Nestašica vode

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Globalni fizički i ekonomski nedostatak vode

Nestašica vode je nedostatak pitke vode za zadovoljavanje ljudskih potreba za vodom. Ona utiče na sve kontinente i kao je naveo Svetski ekonomski forum 2019. godine predstavljaće jedan od najvećih globalnih rizika tokom naredne decenije. [1] Ispoljava se delimičnim ili potpunim nezadovoljenjem izražene potražnje, ekonomskom konkurencijom za količinu ili kvalitet vode, sporovima između korisnika, nepovratnim iscrpljivanjem podzemnih voda i negativnim uticajima na okolinu. [2] Jedna trećina svetske populacije živi u uslovima oskudne vode najmanje mesec dana godišnje.[3] [4] [5] [6] Pola milijarde ljudi u svetu se suočava sa ozbiljnim nedostatkom vode tokom cele godine.[3] Polovina najvećih svetskih gradova doživljava nedostatak vode. [5]

Samo 0,014% vode na Zemlji je pitke i lako dostupne. Od preostale vode, 97% čini morska voda i nešto manje od 3% je teško pristupačna. Tehnički, postoji dovoljna količina slatke vode na globalnom nivou da zadovolji potrebe čovečanstva. Međutim, zbog nejednake raspodele dodatno pogoršane klimatskim promenama je dovelo do toga da u nekim veoma vlažnim i nekim vrlo suhim geografskim lokacijama, kao i naglim porastom globalne potražnje slatke vode u posljednjih nekoliko decenija koje pokreće industrija, čovječanstvo se suočava s krizom vode. Očekuje se da će potražnja premašiti ponudu za 40% do 2030. godine, ako se nastave trenutni trendovi.[5] [7]

Suština svetske nestašice vode je geografska i vremenska neusklađenost između potražnje i dostupnosti slatke vode .[8] [9] Povećana svetska populacija, poboljšanje životnog standarda, promena potrošnje i širenje navodnjavane poljoprivrede površine glavni su pokretači rastuće globalne potražnje za vodom.[10] [11] Klimatske promene, kao što su izmenjeni vremenski uslovi (uključujući suše ili poplave), krčenje šuma, povećano zagađivanje, efekat staklene bašte i rasipanje vode mogu prouzrokovati nedovoljno snabdevanje vodom.[12] Na globalnom nivou i na godišnjem nivou, dovoljno slatke vode je dostupno da bi se zadovoljila potražnja, međutim prostorne i vremenske razlike potražnje i raspoloživosti vode su velike, što dovodi do fizičke nestašice vode u nekoliko delova sveta u određenim delovima godine. [3] Svi uzroci nestašice vode povezani su sa ljudskim ometanjem hidrološkog ciklusa. Nestašica vode nije stalna već varira kao rezultat same prirodne hidrološke varijabilnosti, ali se još više menja od zavisnosti od prevladavajuće ekonomske politike, ali i pristupa planiranju i upravljanju. Očekuje se da će se nestašica intenzivirati sa većim obimom ekonomskog razvoja, ali ako se ispravno identifikovana, mnogi njeni uzroci mogu se predvideti, izbjeći ili ublažiti.[2]

Određene države su već dokazale da je odvajanje potrošnje vode od ekonomskog rasta moguće. Na primer, u Australiji je potrošnja vode opala za 40% između 2001. i 2009. godine, dok je ekonomija porasla za više od 30%.[13] Najefikasniji način odvajanja korišćenja vode od ekonomskog rasta, prema naučnom panelu, je da vlade kreiraju holističke planove upravljanja vodama koje uzimaju u obzir cijeli ciklus vode: od izvora do distribucije, ekonomske upotrebe, tretmana, recikliranja, ponovno korištenje i povratak u okolinu. [13]

Nabavka i potražnja[uredi | uredi izvor]

Globalna upotreba slatke vode, za 2016. godinu
Globalna potrošnja vode 1900-2025, po regionima, u milijardama m3 godišnje

Ukupna količina lako dostupne slatke vode na Zemlji, u obliku površinskih voda (reka i jezera) ili podzemnih voda (u izdanima, na primer), iznosi 14.000 km³. Od tog ukupnog iznosa, "samo" 5.000 km³ je pod ljudskom upotrebom. Prema tome, teoretski, na raspolaganju je više nego dovoljno slatke vode kako bi se zadovoljile potrebe svetske populacije od preko 7 milijardi ljudi, pa čak i podržali rast stanovništva na 9 milijardi ili više. Međutim, zbog nejednake geografske rasprostranjenosti i posebno nejednake potrošnje vode, ona je u nekim delovima sveta i za neke delove stanovništva oskudan resurs.[7]

Nestašica kao rezultat potrošnje uzrokovan je pre svega ekstenzivnom upotrebom vode u poljoprivredi, stočarstvu i industriji. Ljudi u razvijenim zemljama obično koriste oko 10 puta više vode dnevno nego oni iz zemalja u razvoju.[14] Veliki deo toga je indirektna upotreba za poljoprivredne i industrijske potrebe proizvodnje robe široke potrošnje, kao što su voće, uljarice i pamuk. Budući da je dobar deo takve proizvodnje globalizovan, u zemljama u razvoju se koristi i zagađuje mnogo vode kako bi se proizvela roba koja nije namenjena domaćem trgu.[7]

Ljudsko pravo na vodu[uredi | uredi izvor]

U Tanzanijo voda najčešće dolazi iz otvorenih rupa iskopanih u pesku suhih korita reka, i ona je uvek kontaminirana. Mnoga deca su uskraćena za obrazovanje prvenstveno zbog ovog dnevnog zadatka. [15] [16]

Komitet Ujedinjenih nacija za ekonomska, socijalna i kulturna prava uspostavio je pet osnova za bezbednost vode. Prema komitetu ljudsko pravo na vodu daje svakome pravo na dovoljnu, sigurnu, prihvatljivu, fizički i finansijski pristupačnu vodu za ličnu i kućnu upotrebu.[17]

Efekti na životnu sredinu[uredi | uredi izvor]

Nedostatak vode ima mnoge negativne uticaje na životnu sredinu, uključujući jezera, reke, močvare i druge izvore pitke vode. Prekomerna potrošnja vode koja se odnosi na nestašicu vode, često se nalazi na područjima gde se ista koristi za navodnjavanje u poljoprivredi, šteti okolini na nekoliko načina, uključujući povećanje saliniteta, zagađenje nutrijentima i gubitak poplavnih područja i močvara. [17] [18]

U poslednjem veku, više od polovine močvara je uništeno i nestalo.[12] Ova močvarna staništa su važna ne samo kao staništa brojnih životinja, već podržavaju uzgoj pirinča i drugih useva, kao i filtriranje vode i zaštitu od oluje i poplava. Slatkovodna jezera, kao što je Aralsko more, koje je danas skoro nestalo, takođe su bila meta isušivanja. Nekada četvrto po veličini slatkovodno jezero, izgubilo je više od 58.000 km² površine i znatno je povećalo koncentraciju soli tokom perioda od tri decenije.[12]

Iscrpljenje slakovodnih resursa[uredi | uredi izvor]

Osim ustaljenih površinskih izvora slatke vode kao što su reke i jezera, druga nalazišta slatke vode kao što su podzemne vode i glečeri postali su atraktivniji izvori slatke vode. Podzemna voda je voda koja se sakupila ispod površine zemlje i može osigurati korisnu količinu vode kroz izvore ili bunare. Ove oblasti u kojima se prikupljaju podzemne vode su poznate i kao vodonosnici. Glečeri obezbeđuju slatku vodu u obliku istopljene vode ili slatke vode rastopljene od snega ili leda. Korišćenje ovih izvora je u porastu dok se upotreba konvencionalnih izvora smanjuje zbog faktora kao što su zagađenje i nestajanje zbog klimatskih promena. Dodatno rast ljudske populacije je značajan faktor koji doprinosi povećanju upotrebe ovih vrsta vodnih resursa.[19]

Podzemna voda[uredi | uredi izvor]

Do skora podzemne vode nisu bile visoko iskorišćen resurs. Od šezdesetih godina prošlog veka je eksploatacija podzemnih voda drastično porasla. Promene u znanju, tehnologiji i finansiranju omogućile su kontakt do pre nepristupačnih podzemnih voda. Ove promene omogućile su napredak u društvu, kao što je "revolucija u poljoprivrednim podzemnim vodama", čime se širi sektor navodnjavanja, što omogućava povećanje proizvodnje i razvoja hrane u ruralnim područjima.[20] Podzemne vode snabdevaju skoro polovinu vode pod ljudskom upotrebom.[21] Velike količine vode koja se skladišti u podzemlju u većini akvifera ima značajan kapacitet pufera koji omogućava da se voda povuče tokom perioda suše ili malo padavina.[19] Ovo je ključno za ljude koji žive u regionima koji ne mogu da zavise isključivo od padavina ili površinskih voda za snabdevanje. Od 2010. godine, globalno crpljenje podzemnih voda u svetu procenjuje se na oko 1000 km³ godišnje, dok se 67% te količine koristi za navodnjavanje, 22% za domaće potrebe i 11% za industrijske svrhe.[19] Deset najvećih potrošača zahvaćene vode (Indija, Kina, Sjedinjene Američke Države, Pakistan, Iran, Bangladeš, Meksiko, Saudijska Arabija, Indonezija i Italija) čine 72% ukupne potrošnje vode u svetu.[19] Podzemne vode su postale presudne za život i sigurnost hrane od 1,2 do 1,5 milijardi seoskih domaćinstava u siromašnijim regijama Afrike i Azije.[22]

Iako su izvori podzemnih voda poprilično rasprostranjeni, jedna od glavnih razloga zabrinutosti je stopa obnavljanja ili stopa ponovnog punjenja nekih izvora podzemnih voda. Korišćenje podzemnih izvora koji nisu obnovljivi može dovesti do iscrpljenosti ako se ne nadzire i ne upravlja na odgovarajući način. [23] Smanjenje prirodnih odliva, smanjenje zaliha, smanjenje nivoa vode i degradacija vode obično se posmatraju u sistemima podzemnih voda. [19] Iscrpljivanje podzemnih voda može dovesti do mnogih negativnih efekata kao što su povećani troškovi pumpanja podzemnih voda, veštački izazvane salinitete i druge promene u kvaliteti vode, sleganje zemljišta i degradirani izvori. Zagađenje sa strane ljudske strane .

Da bi komercijalna eksploatacija vode započela u područjima gde postoje obilne količine vode, fabrike vode moraju da izvlače podzemne vode iz izvora brzinom koja je veća od stope obnovljivosti, što dovodi do stalnog pada nivoa podzemnih voda. Podzemne vode se izvlače, pune, a zatim plasiraju na lokalno ali i globalno tržište. Kada se podzemna voda iscrpi iznad kritične granice, kompanije za flaširanje se upravo kreću iz tog područja ostavljajući ozbiljan nedostatak vode. Iscrpljivanje podzemnih voda utiče na sva područja koja koriste tu vodu: poljoprivrednike, životinje, ekosisteme, turizam i redovne ljude koji dobijaju vodu iz lokalnih bunara. Postrojenja za flaširanje vode stvaraju nestašicu vode i utiču na ekološku ravnotežu. One dovode do područja pogođenih vodom koja donose suše. [24]

Glečeri[uredi | uredi izvor]

Glečeri se smatraju vitalnim izvorom vode zbog njihovog doprinosa protoku vode. Rastuće globalne temperature imaju primetan učinak na brzinu njihovog topljenja, uzrokujući opadanje glečera po celom svetu. [25] Iako otopljene vode iz ovih glečera povećavaju ukupnu količinu vode za sada, nestanak glečera na duži rok će smanjiti raspoložive vodne resurse. Povećana količina vode usled porasta globalnih temperatura takođe može imati negativne efekte kao što su poplave jezera i brana i katastrofalni rezultati. [26]

Merenje[uredi | uredi izvor]

Hidrolozi danas tipično procenjuju nestašicu vode promatrajući balans između stanovništva i dostupnosti voda. Ovo se postiže merenjem dostupne vode prema regiji na godišnjem nivou. Popularan pristup merenju nestašice vode je rangiranje zemalja prema količini godišnjih vodnih resursa po osobi. [27] Na nivoima između 1.700 i 1.000 m³ po osobi godišnje, mogu se očekivati periodični ili ograničeni nedostaci vode. Kada snabdijevanje vodom padne ispod 1.000 m³ po osobi godišnje, zemlja se suočava sa "nestašicom vode". [28] FAO Ujedinjenih nacija navodi da će do 2025. godine 1,9 milijardi ljudi živeti u zemljama ili regijama sa apsolutnim nedostatkom vode, a dve trećine svetske populacije može biti pod stresnim uslovima. [29] Svjetska banka dodaje da bi klimatske promene mogle u velikoj mjeri promeniti buduće obrasce raspoloživosti i korištenja vode, čime bi se povećao nivo stresa i nesigurnosti vode, kako na globalnoj nivou tako i u sektorima koji ovise o vodi. [30]

Drugi načini merenja nestašice vode uključuju ispitivanje fizičkog postojanja vode u prirodi, uspoređujući država s nižim ili većim količinama vode koje su dostupne za upotrebu. Ova metoda često ne uspeva obuhvatiti dostupnost vodnog resursa stanovništvu koje bi moglo biti potrebno.

Obnovljivi izvori slatke vode[uredi | uredi izvor]

Snabdevanje obnovljivom slatkom vodom je način merenja koja se često koristi u vezi sa procenom nestašice vode. Metod je informativan jer može opisati ukupni raspoloživi vodni resurs koji svaka država poseduje. Poznavajući ukupni raspoloživi izvor vode, može se dobiti ideja o tome da li je neka zemlja sklona doživljavanju fizičkog nedostatka vode. Ovaj način takođe ne opisuje dostupnost vode pojedincima, domaćinstvima, industrijama i ostalim korisnicima. Takođe metoda se može pokazati kao neprecizna kada se mere velike države kao što su Kanada i Brazil. Obe države imaju veoma visok nivo dostupnog vodosnabdijevanja, ali i dalje imaju različite probleme vezane za vodu. [19]

Perspektiva[uredi | uredi izvor]

Izgradnja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i smanjeno korišćenje podzemnih voda su očigledna rešenja ; međutim, dublji pogled otkriva više fundamentalnih pitanja u igri. Tretman otpadnih voda je visoko kapitalno intenzivan, što ograničava pristup ovoj tehnologiji u nekim regionima; štaviše, ubrzano povećanje broja stanovnika u mnogim zemljama čini ovu trku teško pobedivom. Kao da ti faktori nisu dovoljno obeshrabrujući, potrebno je uzeti u obzir ogromne troškove i veštine koje su uključene u održavanje postrojenja za tretman otpadnih voda.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Global risks report 2019”. World Economic Forum. Pristupljeno 25. 3. 2019. 
  2. ^ a b „Coping with water scarcity. An action framework for agriculture and food stress” (PDF). Food and Agriculture Organization of the United Nations. 2012. Pristupljeno 31. 12. 2017. 
  3. ^ a b v Hoekstra, A.Y.; Mekonnen, M.M. (12. 2. 2016). „Four billion people facing severe water scarcity” (PDF). advances.sciencemag. American Association for the Advancement of Science. Pristupljeno 30. 12. 2017. 
  4. ^ „4 billion people face water shortages, scientists find”. World Economic Forum. 17. 2. 2016. Pristupljeno 30. 12. 2017. 
  5. ^ a b v „How do we prevent today's water crisis becoming tomorrow's catastrophe?”. World Economic Forum. 23. 3. 2017. Pristupljeno 30. 12. 2017. 
  6. ^ „Global Water Shortage Risk Is Worse Than Scientists Thought”. Huffingtonpost.com. 15. 2. 2016. Pristupljeno 29. 12. 2017. 
  7. ^ a b v „Water, bron van ontwikkeling, macht en conflict” (PDF). NCDO, Netherlands. 8. 1. 2012. Arhivirano iz originala (PDF) 12. 04. 2019. g. Pristupljeno 1. 1. 2018. 
  8. ^ SL Postel, GC Daili, PR Ehrlich, Ljudsko prisvajanje obnovljive pitke vode. Science 271, 785–788 (1996).
  9. ^ HHG Savenije, Pokazatelji nedostatka vode; prevare brojeva. Phisics and Chemistri of the Earth B 25, 199–204 (2000).
  10. ^ CJ Vorosmarti, P. Green, J. Salisburi, RB Lammers, Globalni vodni resursi: Ranjivost od klimatskih promjena i rasta stanovništva. Science 289, 284–288 (2000)
  11. ^ AE Ercin, AI Hoekstra, Scenariji vodenog otiska za 2050: Globalna analiza. Environment International 64, 71–82 (2014).
  12. ^ a b v „Water Scarcity. Threats”. WWF. 2013. Pristupljeno 20. 10. 2013. 
  13. ^ a b „Half the world to face severe water stress by 2030 unless water use is "decoupled" from economic growth, says International Resource Panel”. UN Environment. 21. 3. 2016. Pristupljeno 11. 1. 2018. 
  14. ^ „Why fresh water shortages will cause the next great global crisis”. The Guardian. 8. 3. 2015. Pristupljeno 3. 1. 2018. 
  15. ^ Nedostatak bezbedne vode i sanitacije u školama utiče na učenje dece - i njihov život Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. februar 2019) Unicef Objavljeno 5. aprila 2010. Pristupljeno 3. januar 2018.
  16. ^ Uticaj nestašice vode na obrazovanje za djevojčice Građanin, Tanzanija, objavljeno 14. novembra 2017. Pristupljeno 3. siječnja 2018. godine
  17. ^ a b Program Ujedinjenih nacija za razvoj (2006). Izveštaj o humanom razvoju 2006: Izvan oskudnosti - moć, siromaštvo i globalna kriza vode . Basingstoke, Velika Britanija: Palgrave Macmillan.
  18. ^ „Water Scarcity Index – Vital Water Graphics”. Arhivirano iz originala 16. 12. 2008. g. Pristupljeno 20. 10. 2013. 
  19. ^ a b v g d đ VVAP (Vorld Vater Assessment Program). 2012. Izveštaj o razvoju svetskih voda Ujedinjenih nacija 4: Upravljanje vodom pod neizvesnošću i rizikom . Pariz, UNESCO.
  20. ^ Giordano, M. i Volholth, K. (ed.) 2007. Revolucija poljoprivrednih podzemnih voda . Vallingford, UK, Centar za poljoprivrednu bioznanost International (CABI).
  21. ^ VVAP (Vorld Vater Assessment Program). 2009. Voda u promjenjivom svijetu. Vorld Vater Development Report 3. Paris / London, UNESCO Publishing / Earthscan.
  22. ^ Sveobuhvatna procjena upravljanja vodama u poljoprivredi. 2007. Voda za hranu, voda za život: sveobuhvatna procjena upravljanja vodama u poljoprivredi . London / Colomb, Earthscan / International Vater Management Institute
  23. ^ Foster, S. i Loucks, D. 2006. Neobnovljivi izvori podzemnih voda . UNESCO-IHP Serija podzemnih voda br. 10. Pariz, UNESCO.
  24. ^ Gasson, Christopher. „Don’t waste a drop”. www.globalwaterintel.com. Mining Magazine. Arhivirano iz originala 16. 7. 2017. g. Pristupljeno 30. 8. 2018. 
  25. ^ Hevitt, K. 2005. Anomalija Karakorama? Širenje glečera i 'efekat elevacije', Karakoram Himalaja. Mountain Research and Development, Vol. 25, br. 4, p. 332–40
  26. ^ Hevitt, K., 1982. Natural Dams and Outburst Floods of Karakoram Himalaia. Zbornik radova sa simpozijuma o hidrološkim aspektima alpskog i visokog planinskog područja. Međunarodno udruženje hidroloških nauka (IAHS) Publikacija br. 138. Vallingford, UK, IAHS Press.
  27. ^ Falkenmark and Lindh 1976, quoted in UNEP/WMO. „Climate Change 2001: Working Group II: Impacts, Adaptation and Vulnerability”. UNEP. Arhivirano iz originala 26. 6. 2015. g. Pristupljeno 3. 2. 2009. 
  28. ^ Larsen, Samuel T. L. „Lack of Freshwater Throughout the World”. Evergreen State College. Arhivirano iz originala 19. 07. 2011. g. Pristupljeno 1. 2. 2009. 
  29. ^ FAO Vruća pitanja: Nedostatak vode . Fao.org. Preuzeto 27. avgusta 2013.
  30. ^ The World Bank, 2009 „Water and Climate Change: Understanding the Risks and Making Climate-Smart Investment Decisions”. str. 21—24. Pristupljeno 24. 10. 2011. 
  31. ^ „Total Renewable Freshwater Supply, by Country” (PDF). The World's Water. Arhivirano iz originala (PDF) 16. 1. 2013. g. Pristupljeno 5. 11. 2013. 

Dodatna literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Несташица_воде&oldid=27404793”