Nemački džepni bojni brod Admiral Graf Špe

Admiral Graf Špe
Admiral Graf Špe
Opšti podaci
Karijera	Nemačka
Kobilica postavljena	1. oktobar 1932.
Porinut	30. jun 1934.
U službi od	6. januar 1936.
Sudbina	Potopljen od sopstvene posade 17. decembra 1939
Glavne karakteristike
Deplasman	Standardni 12.100 t; Puni 16.200 t
Dužina	186 m
Širina	21.6 m
Gaz	Puni 7.4 m
Pogon	8 h MAN dizel-motora dve elise
Snaga	52.050 KS (40 MW)
Brzina	28.5 čvorova (53 km/h)
Doplov	8.900 nautičkih milja sa 20 čvorova
Posada	1.150
Naoružanje	6 h 280 mm 8 x 150 mm 6 h 105 mm 8 x 37 mm 8 x 20 mm torpedne cevi 8 x 533 mm
Oklop	glavne kupole 140 mm, bočni oklop 58 mm, palubni oklop 41 mm

Admiral Graf Špe (nem. Admiral Graf Spee) je bila teška krstarica klase Dojčland koja se nalazila u naoružanju nemačke ratne mornarice tokom Drugog svetskog rata. Prvobitno klasifikovana kao oklopnjača kasnije je reklasifikovana kao teška krstarica iako su je britanci klasifikovali kao džepni bojni brod.

Admiral Graf Špe je porinut 1934. godine u Nemačkoj i nazvan je po nemačkom admiralu iz Prvog svetskog rata admiralu grofu Maksimilijanu fon Špeu koji je zajedno sa svoja tri sina poginuo u prvoj bici kod Folklandskih ostrva, 8. decembra 1914. godine. Bio je to drugi brod koji je nosio njegovo ime. Prvi brod sa njegovim imenom bio je nezavršeni borbeni krstaš iz Prvog svetskog rata SMS Graf Špe.

Opis

Posle Prvog svetskog rata Nemačka je prema Versajskom sporazumu mogla da gradi bojne brodove čiji deplasman nije prelazio 10.000 t i čije topovsko naoružanje nije smelo da bude kalibra većeg od 280 mm. Pre nego što je teška krstarica Admiral Graf Špe dobila ime, imala je naziv Panceršif C i Erzac Braunšvajg, zato što je trebalo da zameni stari nemački bojni brod Braunšvajg. Izgradnja broda koštala je 82 miliona rajhsmaraka. Tokom izgradnje broda, značajna ušteda na težini postignuta je upotrebom zavarivanja umesto zakivanja.

Tehnološki, Admiral Graf Špe je bio ispred svog vremena, naročito po svojoj brzini. U jednom trenutku saveznici su bili ubeđeni da postoje dva ovakva broda jer je to bio jedini način da se objasni njeno iznenadno pojavljivanje u različitim delovima zemaljske kugle koje je s ozbirom na tadašnju brzinu plovidbe bilo jedino logično objašnjenje.

Istorija

Nakon što je primljena u aktivnu službu 1936. godine, teška krstarica Admiral Graf Špe je do 1938. godine služila kao zastavni brod i vršila je dužnosti internacionalne pomorske kontrole duž obale Španije, tokom Španskog građanskog rata. Pre početka nemačkog napada na Poljsku planirano je da se nemačke oklopnjače angažuju za gusarske zadatke u Atlantiku. Admiral Graf Špe je 21. avgusta 1939. godine isplovio iz nemačke luke Vilhelmshafen sa zadatkom da presreće i uništava savezničke trgovačke brodove u Južnom Atlantiku. Uz pratnju broda za snabdevanje, tankera Altmark, Admiral Graf Špe se uputio u Južni Atlantik gde je trebalo da uništava britanske trgovačke brodove ali je imao naređenje da izbegava sukob sa britanskim ratnim brodovima.

U periodu od septembra do decembra 1939. godine. Admiral Graf Špe je potopio devet trgovačkih brodova u Južnom Atlantiku i Indijskom okeanu. Kapetan broda strogo se pridržavao međunarodnih pomorskih pravila o trgovačkom ratu tako da su svi ovi brodovi potopljeni bez ijedne ljudske žrtve. Članovi posade sa ovih brodova prebačeni su na nemački tenker Altmark. Kasnije je zarobljene članove posade, njih 299, oslobodio u teritorijalnim vodama neutralne Norveške britanski razarač HMS Kozak (tzv. Altmarški incident).

Bitka kod La Plate

Glavni članak: Bitka kod La Plate

Britanski admiralitet, koji je bio zabrinut zbog nemačke pomorske aktivnosti u Južnom Atlantiku, formirao je sedam pomorskih grupa u Južnom Atlantiku i jednu u Indijskom okeanu, sastavljenih od ukupno tri bojna broda, dva bojna krstaša, četiri nosača aviona i šesnest krstarica (uključujući i francuske ratne brodove) sa zadatkom da lociraju nemačku tešku krstaricu Admiral Graf Špe i da je unište. Tokom lova su formirane dodatne pomorske grupe.

Admiral Graf Špe u plamenu nakon što je kapetan Langsdorf aktivirao eksplozivna punjenja.

13. decembra 1939. god. Admiral Graf Špe, locirala je britanska pomorska grupa G sastavljena od krstarice HMS Ekseter, naoružane topovima kalibra 203 mm i krstarica HMS Ajaks i HMS Ahiles, naoružanih topovima kalibra 152 mm; usledila je Bitka kod River Plate. Nakon što je pretrpeo naizgled teško ali površno oštećenje Admiral Graf Špe je potražio utočište u neutralnoj luci Montevideo u Urugvaju.

Tokom boravka u luci, poginuli članovi nemačke posade sahranjeni su na groblju u Montevideu. Za vreme ceremonije pogreba kapetan Admirala Graf Špea Hans Langsdorf oprostio se od svojih poginulih mornara vojničkim pozdravom dok su se svi ostali članovi posade oprostili od svojih saboraca nacističkim pozdravom.

Britanska obaveštajna aktivnost stvorila je privid da će se britanskim krstaricama koje su blokirale izlaz iz luke Montevideo ubrzo pridružiti novi britanski ratni brodovi. Takođe, intenzivna britanska diplomatska aktivnost dovela je do toga da je Urugvaj uskratio dalje gostoprimstvo nemačkom brodu. Suočen sa naizgled bezizlaznom situacijom kapetan Langsdorf doneo je odluku da uništi brod. 17. decembra 1939. godine pod budnim okom britanskih krstarica Ajaks, Ahiles i Kamberlend, Admiral Graf Špe je potopljen na ušću reke Rio de la Plata.

Eksploziv na brodu je aktivirao lično kapetan Langsdorf želeći na ovaj način da izbegne moguće gubitke među članovima posade. Tri dana kasnije, izvršio je samoubistvo ogrnut zastavom nemačke carske mornarice iz Prvog svetskog rata, iskazujući tako po poslednji put svoj prezir prema nacistima.

Interniranje posade

Neki od ranjenih članova posade su zadržani u Montevideu, pa su posle nekog vremena zajedno sa internircima sa nemačkog trgovačkog broda Takoma, premešteni Cuartel Paso del Rey (Kasarna Kraljevog prolaza) u Sarandi del Ji u Duraznu gde ih je čuvala pešadija II Vojne oblasti. Ostali su tamo sve do 1946, kada su prebačeni nazad u Montevideo i vraćeni u Nemačku. Brojni predmeti vezani za brod Admiral Graf Špe mogu se naći u muzuju Cuartel Paso del Rey u Sarandi del Ji.

Operacija vađenja olupine

Tokom 1997. godine jedan od topova kalibra 150 mm sa Admirala Graf Špea je izvađen, restauriran i izložen ispred ulaza u pomorski muzej u Montevideu.

U februaru 2004. godine započela je operacija vađenja olupine nemačke teške krstarice. Operaciju je delimično finansirala vlada Urugvaja, a delimično privatni sektor, zato što olupina broda predstavlja rizik za brodove koji uplovljavaju u luku Montevideo. Prvi deo olupine, odeljak za kontrolu i upravljanje vatrom, težak 27 t, izvađen je 25. februara 2004. godine. Očekuje se da će vađenje ostatka olupine potrajati nekoliko godina. Poznati filmski režisre Džejms Kameron snima operaciju spasavanja. Nakon što olupina bude izvađena planira se da bude restaurirana i izložena ispred nacionalnog pomorskog muzeja u Montevideu.

Mnogi nemački veterani ne odobravaju akciju vađenja olupine zato što smatraju da ona predstavlja ne samo istorijski spomenik već i podvodnu grobnicu koju treba poštovati. Jedan od njih, osamdesetsedmogodišnji Hans Eupel, bivši torpedni mehaničar izjavio je 2005. godine da je operacija vađenja „ludost, preskupa i besmislena. Vađenje olupine je takođe i opasno zato što jedno od tri postavljena eksplozivna punjenja nije eksplodiralo.“

10. februara 2006. godine izvađena je figura orla sa krme broda ali je zbog straha da ovaj čin ne bude pogrešno shvaćen, svastika na figuri bila pokrivena.

Kapetani

• Pomorski kapetan Konrad Pacig (Konrad Patzig): januar 1936 – oktobar 1937
• Pomorski kapetan Valter Varžeka (Walter Warzecha): oktobar 1937 – oktobar 1938
• Pomorski kapetan Hans Langsdorf (Hans Langsdorff): oktobar 1938 – 17. decembar 1939

Izvori

• Siegfried Breyer, Battleships and Battlecruisers 1905-1970 (Doubleday and Company; Garden City, New York, 1973) (originally published in German as Schlachtschiffe und Schlachtkreuzer 1905-1970, J.F. Lehmanns, Verlag, Munchen, 1970). Contains various line drawings of the ship as designed and as built.
• Jak P. Malmann Showell, The German Navy in World War Two (Naval Institute Press, Annapolis, ). 1979. ISBN 978-0-87021-933-7.
• Dudley Pope, The Battle of the River Plate (William Kimber & Co, 1956; Republished Pan Books ). 1974. ISBN 978-1-59013-096-4.

Spoljašnje veze

• Grafspee.com
• The Graf Spee Project: Recovering a WWII German Battleship
• Maritimequest Admiral Graf Spee photo gallery
• BBC News - Graf Spee eagle rises from the deep