Nacionalni park Serengeti

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Nacionalni park Serengeti
Serengeti National Park, Hifadhi ya Serengeti
Svetska baština Uneska
Zvanično imeNacionalni park Serengeti
MestoSerengeti, Tanzanija, Mara, Simiyu Region, Tanzanija Uredi na Vikipodacima
Koordinate2° 19′ 58″ J; 34° 34′ 00″ I / 2.3328° J; 34.5667° I / -2.3328; 34.5667
Površina1.476.300 ha (1,5891×1011 sq ft)
Kriterijumprirodna: vii, x
Referenca156
Upis1981. (5. sednica)
Veb-sajthttp://whc.unesco.org/en/list/156

Nacionalni park Serengeti nalazi se u oblasti Serengeti u Tanzaniji koji se proteže na 14.763 km2 (5.700 sq mi).[1] Najpoznatiji je po godišnjoj seobi preko miliona gnua i dvesta hiljada zebri.

Serengeti je dobro poznat po najvećoj godišnjoj migraciji životinja na svetu od preko 1,5 miliona plavih gnua i 250.000 zebri zajedno sa manjim stadima Tomsonovih gazela i elanda.[2] Nacionalni park je takođe dom najveće populacije lavova u Africi. On je ugrožen krčenjem šuma, porastom ljudske populacije i stočarstvom.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Narod Masaji je tokom više od dvesta godina napasao stoku u ovim predelima pre nego što su došli evropski istraživači i kolonizovali ove krajeve. Ime Serengeti potiče iz jezika naroda Masaji i ima značenje „beskrajna ravnica”.[3][4] Oskar Bauman, nemački geograf i istraživač, došao je u ovo područje 1892.[5] i ubio tri nosoroga. Prvi britanski istraživač bio je Edvard Vajt koji je sa svojom grupom ubio pedeset lavova.[6] Lov na lavove ugrozio je populaciju ovih životinja, te su Britanci odlučili da 1921. osnuju rezervat na delu teritorije, a 1929. na celoj teritoriji koja je 1951. godine postala nacionalni park.[7] Prilikom osnivanja parka, kolonijalne vlasti su donele kontroverznu odluku da presele autohtono Masai stanovništvo u susednu oblast Ngorongoro. Serengeti je najstariji nacionalni park u Tanzaniji i privlači veliki broj safari turista.

Godine 1930, površina od 2.286 km2 (883 sq mi) je određena kao rezervat divljači u južnom i istočnom Serengetiju.[8] Tokom 1930-ih, vlada Tanganjike uspostavila je sistem nacionalnih parkova u skladu sa Konvencijom o očuvanju faune i flore u njihovom prirodnom stanju.[9][10] Oblast je postala nacionalni park 1940. godine. Dobila je strogu zaštitu 1948. godine kada je formiran Odbor staratelja Nacionalnog parka Serengeti da upravlja nacionalnim parkom. Vlada je ograničila kretanje stanovnika Masaja, a granice parka su finalizovane 1951. godine.[11] Godine 1959, oblast od 8.300 km2 (3.200 sq mi) je odvojena u istočnom delu nacionalnog parka i ponovo uspostavljena kao Ngorongoro konzervaciona oblast sa namerom da zadovolji tradicionalne interese naroda Masaji za korišćenje zemljišta u višestrukoj oblasti korišćenja zemljišta.[12] Godine 1981, Nacionalni park Serengeti pokrivao je 12.950 km2 (5.000 sq mi), što je bilo manje od polovine Serengetija.[13]

Serengeti je stekao slavu nakon što su Bernard Grzimek i njegov sin Majkl proizveli knjigu i dokumentarac pod nazivom Serengeti neće umreti 1959. godine.[14]

Geografija[uredi | uredi izvor]

Površina parka je 14763 km² travnatih ravnica, savana, šumovitih predela uz reke i žbunovitih predela. Nacionalni park se nalazi u severnom delu Tanzanije na granici sa Kenijom, gde se nastavlja u zaštićenu oblast Masai Mara. Jugoistočno od nacionalnog parka nalazi se zaštićena oblast Ngorongoro. Naseljavanje je zabranjeno u nacionalnom parku sa izuzetkom istraživačkog naselja Seronera u kome se nalazi uprava parka (TANAPA — Tanzania National Parks), nekoliko hotela i mala avionska pista.

Geologija[uredi | uredi izvor]

Karbonatitna lava na vulkanu Ol Doinjo Lengaj.

Podnožni kompleks se sastoji od zelenog kamenja arhejskog najanzinskog sistema (starosti 2,81–2,63 Ga), arhejskih granit-gnajs plutona (2,72–2,56 Ga starosti), koji su podignuti pre 180 Ma) formirajući kupe i izdužena brda, neoproterozoičnog Mozambičkog pojasa koji se sastoji od kvarcita i granita, i neoproterozojska ikoronška grupa, koja se sastoji od peščara, škriljaca i alevrita koji formiraju linearne grebene. Jugoistočni deo parka sadrži vulkanske stene neogene starosti i vulkanski pepeo Ol Doinjo Lengaj iz holocena. Reke Grumeti, Mara, Mbalageti i Orangi teku na zapad do jezera Viktorija, dok reka Oldupaj teče na istok u močvare Olbalbal.[15]

Na istočnom delu parka nalazi se vulkanski pašnjaci Serengeti koji je tropska ekozona travnjaka. Travnjaci rastu na naslagama vulkanskog pepela sa vulkana Kerimasi, koji je eruptirao pre 150.000 godina, kao i od vulkanskih erupcija Ol Doinjo Lengaj, koje su stvorile slojeve krečnjačkog travertina i kalcitnog tvrdog tla (vertisola) usled brzog trošenja natrokarbonatitne lave koju proizvode vulkani.[16][17][18]

Divlji svet[uredi | uredi izvor]

Nacionalni park Serengeti formira Jedinicu za očuvanje lavova od 2005. zajedno sa Nacionalnim rezervatom Masaj Mara.[19] Više od 3.000 lavova živi u ovom ekosistemu.[20] Gustina populacije afričkog leoparda procenjuje se na 5,41 jedinke na 100 km2 (39 sq mi) u sušnoj sezoni.[21]

Krda afričkih slonova oporavila su se od niske populacije tokom 1980-ih godina uzrokovanih krivolovom i brojala su preko 5.000 jedinki do 2014. godine.[22] Populacija afričkog bivola je opala između 1976. i 1996. godine zbog krivolova, ali se povećala na 28.524 jedinki do 2008. godine.[23] Populacija crnog nosoroga smanjena je na oko 10 jedinki 1980-ih zbog krivolova, a danas u parku preživljava manje od 70 jedinki.[24] Nosorozi se uglavnom hrane travom, drvenastom cvetnom indigoferom, akacijom i krotalarijom, i žbunovima.[25]

Fauna[uredi | uredi izvor]

Park je poznat po seobama životinja, ali i po prisustvu mnogobrojne divljači koja se u ovom parku lovi, pet vrsta se posebno izdvaja kao trofejni plen lovaca:

  • lav: smatra se da se u parku Serengeti nalazi najbrojnija populacija afričkih lavova
  • leopard: ovi mesožderi se često viđaju u okolini naselja Seronera
  • slon: populacija se obnavlja nakon pada broja jedinki 1980-ih; nalaze se uglavnom u severnim delovima parka
  • crni nosorog: malobrojna populacija se nalazi u centralnim delovima parka
  • afrički bivo: i dalje prisutni u velikim brojevima, mada ih ugrožava prisustvo bolesti

U parku se nalaze i mnoge druge životinjske vrste, među kojima su: gepard, gazela, hijena, pavijan, žirafa, te oko 500 vrsta ptica poput noja i sl.

Administracija i zaštita[uredi | uredi izvor]

Sijamska korov, uvedena invazivna vrsta

Ovaj park je naveden od strane Organizacije Ujedinjenih nacija za obrazovanje, nauku i kulturu kao mesto svetske baštine. Određeno je kao zaštićeno područje II kategorije prema sistemu koji je razvila Međunarodna unija za zaštitu prirode, što znači da njime treba upravljati radi zaštite ekosistema ili ekoloških procesa.[26]

Administrativno telo za sve parkove u Tanzaniji je Uprava za nacionalne parkove Tanzanije. Majls Tarner je bio jedan od prvih čuvara divljači u parku i zaslužan je za stavljanje pod kontrolu divljeg krivolova.[27]

Opasnosti[uredi | uredi izvor]

Krčenje šuma u regionu Mau šume promenilo je hidrologiju reke Mara.[28] Postoje invazivne vrste biljaka kao što su sijamski korov, bodljikava kruška, majčinski vratić i meksički suncokret.[29] Jedna studija iz 1996. procenjuje da ljudska populacija na zapadnoj strani parka raste za četiri procenta godišnje.[30] Korišćenje stoke takođe raste, što je povećalo količinu zemlje koja se upotrebljava za poljoprivredu i stočarstvo. Prema studiji Svetskog centra za praćenje očuvanja iz 2001. procenjuje je da oko 200.000 životinja svake godine biva ubijeno krivolovom.[30]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Black rhino dies aged 43 in Tanzania's Serengeti National Park-Xinhua”. english.news.cn. Pristupljeno 17. 4. 2022. 
  2. ^ Sinclair, Anthony Ronald Entrican (1995). Serengeti II: Dynamics, Management, and Conservation of an Ecosystem. University of Chicago Press. str. 15. 
  3. ^ Poole, R. M. (2012). „Heartbreak on the Serengeti (continued)”. National Geographic Magazine. Arhivirano iz originala 29. 6. 2012. g. Pristupljeno 26. 9. 2019. 
  4. ^ „Serengeti National Park – Kalama Safaris” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 3. 8. 2021. 
  5. ^ Dr. Oscar Baumann, Pristupljeno 15. april 2013.
  6. ^ Stewart Edward White, Pristupljeno 15. 4. 2013.
  7. ^ Serengeti, Pristupljeno 15. 4. 2013.
  8. ^ „Serengeti National Park travel information - Tanzania”. serengeti.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 3. 8. 2021. 
  9. ^ Kinloch, Bruce (1972). The shamba raiders : memories of a game warden.Neophodna slobodna registracija (2 izd.). Hampshire: Ashford. ISBN 978-1852530358. 
  10. ^ Heijnsbergen, P. van (1997). International legal protection of wild fauna and floraNeophodna slobodna registracija. Amsterdam; Washington, DC: IOS Press. ISBN 978-9051993134. 
  11. ^ Neumann, R.P. (1995). „Ways of seeing Africa: colonial recasting of African society and landscape in Serengeti National Park”. Ecumene. 2 (2): 149—169. S2CID 145421779. doi:10.1177/147447409500200203. 
  12. ^ Wanitzek, U.; Sippel, H. (1998). „Land rights in conservation areas in Tanzania”. GeoJournal. 46 (2): 113—128. S2CID 150734077. doi:10.1023/A:1006953325298. 
  13. ^ Makacha, S.; Msingwa, M.J.; Frame, G.W. (1982). „Threats to the Serengeti herds”. Oryx. 16 (5): 437—444. doi:10.1017/S0030605300018111 Slobodan pristup. 
  14. ^ Boes, T. (2013). „Political animals: Serengeti Shall Not Die and the cultural heritage of mankind”. German Studies Review. 36 (1): 41—59. JSTOR 43555291. 
  15. ^ Scoon, Roger (2018). Geology of National Parks of Central/ Southern Kenya and Northern Tanzania: Geotourism of the Gregory Rift Valley, Active Volcanism and Regional Plateaus. Springer. str. 69—79. ISBN 9783319737843. 
  16. ^ „Global Volcanism Program | Ol Doinyo Lengai”. Smithsonian Institution | Global Volcanism Program (na jeziku: engleski). Pristupljeno 25. 5. 2021. 
  17. ^ „Hawaiian Volcano Observatory”. volcanoes.usgs.gov. Pristupljeno 25. 6. 2021. 
  18. ^ Kindt, R., Lillesø, J.-P. B., van Breugel, P., Bingham, M., Sebsebe Demissew, Dudley, C., Friis, I., Gachathi, F., Kalema, J., Mbago, F., Minani, V., Moshi, H. N., Mulumba, J., Namaganda, M., Ndangalasi, H.J., Ruffo, C.K., Jamnadass, R. and Graudal, L. 2011. Potential natural vegetation of eastern Africa. Volume 5: Description and tree species composition for other potential natural vegetation types. Forest & Landscape Working Paper 65-2011
  19. ^ IUCN Cat Specialist Group (2006). Conservation Strategy for the Lion Panthera leo in Eastern and Southern Africa. Pretoria, South Africa: IUCN. 
  20. ^ Mésochina, P.; Mbangwa, O.; Chardonnet, P.; Mosha, R.; Mtui, B.; Drouet, N.; Kissui, B. (2010). Conservation status of the lion (Panthera leo Linnaeus, 1758) in Tanzania (Izveštaj). Paris: SCI Foundation, MNRT-WD, TAWISA & IGF Foundation. 
  21. ^ Allen, M.L.; Wang, S.; Olson, L.O.; Li, Q.; Krofel, M. (2020). „Counting cats for conservation: seasonal estimates of leopard density and drivers of distribution in the Serengeti”. Biodiversity and Conservation. 29 (13): 3591—3608. S2CID 221167378. doi:10.1007/s10531-020-02039-w. 
  22. ^ Mduma, H.; Musyoki, C.; Maliti Kyale, D.; Nindi, S.; Hamza, K.; Ndetei, R.; Machoke, M.; Kimutai, D.; Muteti, D.; Maloba, M.; Bakari, S.; Kohi, E. (2014). Aerial Total Count of Elephants and Buffaloes in the Serengeti-Mara Ecosystem (PDF) (Izveštaj). Nairobi, Kenya: WWF-World Wide Fund For Nature. Arhivirano iz originala (PDF) 9. 9. 2016. g. 
  23. ^ Metzger, K.L.; Sinclair, A.R.E.; Hilborn, R.; Hopcraft, J.G.C.; Mduma, S.A. (2010). „Evaluating the protection of wildlife in parks: the case of African buffalo in Serengeti”. Biodiversity and Conservation. 19 (12): 3431—3444. doi:10.1007/s10531-010-9904-z Slobodan pristup. 
  24. ^ „How black rhinos and local communities help each other in Namibia”. Mongabay Environmental News. 2015. 
  25. ^ Anderson, T.M.; Ngoti, P.M.; Nzunda, M.L.; Griffith, D.M.; Speed, J.D.; Fossøy, F.; Røskaft, E.; Graae, B.J. (2020). „The burning question: does fire affect habitat selection and forage preference of the black rhinoceros Diceros bicornis in East African savannahs?”. Oryx. 54 (2): 234—243. doi:10.1017/S0030605318000388 Slobodan pristup. 
  26. ^ „Category II: National Park”. International Union for the Conservation of Nature. 5. 2. 2016. Pristupljeno 18. 6. 2020. 
  27. ^ „Serengeti – Myles Turner”. Pristupljeno 22. 10. 2016. 
  28. ^ Conniff, R. (2015). „A New Threat in the Serengeti to the World's Greatest Animal Migration”. Take Part. Arhivirano iz originala 27. 01. 2021. g. Pristupljeno 23. 5. 2021. 
  29. ^ „Conservation”. Grumeti Fund (na jeziku: engleski). Pristupljeno 26. 5. 2021. 
  30. ^ a b „Eastern Africa: the Greater Serengeti grassland ecosystem in northern Tanzania | Ecoregions | WWF”. World Wildlife Fund. Pristupljeno 7. 6. 2021. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Nacionalni park Serengeti na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Национални_парк_Серенгети&oldid=26172623”