skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani u maju 1998. godine, Narodna stranka je učestvovala u okviru koalicije Da živimo bolje, koju je predvodio Milo Đukanović. Nakon izborne pobjede, čelnici NS su izabrani na visoke državne funkcije.[23] Novak Kilibarda je izabran za potpredsednika Vlade Crne Gore, umesto Predraga Drecuna, a ostali čelnici NS su dobili ministarske i druge funkcije u raznim državnim organima i agencijama. Postavši dio vladajućeg režima, NS je počela da vodi politiku koja se znatno razlikovala od izvornog stranačkog programa. Rukovodstvo NS je na čelu sa Novakom Kilibardom nastavilo da zastupa stavove koji su bili upereni ne samo protiv tadašnjeg državnog rukovodstva SRJ, već i protiv Vojske SRJ,[24] što je došlo do posebnog izražaja uoči i tokom NATO agresije u proljeće 1999. godine.[25]

Neposredno po okončanju rata, u vrijeme teške unutrašnje krize u tadašnjoj SRJ, Đukanovićev režim je istupio sa zahtjevom da se SRJ transformiše u uniju konfederalnog tipa, najavivši usvajanje posebne političke deklaracije. Iako je rukovodstvo NS tokom pregovora sa koalicionim partnerima bilo sklonije modelu labave federacije,[26] na kraju je ipak prihvaćen konfederalni model. Upravo u to vrijeme, do izražaja su počela da dolaze unutrašnja neslaganja u vrhu NS oko raznih strateških i taktičkih pitanja.[27] Uprkos tome, saglasnost sa koalicionim partnerima je postignuta: Vlada Crne Gore je 5. avgusta 1999. godine usvojila političku deklaraciju pod nazivom Osnovi novih odnosa Crne Gore i Srbije,[28][29] a u donošenju i promociji tog dokumenta je aktivno učestvovalo i rukovodstvo NS.[30]

Takvo radikalno odstupanje rukovodstva NS od izvornog programa dovelo je do pojave nezadovoljstva u stranačkoj bazi, a kritike su stizale ne samo od srpskih opozicionih stranaka u Crnoj Gori, već i od pojedinih demokratskih stranaka u Srbiji, sa kojima je NS imala tradicionalno dobru saradnju. Početkom 2000. godine, usljed sve većeg raskoraka između stranačkog programa i prakse, u stranci je došlo do ozbiljnih unutrašnjih podjela. Nakon sukoba sa većim dijelom stranačkog vrha, Novak Kilibarda se povukao sa funkcije potpredsjednika Vlade Crne Gore,[31] na koju je potom izabran Savo Đurđevac, visoki funkcioner NS. U međuvremenu, Kilibarda je izgubio i funkciju predsjednika NS,[32] na koju je izabran Dragan Šoć, a visoke funkcije u stranci su zadržali Predrag Drecun, Savo Marković i Predrag Popović. Međutim, novo rukovodstvo NS je uprkos pozivima opozicionih stranaka iz Srbije odbilo da učestvuje na saveznim izborima, koji su održani u septembru 2000. godine.[33]

Do značajnog zaokreta u politici Narodne stranke došlo je krajem 2000. godine, kada su njeni koalicioni partneri (DPS i SDP) odlučili da odustanu od dotadašnjeg zalaganja za konfederalni model odnosa između Crne Gore i Srbije. Kada su DPS i SDP predložile da Vlada Crne Gore usvoji novu programsku deklaraciju, zasnovanu na konceptu državne nezavisnosti Crne Gore, rukovodstvo NS se usprotivilo takvom predlogu, braneći konfederalni model.[34][35] Pošto se ispostavilo da kompromis o tom pitanju nije moguć, Vlada Crne Gore je 28. decembra 2000. godine većinom glasova usvojila novu političku deklaraciju, zasnovanu na konceptu državne nezavisnosti Crne Gore. Za usvajanje tog dokumenta glasali su ministri iz redova DPS i SDP, dok su ministri iz redova NS najavili napuštanje vladajuće koalicije. Ta odluka je realizovana početkom januara 2001. godine, kada je NS i zvanično odustala od daljeg učešća u vlasti, preuzevši ponovo ulogu opozicione stranke.[36][37]

Tokom razdoblja saradnje sa vladajućom DPS, od predsjedničkih izbora iz 1997. godine do početka 2001. godine, rukovodstvo NS je svojim svrstavanjem uz vladajuću stranku značajno doprinjelo legitimizaciji i učvršćivanju režima Mila Đukanovića. Iako je kasnije rukovodstvo stranke u više navrata pokušalo da svu odgovornost za saradnju NS sa Đukanovićevim režimom pripiše tadašnjem predsjedniku Novaku Kilibardi, u sprovođenju takve politike aktivno je učestvovalo celokupno stranačko rukovodstvo, kome su pripadali i kasniji čelnici stranke Dragan Šoć i Predrag Popović.

Odnos prema referendumu (2006)[uredi | uredi izvor]

Nakon raskida saradnje sa Đukanovićevim režimom (2001), Narodna stranka se pod rukovodstvom Dragana Šoća počela vraćati svom ranijem programskom zalaganju za očuvanje državnog jedinstva Crne Gore i Srbije. Na skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani u proljeće 2001. godine, NS je učestvovala u okviru koalicije "Zajedno za Jugoslaviju", kojoj su takođe pripadale SNP i SNS. Koalicija je osvojila 148.513 glasova (40,56%) i 33 poslanička mandata, nakon čega su povedeni pregovori sa Liberalnim savezom Crne Gore radi formiranja parlamentarne većine, ali sporazum nije postignut, usljed čega je došlo do raspisivanja novih izbora. Na skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani 2002. godine, NS je učestvovala u okviru koalicije "Zajedno za promjene", takođe sa SNP i SNS. Koalicija je osvojila 133.900 glasova (37,92%) i 30 poslaničkih mandata. Nakon povlačenja Dragana Šoća sa funkcije predsjednika NS u martu 2005. godine,[38][39] za novog predsjednika je izabran Predrag Popović.[40][41]

Nakon najave referenduma o državnom statusu Crne Gore, NS je uzela učešće u stvaranju šire koalicije unionističkih stranaka. Pošto je krajem 2005. i početkom 2006. godine došlo do intenziviranja javne rasprave o donošenju posebnog referendumskog zakona, rukovodstvo NS se založilo za pokretanje međustranačkih dogovora koji su potom doveli do formulisanja zajedničkih stavova unionističkog bloka. U to vrijeme, Narodna stranka je zastupala stav da odluka o nezavisnosti Crne Gore može biti donijeta samo ako se u prilog nezavisnosti izjasni apsolutna većina od ukupnog broja građana sa pravom glasa, a isti stav su zastupale i druge unionističke stranke. Nasuprot tome, crnogorske režimske stranke su zastupale stav da je za donošenje odluke o nezavisnosti dovoljno da se u prilog nezavisnosti izjasni prosta većina od onog broja građana koji će izaći na glasanje.[42][43][44]

Kao posrednik u ovoj raspravi pojavila se Evropska unija, čiji su predstavnici predložili kompromisno rješenje, po kome bi se odluka o nezavisnosti imala smatrati važećom ukoliko se u prilog nezavisnosti izjasni više od 55% u odnosu na ukupan broj važećih glasova (ukupan broj onih koji su glasali, umanjen za broj nevažećih glasova). Taj prijedlog EU je doveo do pokretanja novih rasprava, kako među opozicionim, tako i među vladajućim strankama. Pošto je procjenila da se prag od 55% ipak može dostići, vladajuća Demokratska partija socijalista Crne Gore je odlučila da podrži prijedlog EU. Međutim, DPS nije mogla samostalno da izglasa referendumski zakon, tako da je ključna uloga u izboru konačnog rješenja pripala opozicionim strankama, među kojima je bila i Narodna stranka. Početkom februara 2006. godine, rukovodstvo Narodne stranke se još uvek zalagalo za princip apsolute većine u odnosu na ukupni broj birača. Međutim, pod otvorenim pritiskom EU, rukovodstvo NS je sredinom februara popustilo, a Predrag Popović je 19. februara 2006. godine postao prvi među stranačkim liderima unionističkog bloka koji se javno založio za prihvatanje prijedloga EU. Taj stav je narednog dana podržalo i Predsjedništvo NS, a na sjednici održanoj 22. februara za prihvatanje prijedloga EU se izjasnio i Glavni odbor NS. U isto vrijeme, prijedlog EU su prihvatila i rukovodstva ostalih unionističkih stranaka.[45][46][47][48][49][50][51][52][53][54]

Skupština Crne Gore je 1. marta 2006. godine izglasala "Zakon o referendumu o državno-pravnom statusu Republike Crne Gore".[55] Od tadašnjeg ukupnog broja poslanika (75), za usvajanje zakona glasalo je njih 60, uključujući i poslanike Narodne stranke.[56][57] Referendum je održan je 21. maja. Od ukupno 484,718 građana sa pravom glasa, na referendum je izašlo 419,236 (86.49%), a u prilog nezavisnosti se izjasnilo 230,711 građana, što je predstavljalo 47,5% u odnosu na ukupno biračko tijelo, odnosno 55,5% u odnosu na broj glasalih.[58] Tokom sprovođenja referendumskog procesa, došlo je do brojnih nepravilnosti, usled kojih je legitimitet zvanično saopštenih rezultata bio doveden u pitanje.[59]

Zvanični rezultati referenduma djelovali su porazno na Narodnu stranku i ostale članice unionističkog bloka, pošto se pokazalo da je izglasavanje državne nezavisnosti Crne Gore, uprkos nepostojanju apsolute većine, na kraju bilo omogućeno upravo zahvaljujući pristajanju unionističkih stranaka na ozakonjenje iznuđenih rješenja, koja su bila propagirana od strane Evropske unije. Napuštanjem osnovnog demokratskog principa, po kome se ključne referendumske odluke od državnog i istorijskog značaja donose većinom glasova u odnosu na ukupan broj birača, tadašnje rukovodstvo Narodne stranke je zajedno sa rukovodstvima drugih opozicionih stranaka omogućilo vladajućoj DPS i drugim separatističkim strankama da program državne nezavisnosti ostvare bez podrške apsolute većine biračkog tijela u Crnoj Gori. Iako je u februaru bio prvi zagovornik prihvatanja spornog prijedloga EU (većina od 55% u odnosu na broj izašlih glasača), predsjednik Narodne stranke Predrag Popović je neposredno nakon referenduma bio izričit u stavu da lideri unionističkog bloka ne snose odgovornost za ishod referenduma, naglasivši da ni jedan od njih ne bi trebalo da podnese ostavku.[60]

Djelatnost nakon 2006. godine[uredi | uredi izvor]

Prijedlog za zastavu Crne Gore (2007), koji je podnijela SNP, a koji su podržale Narodna stranka i DSS: trobojka sa plavetnom bojom u svijetloplavoj nijansi
Simbol Narodnjačke koalicije, u čijem je sastavu bila i Narodna stranka (2009)
Simbol koalicije Srpska sloga, u čijem je sastavu bila i Narodna stranka (2012)

Nakon referenduma, Narodna stranka je odbila da prizna rezultate zbog brojnih dokaza o namještanju, ucjenama, kupovini glasova i nepravilnostima u biračkim spiskovima. Međutim, naknadno je prihvatila postojeće stanje. Nakon toga, NS se zalagala za uklanjanje Mila Đukanovića sa vlasti i poboljšanje odnosa sa Srbijom. Narodna stranka je nastavila da njeguje istoriju, tradiciju i kulturu dinastije Petrović-Njegoš, smatrajući da je Crna Gora srpska nacionalna država, koja po svojoj specifičnoj istoriji i državnosti ni na koji način ne zaostaje za Srbijom. Narodna stranka je bila u procesu sticanja statusa posmatrača u Evropskoj narodnoj partiji i Međunarodnoj demokratskoj uniji. Počevši od 2007. godine, Narodna stranka je član Evropskog hrišćanskog političkog pokreta.

Na skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani u septembru 2006. godine, NS je nastupila u koaliciji sa SNP i DSS, ostvarivši znatno lošiji rezultat u odnosu na prethodne izbore, usljed čega je predsjednik Predrag Popović ponudio ostavku, ali je nakon izglasavanja povjerenja ipak nastavio da vodi stranku.[61]

Tokom rasprave o donošenju novog Ustava Crne Gore (2007), rukovodstvo Narodne stranke nije podržalo prijedlog Srpske liste da se da osnovu zastave Crne Gore uzme crveno-plavo-bijela trobojka, već je podržalo prijedlog SNP da se središnja boja definiše kao plavetna, čime je potvrđen stav koji je NS imala prema tom pitanju još od vremena Novaka Kilibarde.[62] Iako je taj izraz, koji je bio poetski sinonim za plavu boju, svojevremeno (1993-1994) zloupotrebljen od strane režima radi uvođenja u zastavu potpuno nove svijetloplave boje, rukovodstvo Narodne stranke je prešlo preko brojnih upozorenja stručne i šire srpske javnosti, oslonivši se na tumačenja svog visokog funkcionera Jovana Markuša, koji je iste 2007. godine objavio pregledan rad o državnim simbolima Crne Gore, u kome je ovo pitanje relativizovano, radi spasavanja stranačkog ugleda.[63]

Tokom 2008. godine, u rukovodstvu stranke došlo je do spora između predsjednika Predraga Popovića i potpredsjednika Živka Pekovića, koji je zatražio Popovićevu ostavku ili smjenu zbog ponovnog odstupanja od izvornih stranačkih načela. Međutim, veći dio rukovodstva je ostao uz Popovića, koji je nastavio da vodi stranku.[64][65] Krajem iste godine, rukovodstvo NS nije podržalo prijedlog Srpske narodne stranke o ujedinjenju srpskih i prosrpskih stranaka u Crnoj Gori, uz obrazloženje da bi Narodna stranka time nestala sa političke scene, što je od strane Predraga Popovića ocjenjeno kao neprihvatljivo.[66]

Početkom 2009. godine, rukovodstvo NS je na čelu sa Predragom Popovićem izrazilo spremnost na saradnju sa crnogorskim vladajućim strankama,[67] što je naišlo na loš odjek u stranačkoj bazi. Upravo u to vrijeme, bivši predsjednik Narodne stranke Dragan Šoć objavio je svoju odluku o povlačenju iz aktivnog bavljenja politikom.[68] Uoči skupštinskih izbora koji su u Crnoj Gori održani u martu 2009. godine, Narodna stranka je u zajednici sa Demokratskom srpskom strankom formirala Narodnjačku koaliciju, koja nije uspjela da pređe izborni prag, osvojivši 9448 glasova (2,86%). Time je NS ostala bez mandata, izgubivši po prvi put u svojoj istoriji status parlamentarne stranke. Uprkos tome, Predrag Popović je u proljeće iste godine ponovo izabran za predsjednika NS.[69]

Narodna stranka se početkom 2011. godine našla u nezavidnom položaju, pošto je njenom predsjedniku Predragu Popoviću zbog dodatnog uzimanja državljanstva Srbije oduzeto državljanstvo Crne Gore,[70] koje mu je vraćeno tek 2016. godine.[71] U međuvremenu, pitanje državljanstva stranačkog predsjednika se negativno odrazilo na učešće stranke u političkom životu, kao i na vođenje stranačkih poslova. Neposredno nakon oduzimanja državljanstva, za zamjenika predsjednika NS je na Popovićev prijedlog izabran Dejan Vučićević, koji je krajem 2011. godine imenovan i za vršioca dužnosti predsjednika NS, što je smatrano privremenim rješenjem.[72][73][74][75][76] Pošto se rješavanje pitanja o Popovićevom državljanstvu odužilo, funkcija vršioca dužnosti predsjednika NS je u međuvremenu preneta na Jovana Markuša, a takvo stanje je trajalo sve do 2016. godine,[77] kada je Popoviću vraćeno državljanstvo, nakon čega je ponovo preuzeo aktivno obavljanje funkcije predsjednika NS.

U međuvremenu, tokom trajanja v.d. stanja (2011-2016), stranka je pretrpela nekoliko uzastopnih izbornih neuspjeha, kako na državnom, tako i na lokalnom nivou. Iako se sredinom 2012. godine uključila u stvaranje koalicije pod nazivom Srpska sloga, stranka nije uspjela da povrati parlamentarni status, pošto je koaliciona lista na skupštinskim izborima koji su održani u oktobru iste godine osvojila svega 5,275 glasova (1,45%), što nije bilo dovoljno za dobijanje poslaničkih mandata, tako da je NS ponovo ostala izvan parlamenta.

Tokom 2014. godine, u vrijeme priprema za održavanje lokalnih izbora u Crnoj Gori, dio stranačkog rukovodstva oko Predraga Popovića počeo da zagovara ulazak NS u koaliciju sa Demokratskom partijom socijalista Crne Gore.[78][79][80] U to vreme, mogući povratak u redove NS je najavio i bivši stranački potpredsjednik Predrag Drecun, koji se zalagao za građansko usmjerenje stranke i saradnju sa vladajućim režimom.[81] Zamisao o koaliciji sa DPS nije ostvarena, ali je doprinijela pokretanju raznih pitanja o držanju stranačkog rukovodstva u nekim ranijim i novijim zbivanjima, što je dovelo do daljeg osipanja stranke, koja 2016. godine nije učestvovala na skupštinskim izborima u Crnoj Gori. U proljeće 2017. godine, dotadašnji stranački predsjednik Predrag Popović je objavio da napušta aktivno bavljenje politikom.[82]

Tokom 2018. godine, pojavila se inicijativa za reorganizaciju i obnovu stranačkog rada.[83] Tim povodom se javila i zamisao o ujedinjenju Narodne stranke sa Demokratskom srpskom strankom, ali ta inicijativa nije sprovedena u djelo.[84]

Izbori[uredi | uredi izvor]

Skupština Crne Gore
Godina Br. glasova % glasova Osvojeni mandati Promjene Koalicija Vlast Lider
1990. 39.146 12,84%
13 / 125
 Stagnacija — opozicija Novak Kilibarda
1992. 37.549 12,71%
14 / 71
 Rast 1 — opozicija Novak Kilibarda
1996. 74.963 24,91%
11 / 71
 Pad 3 LSCG—NS opozicija Novak Kilibarda
1998. 170.080 48,87%
5 / 75
 Pad 6 ECG vladajuća Novak Kilibarda
2001. 148.513 40,56%
9 / 75
 Rast 4 ZZJ opozicija Dragan Šoć
2002. 133.900 38,4%
5 / 75
 Pad 4 ZZP opozicija Dragan Šoć
2006. 47.683 14,07%
2 / 81
 Pad 3 SNP—NS—DSS opozicija Predrag Popović
2009. 9.448 2,86%
0 / 81
 Pad 2 NS—DSS vanparlamentarna Predrag Popović
2012. 5.275 1,45%
0 / 81
 Stagnacija Srpska sloga vanparlamentarna Predrag Popović
2016. Nije učestvovala Nije učestvovala
0 / 81
 Stagnacija — vanparlamentarna Predrag Popović

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Narodna stranka (NS): Stari sajt”. Arhivirano iz originala 24. 10. 2007. g. Pristupljeno 24. 10. 2007. 
  2. ^ Nebojša Strugar (2007): Narodna stranka - udarna pesnica DPS-a
  3. ^ Sedmica (2017): Kako je nastala Narodna stranka (1)
  4. ^ Montenegrina: Ispovijest Novaka Kilibarde
  5. ^ Monitor: Dođoh, vidjeh - nestadoh
  6. ^ Sedmica (2017): Da li je Narodnu stranku formirala Udba?
  7. ^ a b Markuš 2005.
  8. ^ Sedmica (2017): Kako je nastala Narodna stranka (3)
  9. ^ IN4S (2017): Jubilej Narodne stranke, najstarije političke organizacije u Crnoj Gori
  10. ^ Vijesti (2018): DSS odbio inicijativu o ujedinjenju sa Narodnom strankom
  11. ^ Vreme (1993): Izbori 1992
  12. ^ „Službeni list Republike Crne Gore, god. 49, br. 56, od 29. decembra 1993. godine.”. Arhivirano iz originala 04. 12. 2020. g. Pristupljeno 15. 10. 2019. 
  13. ^ „AIM Press (1993): Simboli koje države?”. Arhivirano iz originala 25. 08. 2019. g. Pristupljeno 15. 10. 2019. 
  14. ^ „AIM Press (1993): Skupština Crne Gore: Po onoj - hljeba i igara”. Arhivirano iz originala 29. 09. 2019. g. Pristupljeno 15. 10. 2019. 
  15. ^ „AIM Press (1994): Može i suverena Crna Gora, ali, samo kao srpska!”. Arhivirano iz originala 15. 10. 2019. g. Pristupljeno 15. 10. 2019. 
  16. ^ Broj osvojenih mandata na parlamentarnim izborima, koji su održani 03.11.1996. godine
  17. ^ „AIM Press (1997): Narodna stranka pred novom diobom: Demokratski ili nacionalno”. Arhivirano iz originala 04. 08. 2019. g. Pristupljeno 04. 08. 2019. 
  18. ^ Naša borba (1997): Božidar Bojović izabran za predsjednika
  19. ^ OCSE (1997): Republic of Montenegro: Presidential Election
  20. ^ Naša borba (1997): Hoće li u Crnoj Gori biti posla za NATO?
  21. ^ Naša borba (1998): Nova vlada - višestranačka
  22. ^ Naša borba (1998): Izabrana nova vlada
  23. ^ „AIM Press (1998): Novak Kilibarda: Sa DPS-om smo u braku iz računa”. Arhivirano iz originala 19. 07. 2019. g. Pristupljeno 27. 07. 2019. 
  24. ^ Naša borba (1998): Policijom onemogućiti akcije VJ
  25. ^ „AIM (1999): Kilibarda na nišanu vojnog suda”. Arhivirano iz originala 27. 07. 2019. g. Pristupljeno 27. 07. 2019. 
  26. ^ Glas javnosti (1999): Drecun: Platforma za novu državu uglavnom spremna
  27. ^ „AIM (1999): Vrenje u vrhu Kilibardinih narodnjaka: Potpredsjednici protiv predsjednika”. Arhivirano iz originala 28. 07. 2019. g. Pristupljeno 28. 07. 2019. 
  28. ^ Osnovi novih odnosa Crne Gore i Srbije (1999)
  29. ^ „Vreme (1999): Srpske stranke o crnogorskoj Platformi”. Arhivirano iz originala 07. 03. 2008. g. Pristupljeno 28. 07. 2019. 
  30. ^ B92 (1999): Platforma stigla u crnogorski parlament
  31. ^ „AIM (2000)> Rascjepi u Narodnoj stranci Crne Gore”. Arhivirano iz originala 28. 07. 2019. g. Pristupljeno 28. 07. 2019. 
  32. ^ B92 (2000): Kilibarda bez podrške rukovodstva Narodne stranke
  33. ^ „AIM (2000): Crnogorska vlast i srpska opozicija: Kraj kratkotrajne ljubavi”. Arhivirano iz originala 05. 04. 2016. g. Pristupljeno 28. 07. 2019. 
  34. ^ „AIM (2000): Dogovora ni na vidiku”. Arhivirano iz originala 28. 07. 2019. g. Pristupljeno 28. 07. 2019. 
  35. ^ B92 (2000): GO Narodne stranke u nedelju odlučuje o predlozima DPS
  36. ^ B92 (2001): Šoć: Ministri iz NS podneli pismene ostavke
  37. ^ „AIM (2001): Povratak narodnjaka u prazninu”. Arhivirano iz originala 28. 07. 2019. g. Pristupljeno 28. 07. 2019. 
  38. ^ Slobodna Evropa (2005): Šoć napušta funkciju predsjednika Narodne stranke
  39. ^ Glas javnosti (2005): Nikšić lomi crnogorsku opoziciju
  40. ^ PCNEN (2005): Popović se kandidovao i predložio potpredsjednike
  41. ^ PCNEN (2005): Predrag Popović novi predsjednik NS
  42. ^ B92 (2005): Venecijanska komisija o referendumu
  43. ^ Večernje novosti (2005): Navijaju za veću većinu
  44. ^ Večernje novosti (2005): Paragraf deli Crnu Goru
  45. ^ PCNEN (2006): Šoć: Nećemo se dogovoriti oko većine
  46. ^ Večernje novosti (2006): Između tri većine
  47. ^ Večernje novosti (2006): Vi­še od 41 ma­nje od 50
  48. ^ B92 (2006): Lajčak donosi predlog EU o većini
  49. ^ Večernje novosti (2006): Traže ustupke od Evrope
  50. ^ PCNEN (2006): NS prihvatila predlog EU
  51. ^ PCNEN (2006): NS i SNS podržale preporuke EU
  52. ^ Večernje novosti (2006): Siva zona razdvajanja
  53. ^ Večernje novosti (2006): Tra­ži­li ste, ras­pi­suj­te!
  54. ^ Večernje novosti (2006): Re­fe­ren­dum u cajt­no­tu
  55. ^ B92 (2006): Referendum 21. maja
  56. ^ „Zakon o referendumu o državno-pravnom statusu Republike Crne Gore (2006)” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 12. 07. 2018. g. Pristupljeno 09. 07. 2019. 
  57. ^ B92 (2006): Usvojen Zakon o Referendumu
  58. ^ OSCE (2006): Posmatračka misija za referendum OSCE/ODIHR-a: Konačni izvještaj
  59. ^ Markuš 2007. sfn greška: više ciljeva (2×): CITEREFMarkuš2007 (help)
  60. ^ PCNEN (2005): Popović: Bulatović ne treba da podnese ostavku
  61. ^ PCNEN (2006): Sjutra zasijeda GO NS
  62. ^ Nacrt Ustava Republike Crne Gore, sa prijedlozima opozicionih stranaka
  63. ^ Markuš 2007, str. 66-67, 80. sfn greška: više ciljeva (2×): CITEREFMarkuš2007 (help)
  64. ^ PCNEN (2008): Peković traži ostavku predsjednika NS
  65. ^ PCNEN (2008): Popović iznenađen
  66. ^ PCNEN (2008): NS: Bez razgovora sa SNS o novoj stranci
  67. ^ Politika (2009): NS želi pod vladajući kišobran
  68. ^ PCNEN (2009): Šoć napušta politiku
  69. ^ Srpske novine (2009): Popović i dalje predsjednik NS
  70. ^ Politika (2011): Popović: Lišen sam građanskih prava
  71. ^ RTCG (2016): Popović ponovo crnogorski državljanin
  72. ^ PCNEN (2011): Popović vratio mandat predsjednika NS
  73. ^ PCNEN (2011): NS se fokusira na zaštiti srpskih nacionalnih interesa
  74. ^ PCNEN (2011): Predrag Popović traži crnogorsko državljanstvo
  75. ^ PCNEN (2011): Vučićević umjesto Popovića
  76. ^ PCNEN (2012): Pokrenite inicijativu za vraćanje državljanstva predsjedniku NC
  77. ^ RTCG (2016): Popoviću dati državljanstvo CG
  78. ^ RTCG (2014): Popović: Vlast je spas za Srbe
  79. ^ RTCG (2014): Spremni na koaliciju sa DPS-om
  80. ^ IN4S (2014): Narodna stranka sa DPS i u Podgorici, u planu koalicija na republičkom nivou
  81. ^ IN4S (2014): Drecun se vraća u Narodnu stranku
  82. ^ CDM (2017): Popović: Očekujem ozbiljnu prekompoziciju na političkoj sceni
  83. ^ MINA (2018): Narodna stranka vraća se na političku scenu
  84. ^ Vuk Kadić (2018): Nadam se da će se u DSS-u predomisliti i da ćemo se ujediniti

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Народна_странка_(Црна_Гора)&oldid=27555288”