Нож (film iz 1999)
| Nož | |
|---|---|
 Poster za film | |
| Izvorni naslov | Nož |
| Žanr | drama triler |
| Režija | Miroslav Lekić |
| Scenario | Miroslav Lekić Slobodan Stojanović Igor Bojović |
| Producent | Bojan Maljević Bojana Maljević |
| Temelji se na | Nož (Vuk Drašković) |
| Glavne uloge | Žarko Laušević Bojana Maljević Aleksandar Berček Ljiljana Blagojević Petar Božović |
| Muzika | Toma Babović Aleksandar Milić |
| Direktor fotografije | Predrag Todorović |
| Scenograf | Veljko Despotović |
| Montaža | Branislav Milošević |
| Producentska kuća | Monte Royal Pictures Metrofilm Beograd |
| Godina | 1999. |
| Trajanje | 135 minuta |
| Zemlja |  Jugoslavija |
| Jezik | srpski |
| Veb-sajt | www |
| IMDb veza | |
Nož je jugoslovenski i srpski film Miroslava Lekića snimljen 1999. godine. Scenario su pisali Miroslav Lekić, Slobodan Stojanović i Igor Bojović na osnovu istoimenog romana Vuka Draškovića. U glavnim ulogama su Žarko Laušević i Bojana Maljević.[1][2] Film ističe besmisao etničkih podela i osuđuje rešavanje etničkih nesuglasica nasiljem.
Ovo je gotovo epska priča, koja kroz sudbinu likova govori o sudbini nacije i zlu koje se ponavlja kao prokletstvo kroz stoleća. U potrazi za svojim korenima, glavni junak filma otkriva nešto mnogo dublje i suptilnije. Kroz potragu za sopstvenim identitetom on sve više upada u zatvoreni krug motivacije zla. Film je ljubavni triler sa epskim elementima, a ljubav je njegov krucijalni potencijal koji nam pokazuje da iznad svakog osećanja zla postoji još dublje i snažnije osećanje.
Radnja[uredi | uredi izvor]
Glavna nit filma prati život Ilije Jugovića/Alije Osmanovića, dok sporedna radnja prati događaje iz života Atif-age Tanovića.
Priča se fragmentarno plete u vremenskom okviru od 1941. do 1993. godine oko mladića koji je posle uzajamnog pokolja u dva hercegovačka sela kao beba zamenjen, pa je, iako Srbin, odrastao uz majku muslimanku u uverenju da je poreklom musliman.[1]
Događaji počinju u jednom selu kod Gacka tokom Drugog svetskog rata. Jugovići (pravoslavci) i Osmanovići (muslimani) su komšije i kumovi zavađeni oko granice između njihovih imanja. Hodža Vehbija je svestan da Osmanovići potiču od Jugovića, ali na njegovo insistiranje Osmanovići na pravoslavni Božić 1942. naoružani upadaju u dom Jugovića. Tu izvrše stravičan pokolj cele porodice koja se bila okupila da proslavi svoj praznik, ali poštede malog Iliju, tek rođenu nekrštenu bebu. Njega odnesu u svoje selo i predaju ga Rabiji, čiji je muž poginuo te noći u pohodu na Jugoviće. Namera im je da Rabija odgaja malog kao svoje dete i da naprave od njega Muslimana koji će da mrzi i ubija Srbe.
Međutim, u Osmanoviće upadaju četnici i pobiju Muslimane, ali Rabija uspeva da se sakrije na tavanu kuće sa malim Ilijom, a četnici odnose njenog pravog sina, verujući da je to srpsko dete koje su Osmanovići oteli Jugovićima.
Mali Ilija preživljava rat i odrasta kao Alija Osmanović uz Rabiju, vjerujući da mu je ona prava majka, a da su četnici odneli njegovog brata. Alija kasnije odlazi u Sarajevo na studije, ali ga sudbina njegovog nerođenog brata proganja i on odlučuje da ga pronađe. Prilikom jedne posete Osmanovićima gotovo slučajno susreće seoskog hodžu, tajanstvenog čoveka poznatog kao „Sikter“ Efendija. Od njega Alija, tj. Ilija, saznaje strašnu istinu o svom poreklu i istina počinje da se otkriva.[2]
Odstupanja od romana[uredi | uredi izvor]
Kraj filma bitno odstupa od kraja romana, u svetlu oružanih sukoba na području Bosne i Hercegovine tokom devedesetih godina 20. veka (1993. godine), koji su omogućili da se radnji filma da jedna nova dimenzija koja u romanu ne postoji.[1]
Na kraju filma, Ilija (odnosno Alija, koji se vratio svom srpskom imenu i identitetu) tokom rata ukršta puteve sa Selimom Osmanovićem, koji je kao beba ukraden od Ilijine pomajke Rabije. Selim, koga su ukrali četnici, vaspitan je kao Srbin (pod imenom Miloš) i komanduje jedinicom srpske vojske. Kada Miloš legitimiše Iliju, otkriva da su obojica navodno rođeni u istom selu u isto vreme, i sumnja da je Ilija špijun sa lažnim identitetom. U međusobnom sukobu, koji preti da se završi tragično, otkrivaju strašnu istinu i konačno pronalaze jedan drugog.
Međutim, u romanu ova scena uopšte ne postoji, budući da je roman prvi put objavljen više od deset godina pre početka sukoba u Jugoslaviji. U romanu, Ilija i Selim se takođe sreću i upoznaju na kraju, ali pod potpuno drugim okolnostima. Naime, kada Milan Vilenjak poseti Atifagu Tanovića da bi osvetio svog strica, Atifaga mu otkriva istinu o Jugovićima i Osmanovićima, ali mu takođe otkriva i da je on (Vilenjak) zapravo Selim Osmanović, koga su ukrali četnici i vaspitali kao Srbina. Ipak, u filmu su Vilenjak i Selim Osmanović dva različita lika.
Nagrade[uredi | uredi izvor]
Na 34. Filmskim susretima u Nišu 1999. godine:[3]
- Ljiljana Blagojević je za najbolju žensku ulogu dobila nagradu Carica Teodora
- Aleksandar Berček je za najbolju mušku ulogu dobio nagradu Car Konstantin
- Bojana Maljević - Povelja za najbolju žensku ulogu
- Svetozar Cvetković - Nagrada za najbolju epizodnu mušku ulogu
Drugu nagradu za scenario na Festivalu filmskog scenarija u Vrnjačkoj Banji 1999.[4]
Uloge[uredi | uredi izvor]
| Glumac | Uloga |
|---|---|
| Žarko Laušević | Alija Osmanović / Ilija Jugović |
| Bojana Maljević | Milica Janković |
| Aleksandar Berček | Halil „Sikter“ Efendija |
| Ljiljana Blagojević | Rabija Osmanović |
| Petar Božović | Sabahudinaga / Atifaga Tanović |
| Nikola Kojo | Hamdija / Milan Vilenjak |
| Velimir Bata Živojinović | Prota Nićifor Jugović |
| Svetozar Cvetković | Komandir Miloš / Selim Osmanović |
| Dragan Maksimović | Zulfikar Osmanović |
| Josif Tatić | Kemal Osmanović |
| Dragan Nikolić | hodža Velija |
| Dragan Zarić | Đorđe Vilenjak |
| Nenad Jezdić | mladi Atifaga Tanović |
| Mira Banjac | Nena Hikmeta |
| Slobodan Ćustić | Husein Osmanović |
| Marko Baćović | četnički vojvoda |
| Cvijeta Mesić | Miličina tetka |
| Branimir Brstina | vojnik u džipu |
| Nebojša Bakočević | Ustaški doktor |
| Dubravko Jovanović | Bratomir Jugović |
| Goran Sultanović | ustaški zapovednik |
| Vladan Dujović | ustaški bojnik |
| Vojin Ćetković | Ljubo Nikšićanin |
| Mihajlo Bata Paskaljević | poslastičar |
| Dušan Tadić | profesor medicine |
| Milutin Jevđenijević | musliman |
| Mile Stanković | Jugović |
| Bojana Kovačević | Ljubica |
| Ras Rastoder | šofer |
| Miodrag Krivokapić | Risto Krivodolac |
| Dragan Petrović | Ognjen Barković |
| Milorad Kapor | mladi Jugović |
| Srna Lango | Miličina drugarica |
| Boris Milivojević | Miralem poštar |
| Milica Mihajlović | Amra |
Kaskaderi[uredi | uredi izvor]
Lokacije snimanja[uredi | uredi izvor]
Film je sniman na nizu lokacija u Prizrenu, Bileći, Gacku, Trebinju i Beogradu koji su uglavnom svi morali da dočaraju BiH, naročito Sarajevo.[5]
Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]
- Film Nož je samo za prva četiri dana prikazivanja videlo preko 100.000 gledalaca u bioskopima u Srbiji, zahvaljujući 28 filmskih kopija koje je napravio Monte Rojal.
- Petog dana prikazivanja počelo je NATO bombardovanje. Film je nastavio distribuciju nakon nekoliko meseci i u bioskopima ga je videlo preko 650.000 ljudi.
- Scena u kojoj gori crkva snimana je u avgustu mesecu na plus 40 °C u Trebinju. Da bi se dočarala zimska snežna scena prosuto je oko 60 t soli.[6]
Kulturno dobro[uredi | uredi izvor]
Jugoslovenska kinoteka je u skladu sa svojim ovlašćenjima na osnovu Zakona o kulturnim dobrima, 28. decembra 2016. godine proglasila sto srpskih igranih filmova (1911—1999) za kulturno dobro od velikog značaja. Na toj listi se nalazi i film Nož.[7]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v „Nož”. Filmski centar Srbije. Arhivirano iz originala 03. 02. 2021. g. Pristupljeno 30. 1. 2021.
- ^ a b „Nož”. Moj Tv. Pristupljeno 19. 1. 2021.
- ^ „Uručenjem nagrada u petak u Nišu završeni 34. filmski susreti”. glas-javnosti.rs. Pristupljeno 23. 5. 2013.
- ^ „23. Festival filmskog scenarija - Nagrade i priznanja”. Screenfest. Pristupljeno 19. 1. 2021.
- ^ „Premijere : Nož”. Nin. Pristupljeno 19. 1. 2021.
- ^ Нож - Занимљивости, Pristupljeno 9. avgusta 2014.
- ^ „Sto srpskih igranih filmova (1911—1999) proglašenih za kulturno dobro od velikog značaja”. Jugoslovenska Kinoteka. Pristupljeno 5. 2. 2021.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Zvanični veb-sajt
- Nož na sajtu IMDb (jezik: engleski)
