Odnosi Srbije i Severne Makedonije

Odnosi Srbije i Severne Makedonije su odnosi Republike Srbije i Republike Severne Makedonije.

Istorija odnosa[uredi | uredi izvor]

Srednji vek[uredi | uredi izvor]

Dušanov Zakonik je donet na saboru vlastele i crkvenih velikodostojnika održanom 1349. u Skoplju.

Pad pod tursku vlast[uredi | uredi izvor]

Odnos Srbije prema Makedoniji u Osmanskom carstvu[uredi | uredi izvor]

Srpsko-bugarsko-grčki spor oko Makedonije činili su srž balkanske politike druge polovine 19. i početkom 20. veka. Iako je briga balkanskih država o hrišćanima u Turskoj (Srbije i Crne Gore o Srbima) bila znatno pojačana (otvaranje konzulata, pomoć školama i manastirima i sl.), njihov položaj nije se bitno popravio.

Srpski konzulati u Makedoniji otvoreni su kao posledica konzularne konvencije Kraljevine Srbije i Osmanskog carstva. Konvencija je podrazumevla otvaranje srpskih konzulata u centrima Kosovskog, Solunskog i Bitoljskog vilajeta, odnosno u Skoplju, Solunu i Bitolju.

Kroz preševsko-kumanovsku udolinu provedena je 1888. glavna železnička pruga Beograd-Solun.

Situacija u Vardarskoj Makedoniji u sastavu Srbije i Jugoslavije[uredi | uredi izvor]

Balkanski ratovi[uredi | uredi izvor]

Bugarska se smatrala oštećenom pri podeli Makedonije, te je započela Drugi balkanski rat. Kada su Srbija, Grčka, Rumunija i Turska pobedile Bugarsku u Drugom balkanskom ratu, Vardarska Makedonija (danas Severna Makedonija) je postala sastavni deo Srbije (1913—1915). Egejska Makedonija je pripala Grčkoj, a Pirinska Makedonija Bugarskoj.

Prvi svetski rat[uredi | uredi izvor]

U Prvom svetskom ratu (1914—1918) je kao deo Kraljevine Srbije bila na strani Antante. Okupirana je od strane Bugarske, koja je počela da vrši bugarizaciju domaćeg stanovništva. Na razmeđu Vardarske i Egejske Makedonije je 1916. formiran Solunski front.

Između dva svetska rata[uredi | uredi izvor]

Posle rata je Vardarska Makedonija je bila sastavni deo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca / Jugoslavije.

Član bugarskog VMRO-a (Veličko Kerin) je zajedno sa ustašama izvršio atentat na kralja Jugoslavije Aleksandra Karađorđevića u Marselju 1934.

Drugi svetski rat[uredi | uredi izvor]

U Drugom svetskom ratu Vardarska Makedonija je bila ponovo okupirana od strane Bugarske, koja je bila član Hitlerovske koalicije. Zapadni deo Vardarske Makedonije je ušao u sastav Velike Albanije.

Narodna/Socijalistička Republika Makedonija[uredi | uredi izvor]

Narodna Republika Makedonija konstituisana je 2. avgusta 1944. godine na Prvom zasedanju ASNOM-a u manastiru Sv. Prohor Pčinjski. Prva vlada NR Makedonije formirana je 16. aprila 1945. godine na Trećem zasedanju ASNOM-a.

Od 1945. do 1991. Vardarska Makedonija je federalna jedinica Titove Jugoslavije.

Nezavisnost Severne Makedonije[uredi | uredi izvor]

Nakon deklaracije o nezavisnosti Hrvatske i Slovenije u junu 1991, Severna Makedonija je proglasila nezavisnost tri meseca kasnije, u septembru 1991.

Vojska krnje Jugoslavije (JNA) je mirno napustila Severnu Makedoniju 1992, i ona je jedina bivša jugoslovenska republika koja je dobila nezavisnost bez sukoba ili rata. Međutim, bilateralni odnosi nisu odmah uspostavljeni.

Savezna Republika Jugoslavija je formirana 1992 od strane preostalih jugoslovenskih republika Crne Gore i Srbije.

Odnosi SR Jugoslavije i Severne Makedonije[uredi | uredi izvor]

Vojno-tehnički sporazum u Kumanovu potpisan 9. juna 1999. na vojnom aerodromu kod Kumanova je označio kraj NATO bombardovanja SR Jugoslavije.

Predsednik Severne Makedonije Boris Trajkovski je posetio Beograd decembra 2000.

Odnosi Republike Srbije i Republike Severne Makedonije[uredi | uredi izvor]

Diplomatski odnosi sa Severnom Makedonijom su uspostavljeni u aprilu 1996. godine.^[1] 8. aprila 1996. bilateralni odnosi su sprovedeni pod ondašnjim ustavnim imenom - Republika Makedonija, a ne pod imenom Bivša Jugoslovenska Republika Makedonija. Srbija je bila jedna od 131 zemlje u svetu koja je priznavala Republiku Makedoniju pod njenim tadašnjim ustavnim imenom.

Tokom COVID-19 pandemije Republika Srbija je u nekoliko navrata donirala vakcine Severnoj Makedoniji i dozvolila besplatno vakcinisanje građana SM na teritoriji Srbije.

U avgustu 2021. premijer Zoran Zaev izjavio je da je Srbija uvek bila najveći prijatelj Severnoj Makedoniji.^[2]

Otvorena pitanja[uredi | uredi izvor]

Nekanonsko odvajanje od Srpske pravoslavne crkve 1967. godine.[uredi | uredi izvor]

Srbi u Severnoj Makedoniji su pravoslavne veroispovesti. Mada je Srbima priznato pravo nacionalne manjine, oni nisu uživali i verske slobode. Verska tolerancija u odnosu na srpsku zajednicu gotovo da ne postoji. Zbog raskola koji se dogodio, sveštenstvu Srpske pravoslavne crkve je zabranjeno vršenje crkvene službe. U maju 2022. godine raskol je prekinut odlukom Srpske pravoslavne crkve da obnovi kanonsko jedinstvo sa Makedonskom pravoslavnom crkvom-Ohridskom arhiepiskopijom, nakon čega je MPC-OA prihvatila autonoman status u okviru SPC.^[3] Pomirenje je obeleženo 19. maja 2022. u Hramu Svetog Save zajedničkom službom patrijarha srpskog Porfirija i arhiepiskopa ohridskog i makedonskog Stefana.^[4]

Kosovo i Metohija[uredi | uredi izvor]

Severna Makedonija je priznala jednostrano proglašenu nezavisnost tzv. Republike Kosovo.

Severna Makedonija je glasala za prijem tzv. Republike Kosova u UNESKO 2015.

Ekonomski odnosi[uredi | uredi izvor]

U 2020. godini ukupna robna razmena vredela je 984 miliona USD. Od toga izvoz Srbije je bio 736 miliona, a uvoz 248 miliona dolara.
U 2019. robna razmena je premašila ukupan iznos od milijardu dolara. Izvoz iz naše zemlje vredeo je 754 miliona, a uvoz 250 miliona USD.
U 2018. godini vrednost ukupne robne razmene bila je 1,01 milijardi USD. Izvoz iz RS iznosio je 741 milion, a uvoz 270 miliona dolara.^[5]^[6]

Posete[uredi | uredi izvor]

Posete Predsednika Republike Srbije:
- septembra 2016. zvanična poseta Tomislava Nikolića prilikom obeležavanja 100. godišnjice bitke na Kajmakčalanu.
- oktobra 2012. zvanična poseta Tomislava Nikolića prilikom obeležavanja 100. godišnjice Kumanovske bitke na Zebrnjaku.
- maja 2009. u Severnoj Makedoniji boravio Boris Tadić na inaguraciji predsednika Đorđa Ivanova.
Posete Predsednika Republike Severne Makedonije Đorga Ivanova:
- oktobra 2016. (učešće na obeležavanju 70. godišnjice doseljavanja Makedonaca u Vojvodinu).
- oktobra 2014.
- januara 2012.
Zajedničke sednice dve vlade:
- 16. februara 2015. Druga zajednička sednica dve Vlade održana je u Skoplju;
- 3. juna 2013. Zajednička sednica dve vlade održana u Beogradu;
januara 2013. Predsednik Vlade Ivica Dačić učinio je zvaničnu posetu Severnoj Makedoniji. U delegaciji PV bio je ministar pravde i državne uprave Nikola Selaković.
Posete Predsednika Vlade Severne Makedonije Nikole Gruevskog:
- decembra 2014. posetio Beograd prilikom samita Kine i zemalja centralne i istočne Evrope.
- 22. 7. 2009. posetio Beograd.
Predsednik Sobranja Trajko Veljanoski posetio RS 2013.
Posete pojedinih ministra:
- 15. septembra 2014. Prvi potpredsednik Vlade i MSP Ivica Dačić boravio je u zvaničnoj poseti Severnoj Makedoniji.
- MIP Nikola Poposki posetio je RS u septembru 2011, januaru 2012. i februaru 2014.
- maja 2013. Ministar zdravlja RS prof. dr Slavica Đukić Dejanović posetila je Severnu Makedoniju.
- 17-18. februara 2013. MSP Ivan Mrkić je boravio u poseti Severnoj Makedoniji i susreo se sa MIP N. Poposkim na marginama 67. zasedanja GS UN.
- februara 2013. Ministar poljoprivrede Ljupčo Dimovski posetio je RS.
- februara 2012. Bivši Ministar odbrane Severne Makedonije Fatmir Besimi posetio je RS.

Diplomatski predstavnici[uredi | uredi izvor]

Severna Makedonija ima ambasadu u Beogradu glavnom gradu Srbije, a isto tako Srbija ima ambasadu u Skoplju, kao i počasni konzulat u gradu Bitolju i Ohrid

U Beogradu[uredi | uredi izvor]

Nikola Tupančeski, ambasador, 2024—^[7]

Mihaela Veselinov, otpravnica poslova, 2021—
Aleksandar Popovski, otpr. poslova, 2018—2021.
Vasko Grkov, otpr. poslova, 2018.
Vera Jovanovska Tipko, ambasador, 2014—2018.
Ljubiša Georgievski, ambasador, 2009—2013.
Aleksandar Vasilevski, ambasador, 2008.
Kire Ilioski, ambasador, 2007—2008.
Viktor Dimovski, ambasador, 2003—2007.
Slavko Milosavlevski, ambasador Severne Makedonije u SR Jugoslaviji, odnosno Srbiji i Crnoj Gori (1996–2003).

U Skoplju[uredi | uredi izvor]

Nevena Jovanović, ambasador, 2021. -
Zoran Kovačević, otpravnik poslova, 2020—2021.
Dušanka Divjak-Tomić, ambasador, 2013—2020. (doajen diplomatskog kora)
Tomislav Đurin, ambasador, 2009—2012.
/ Zoran Popović, ambasador, 2005—2009.
/ Biserka Matić, ambasador,2001—2005.
Zoran Janaćković, ambasador, 1996—2000.

Poređenje[uredi | uredi izvor]

	Severna Makedonija	Srbija
Stanovništvo	2.058.539	9.024.734 (sa KiM)
Površina	25.713 km²	88.361 km²
Gustina naseljenosti	81/km²	96,78/km² (bez KiM)
Prestonica	Skoplje - 515.419 (571.040 šire područje)	Beograd - 1.182.000 (1.621.396 šire područje)
Oblik vladavine	Parlamentarna republika	Parlamentarna republika
Službeni jezik	Makedonski	Srpski
Veroispovest	64,7% Pravoslavlje, 33,3% Islam, 0,37% ostali	84,1% Pravoslavlje, 6,24% Katolicizam, 4,82% Islam, 1,44% Protestantizam, 3,4% ateisti (bez KiM)
Etnička struktura	64,18% Makedonci, 25,17% Albanci, 3,85% Turci, 2,66% Romi, 1,78% Srbi, 0,48% Cincari, 1,88% ostali	82,86% Srbi, 3,91% Mađari, 1,82% Bošnjaci,1,44% Romi, 1,08% Jugosloveni, 0,89% Slovaci, 9,79% ostali (bez KiM)
GDP (po stanovniku)	12,800 $ (2017)	16,804 $ (2017) (bez KiM)

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ „Bilateralni odnosi sa Makedonijom”. Arhivirano iz originala 14. 09. 2014. g. Pristupljeno 24. 01. 2015.
^ „Zaev: Srbija je uvek bila naš najveći prijatelj”. Politika Online. Pristupljeno 2021-08-01.
^ „Patrijarh pozdravio odluku MPC da se vrati u jedinstvo sa SPC”. Politika Online. Pristupljeno 2022-05-19.
^ „U Hramu održana "liturgija pomirenja" SPC i MPC: Naša srca biju od radosti”. N1 (na jeziku: srpski). 2022-05-19. Pristupljeno 2022-05-19.
^ „Serbia Exports to Macedonia”. Trading Economics. Pristupljeno 14. 9. 2021. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
^ „Serbia Imports from Macedonia”. Trading Economics. Pristupljeno 14. 9. 2021. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
^ www.novimagazin.rs (2024-02-02). „Vučić primio akreditivna pisma sedam novoimenovanih ambasadora”. Novi magazin (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-02-14.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] „Bilateralni odnosi sa Makedonijom”. Arhivirano iz originala 14. 09. 2014. g. Pristupljeno 24. 01. 2015.

[2] „Zaev: Srbija je uvek bila naš najveći prijatelj”. Politika Online. Pristupljeno 2021-08-01.

[3] „Patrijarh pozdravio odluku MPC da se vrati u jedinstvo sa SPC”. Politika Online. Pristupljeno 2022-05-19.

[4] „U Hramu održana "liturgija pomirenja" SPC i MPC: Naša srca biju od radosti”. N1 (na jeziku: srpski). 2022-05-19. Pristupljeno 2022-05-19.

[5] „Serbia Exports to Macedonia”. Trading Economics. Pristupljeno 14. 9. 2021. CS1 održavanje: Format datuma (veza)

[6] „Serbia Imports from Macedonia”. Trading Economics. Pristupljeno 14. 9. 2021. CS1 održavanje: Format datuma (veza)

[7] www.novimagazin.rs (2024-02-02). „Vučić primio akreditivna pisma sedam novoimenovanih ambasadora”. Novi magazin (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-02-14.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

p r u Spoljni odnosi Srbije
Azija	Avganistan Azerbejdžan¹ Bangladeš Bahrein Brunej Butan Vijetnam Gruzija¹ Egipat¹ Izrael Indija Indonezija Irak Iran Istočni Timor Japan Jemen Jermenija¹ Jordan Južna Koreja Kazahstan¹ Kambodža Katar Kina Kipar¹ Kirgistan Kuvajt Laos Liban Maldivi Malezija Mjanmar Mongolija Nepal Oman Pakistan Palestina Rusija¹ Saudijska Arabija Severna Koreja Singapur Sirija Šri Lanka Tajland Tadžikistan Turkmenistan Turska¹ Uzbekistan Ujedinjeni Arapski Emirati Filipini Bivši odnosi: Južni Vijetnam · Južni Jemen · Severni Jemen
Amerika	Antigva i Barbuda Argentina Bahami Barbados Belize Bolivija Brazil Venecuela Gvajana Gvatemala Grenada Dominika Dominikanska Republika Ekvador Jamajka Kanada Kolumbija Kostarika Kuba Meksiko Nikaragva Panama Paragvaj Peru Salvador Sveta Lucija Sent Vinsent i Grenadini Sent Kits i Nevis Sjedinjene Američke Države Surinam Trinidad i Tobago Urugvaj Haiti Honduras Čile
Afrika	Alžir Angola Benin Bocvana Burkina Faso Burundi Gabon Gambija Gana Gvineja Gvineja Bisao Egipat¹ Ekvatorijalna Gvineja Eritreja Etiopija Zambija Zelenortska Ostrva Zimbabve Južni Sudan Južnoafrička Republika Kamerun Kenija Komori Demokratska Republika Kongo Republika Kongo Lesoto Liberija Libija Madagaskar Malavi Mali Maroko Mauritanija Mauricijus Mozambik Namibija Niger Nigerija Obala Slonovače Ruanda Sao Tome i Principe Svazilend Sejšeli Senegal Sijera Leone Somalija Sudan Tanzanija Togo Tunis Uganda Centralnoafrička Republika Čad Džibuti Bivši odnosi: Zanzibar
Evropa	Azerbejdžan¹ Albanija Andora Austrija Belgija Belorusija Bosna i Hercegovina Republika Srpska Bugarska Vatikan Gruzija¹ Grčka Danska Estonija Irska Island Italija Jermenija¹ Kazahstan¹ Kipar¹ Letonija Litvanija Lihtenštajn Luksemburg Mađarska Malta Malteški Viteški Red (nema teritoriju) Moldavija Monako Nemačka Norveška Poljska Portugalija Rumunija Rusija¹ San Marino Severna Makedonija Slovačka Slovenija Turska¹ Ujedinjeno Kraljevstvo Ukrajina Finska Francuska Holandija Hrvatska Crna Gora Češka Švajcarska Švedska Španija Bivši odnosi: Istočna Nemačka
Okeanija	Australija Vanatu Novi Zeland Palau Papua Nova Gvineja Samoa Solomonska Ostrva Tonga Fidži
Međunarodne organizacije	Ujedinjene nacije niz agencija UN Savet Evrope OEBS IPU Dunavska komisija Interpol Energetska zajednica EBRD Interparlamentarna skupština pravoslavlja Parlamentarna skupština Mediterana Posmatrač: Pokret nesvrstanih STO Frankofonija Afrička unija ODKB ACS Poseban vid saradnje: NATO pakt (partner) Evropska unija (kandidat) EAES (pregovori o slobodnoj trgovini) Regionalne inicijative: PSuJIE CEI JJI MKSRS BSEC CEFTA Berlinski proces Krajovska grupa Bivši odnosi: Društvo naroda Mala Antanta SEV (posmatrač) Varšavski pakt (sused)
Ministarstvo spoljnih poslova Republike Srbije Ministar Spisak ambasadora Srbije / u Srbiji Spoljna trgovina Srbije Srpska dijaspora
¹Države delimično ili potpuno u Aziji, u zavisnosti definicije granice Evrope i Azije.

p r u Spoljni odnosi Severne Makedonije
Azija	Egipat¹ Izrael Japan Katar Kina Rusija¹ Turska¹ Ujedinjeni Arapski Emirati
Amerike	Kanada Sjedinjene Američke Države
Afrika	Egipat¹
Evropa	Albanija Austrija Belgija Bosna i Hercegovina Bugarska Vatikan Grčka Danska Estonija Italija Mađarska Nemačka Norveška Poljska Rumunija Rusija¹ Slovenija Srbija Republika Kosovo² Turska¹ Ujedinjeno Kraljevstvo Ukrajina Francuska Crna Gora Holandija Hrvatska Češka Švajcarska Švedska Španija
Okeanija	Australija
Međunarodne organizacije	Ujedinjene nacije OEBS Savet Evrope STO Frankofonija Interpol Energetska zajednica IPU Parlamentarna skupština Mediterana Poseban vid saradnje: Evropska unija (kandidat) NATO pakt (zamrznuti pregovori o članstvu) Regionalne inicijative: PSuJIE CEI CEFTA Berlinski proces
¹Države delimično ili potpuno u Aziji, u zavisnosti definicije granice Evrope i Azije. ²Severna Makedonija je uspostavila zvanične diplomatske odnose sa jednostrano proglašenom Republikom Kosovo.