Odnosi Srbije i Mađarske
 | |
 Mađarska |
 Srbija |
|---|---|
Odnosi Srbije i Mađarske su inostrani odnosi Republike Srbije i Mađarske.
Diplomatski odnosi su uspostavljeni 1882. godine. Srbija ima ambasadu u Budimpešti i počasni konzulat u Segedinu, a Mađarska ima ambasadu u Beogradu i koznulat u Subotici. Dele zajedničku državnu granicu u dužini od 151 km.
Istorija odnosa[uredi | uredi izvor]
Kontakti započinju doseljavanjem mađarskih plemena u Panoniju oko 10. veka. U prvo vreme, to je bio period naizmeničnih sukoba i saradnje. Borili su se međusobno za prevlast na Balkanu, ali i zajednički ratovale protiv Vizantije, Bugarske, Mletaka i Turaka. Srpska princeza Jelena Vukanović, ćerka Uroša I Vukanovića, bila je suprugom mađarskog kralja Bele II, dok je žena kralja Dragutina bila mađarska princeza, kraljica Katalina. Postojalo je i još mnogo drugih bračnih veza na nižem nivou plemstva.
U vreme Dušanove kraljevske vlasti, teritorija oko manastira Žiča je bila ponovo na meti ambicioznih mađarskih osvajača. Naime, u leto 1335. godine, ugarski kralj Karlo Robert (1308–1342) prodro je u severne delove srpske države, ali je „bio iznenađen brzom protivakcijom kralja Dušana, čiji su odredi stigli do manastira Žiče”. I 1339. godine, kada je Karlo Robert preduzeo napad na Srbiju, podstaknut papinim obećanjem da će oprostiti svima „koji budu pošli da se bore „cum paganis et schismaticis”, ugroženost manastira Žiče je bila velika, posebno zbog karaktera papinog poziva mađarskim vitezovima. I naslednik Karla Roberta, mađarski kralj Lajoš I (1342–1381), nastavio je da napada severne oblasti Nemanjićke države,
Prodorom Turaka, veliki broj Srba beži u Ugarsku i Mađari i Srbi zajedničkim snagama ratuju protiv turske najezde (vidi Janoš Hunjadi). To je period srpsko-mađarske saradnje i suživota (vidi Raci).
Odnosi između Srba i Mađara će se pokvariti tek sredinom 19. veka (vidi Mađarska revolucija 1848./Srpska revolucija 1848—1849. i kasnije Austro-ugarska nagodba iz 1867. i Austrougarska okupacija Bosne i Hercegovine 1878).
Prvi svetski rat i međuratni period[uredi | uredi izvor]
Dana 3. novembra 1918. srpske trupe počinju prelazak u Srem i Banat. 5. novembra došli su mađarski parlamentarci u Beograd da mole za primirje, delegati: grof Karolji i Bakon vode pregovore o zaključenju mira. Od 6.−13. novembra I. armija je produžila nastupanje na pravcima: Vršac−Temišvar i Novi Sad−Subotica. 13. novembra u 20 časova ušao je prvi bataljon srpske vojske u Suboticu, a u 23.30 časova potpisana je konvencija o primirju.[1]
Nakon Prvog svetskog rata, Trijanonskim sporazumom Srbija je ostvarila značajno teritorijalno proširenje na račun Mađarske (vidi Vojvodina).
Drugi svetski rat i Jugoslavija[uredi | uredi izvor]
U Drugom svetskom ratu, Jugoslavija i Mađarska su bile na suprotstavljenim stranama.
Nakon sukoba u Drugom svetskom ratu, u obe zemlje se formira komunistički režim. Tokom Mađarske revolucije 1956. tadašnja Jugoslavija je pružala podršku revolucionarima.
Tokom raspada Jugoslavije, Mađarska se držala neutralnom i svojim potezima nije raspirivala dalje širenje konflikata.
Savremeno doba[uredi | uredi izvor]
Ministar spoljnih poslova Mađarske, Peter Sijarto, petnaestog decembra 2022. je rekao da će Mađarska biti protiv pokušaja apliciranja za članstvo u EU albanskih vlasti na Kosovu i Metohiji i da će podržati stav Srbije.[2][3]
Bugarska je krajem 2023. najavila da će Srbiji i Mađarskoj uvesti porez na tranzit prirodnog gasa iz Rusije. Oktobra 2023. Srbija i Mađarska su tom prilikom zajednički saopštile da neće ostaviti „neprijateljsku bugarsku odluku bez odgovarajućeg odgovora”. Bugarska je povukla svoju odluku decembra 2023.[4]
Bilateralni odnosi[uredi | uredi izvor]
Mađarska je 29. po redu država koja je priznala nezavisnost Kosova, a to je učinila 19. marta 2008, zajedno sa Hrvatskom i Bugarskom.[5]
Dve zemlje povezuje jedan od glavnih evropskih koridora - reka Dunav.
Odnosi između dvaju zemalja su se poboljšali kada je, 21. juna 2013. godine, Narodna skupština Republike Srbije usvojila deklaraciju o osudi zločina nad Mađarima 1944. i 1945. godine.[6] 26. juna, predsednik Mađarske, Janoš Ader, izvinio se za sve ratne zločine nad nevinim Srbima koje su počinili Mađari.[7] Istog dana, predsednik Srbije, Tomislav Nikolić, i Janoš Ader odali su poštu žrtvama srpske i mađarske nacionalnosti.[8] Neki od poslanika Narodne skupštine Srbije izrazili su sumnju da je ovaj potez iskrenih namera, a da je razlog za donošenje deklaracije bio dobijanje političkih poena pred sednicu Saveta ministara EU na kojoj bi se odlučilo da li će Evropska unija otvoriti pristupne pregovore sa Srbijom.[6]
Mađarska je glasala za prijem samoproglašene Republike Kosovo u UNESKO prilikom glasanja 2015.[9]
Posete[uredi | uredi izvor]
- Pozitivan trend razvoja bilateralnih odnosa uspešno je krunisan održanim zajedničkim sednicama dve vlade:
- u Nišu 20. i 21. novembra 2016.[10]
- u Budimpešti 2015.
- u Beogradu 1. jula 2014.
- decembra 2014. PV Mađarske Viktor Orban je posetio Beograd prilikom samita Kine i zemalja centralne i istočne Evrope.
- Predsednik Mađarske Janoš Ader je došao u zvaničnu posetu Srbiji juna 2013.
- Predsednik R.Srbije Tomislav Nikolić boravio je u zvaničnoj poseti Mađarskoj 12 -13. novembra 2012.
Ekonomski odnosi[uredi | uredi izvor]
- U 2020. izvoz u Mađarsku je iznosio 922 miliona dolara, dok je uvoz bio 1,3 milijarde USD.
- U 2019. g. izvoz iz R. Srbije u Mađarsku iznosio je 830 miliona USD, dok je uvoz bio 1,14 milijari dolara.
- U 2018. izvoz u Mađarsku iznosio je 778 miliona dolara, dok je uvoz bio 1,24 milijarde USD.
- U 2012. g. izvoz iz naše zemlje u Mađarsku bio je 316 miliona, dok je uvoz iznosio 933 miliona dolara.
- U 2007. izvoz u Mađarsku vredeo je 249 miliona, dok je uvoz bio 721 milion USD.[11][12]
Najvažniji aspekt saradnje R. Srbije i Mađarske je u polju infrastrukture, tačnije u projektu rekonstrukcije železničke pruge Budimpešta-Beograd iz kineskog fonda za CIEZ.[13]
Manjine[uredi | uredi izvor]
Bivši mađarski predsednik, Laslo Šojom je, 13. marta 2010, izjavio da su prava manjina u Srbiji „za primer“ drugima i da je zadovoljan time što u Srbiji ne postoje zakoni koji bi sprečavali Mađare da koriste svoj jezik i da uče decu njime u školama.[14]
U Mađarskoj živi oko 10.000 Srba, a u Srbiji živi oko 250.000 Mađara.
Diplomatski predstavnici[uredi | uredi izvor]
U Beogradu[uredi | uredi izvor]
Atila Pinter, ambasador, 2014. - 2022.- Oskar Nikovic, ambasador, 2010. - 2014.
- Imre Varga, ambasador, 2009. - 2010.
- Šandor Pap, ambasador, 2005. - 2009.
- Jožef Pandur, ambasador, 2001. - 2005.
- Janoš Tot, ambasador, 1996. - 2000.
- Ištvan Esi, ambasador, 1990. -
- Šandor Đorke, ambasador, 1885. -
- Pal Šimon, ambasador, 1981. - 1985.
- Jožef Halas, ambasador, 1975. -
- Elek Tot, ambasador, 1970. -
- Jožef Marjai, ambasador, 1966. - 1970.
- Đerđ Zagor, ambasador, 1963. -
- Lajoš Čebi, ambasador, 1957. - 1961.
- Ferenc Minič, ambasador, 1956.
- Šandor Kurimski, ambasador, 1953. -
- Šandor Keresteš, ambasador, 1949.
Bela Santo, ambasador, 1947. - 1949.
Bakač Bešenjei, poslanik, 1938. - 1941.- vitez Aldemar de Alt, poslanik, 1929. - 1938.
- Andraš Hori, poslanik, 1923. - 1927.
- Ferenc Kolosa, poslanik, 1921. -
- Rudi Vodianer, poslanik, 1919. -
U Budimpešti[uredi | uredi izvor]
- Aleksandra Đurović, ambasador 2024. -[15]
- Ivan Todorov, ambasador, 2018. -
- Rade Drobac, ambasador, 2013. - 2018.
- Lepša Štulić, otpravnik poslova, 2012. - 2013.
- Dejan Šahović, ambasador, 2008. - 2012.
- Barbara Avdalović, otpr. poslova
- Predrag Čudić, ambasador, 2005. -
- Dejan Janča, ambasador, 2001. - 2005.
- Balša Špadijer, ambasador, 1996. - 2000.
- Rudi Sova, ambasador, 1988. -
- Milovan Zidar, ambasador, 1983. - 1987.
- Milan Vereš, ambasador, 1979. - 1983.
- Vitomir Gašparović, ambasador, 1975. - 1979.
- Žiga Vodušek, ambasador, 1971. - 1975.
- Geza Tikvicki, ambasador, 1967. - 1971.
- Dušan Čalić, ambasador, 1964. - 1967.
- Mirko Tepavac, ambasador, 1960. - 1963.
- Jovo Kapičić, ambasador, 1957. - 1960.
- Dalibor Soldatić (stariji), poslanik, 1953. - 1956.
- Đuro Jovanović, poslanik, 1949. - 1953.
- Karlo Mrazović, ambasador, 1947. - 1948.
- Lazar Brankov, otpr. poslova, 1945. -
- Svetozar Rašić, poslanik, 1938. -
- Aleksandar Vukčević, poslanik, 1934. - 1938.
- Jovan Dučić, poslanik, 1932. - 1933.
- Josip Bernot, otpr. poslova, 1931. - 1932.
- Radomir M. Luković, poslanik, 1928. - 1931.
- Tihomir Popović, poslanik, 1924. - 1926.
- Milan Đ. Milojević, poslanik, 1922. - 1923.
- Petar Stajić, generalni konzul u Budimpešti (Austrougarska), 1882. -
Poređenje[uredi | uredi izvor]
 Mađarska
|
 Srbija
| |
|---|---|---|
| Stanovništvo | 9.905.596 | 7.498.001 (bez KiM) |
| Površina | 93.028 km² | 88.361 km² |
| Gustina naseljenosti | 106,48/km² | 96,78/km² (bez KiM) |
| Prestonica | Budimpešta - 1.702.297 (2.475.740 šire područje) | Beograd - 1.182.000 (1.630.000 šire područje) |
| Oblik vladavine | Parlamentarna republika | Parlamentarna republika |
| Zvanični jezik | Mađarski | Srpski |
| Veroispovest | 51,9% Katolicizam, 18,9% Protestantizam , 3,6% ostali hrišćani, 25,63% ostali |
84,1% Pravoslavlje, 6,24% Katolicizam, 4,82% Islam, 1,44% Protestantizam, 3,4% ateisti |
| Etnička struktura | 92,3% Mađari, 1,9% Romi, 5,8% ostali | 82,86% Srbi, 3,91% Mađari, 1,82% Bošnjaci, 1,44% Romi, 1,08% Jugosloveni, 0,89% Slovaci, 9,79% ostali |
| GDP (nominalni) | 19,800 $ po glavi stanovnika | 10,900 $ po glavi stanovnika |
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Ratni album: 1914-1918 Popović, Andra - autor 1926 (strana 386)
- ^ „"SIJARTO MI JE LIČNO OBEĆAO, MAĐARSKA ĆE BITI PROTIV!" Dačić: Neizvesno je šta će biti sa aplikacijom Prištine za članstvo u EU”. NOVOSTI (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-12-19.
- ^ Online, Vesti (2022-12-15). „Dačić o aplikaciji Prištine za članstvo u EU: Mađari će biti protiv!”. Vesti online (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-12-19.
- ^ Evropa, Radio Slobodna (2023-12-18). „Bugarska ukinula taksu na tranzit ruskog gasa da osigura ulazak u šengensku zonu”. Radio Slobodna Evropa (na jeziku: srpskohrvatski). Pristupljeno 2024-01-21.
- ^ „Zajednička izjava vlada Republike Hrvatske, Mađarske i Bugarske o najavi priznanja Kosova” (na jeziku: hrvatskom). Vlada Republike Hrvatske. 19. 3. 2008. Arhivirano iz originala 08. 01. 2014. g. Pristupljeno 29. 6. 2013.
- ^ a b „Mađarski predsednik se izvinio za ratne zločine nad nevinim Srbima”. Radio-televizija Vojvodine. 21. 6. 2013. Pristupljeno 29. 6. 2013.
- ^ „Usvojena deklaracija o osudi zločina nad Mađarima 1944-1945.”. Radio-televizija Vojvodine. 26. 6. 2013. Pristupljeno 29. 6. 2013.
- ^ „Srpsko-mađarsko pomirenje u Čurugu, posle 70 godina”. Radio-televizija Vojvodine. 26. 6. 2013. Pristupljeno 29. 6. 2013.
- ^ „Unesko: Ko je kako glasao o Kosovu”. b92.net.
- ^ Orban u poseti Srbiji, zajednička sednica dve vlade u Nišu, RTS, 20. nov 2016.
- ^ „Serbia exports to Hungary”. Trading Economics. Pristupljeno 3. 9. 2021.
- ^ „Serbia imports from Hungary”. Trading Economics. Pristupljeno 3. 9. 2021.
- ^ „Bilateralni odnosi sa Mađarskom”. Arhivirano iz originala 11. 10. 2016. g. Pristupljeno 12. 09. 2016.
- ^ „Solyom commends minority rights in Serbia” (na jeziku: engleski). b92.net. 13. 3. 2010. Pristupljeno 29. 6. 2013.
- ^ „RTS :: Politika :: Srbija dobila četvoro ambasadora – u Mađarskoj, Turskoj, Čileu i šefa Misije pri EU”. rts.rs. Pristupljeno 2024-03-27.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Kalić, Jovanka (1970). „Raški veliki župan Uroš II”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 12: 21—39.
- Kalić, Jovanka (1986). „Kneginja Marija”. Zograf: Časopis za srednjovekovnu umetnost. 17: 21—35.
- Kalić, Jovanka (1997). „Župan Beloš”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 36: 63—81.
- Kalić, Jovanka (1998). „Evropa i Srbi u XII veku”. Glas SANU. 384 (10): 95—108.
- Malović, Gojko (2010). Seoba u maticu: Optiranje Srba u Mađarskoj 1920-1931. 1. Novi Sad: Matica Srpska.
- Malović, Gojko (2010). Seoba u maticu: Spiskovi srpskih optanata u Mađarskoj 1920-1931. 2. Novi Sad: Matica Srpska.
- Mitrović, Andrej (1969). Jugoslavija na Konferenciji mira 1919-1920. Beograd: Zavod za izdavanje udžbenika.
- Mitrović, Andrej (1975). Razgraničenje Jugoslavije sa Mađarskom i Rumunijom 1919-1920: Prilog proučavanju jugoslovenske politike na Konferenciji mira u Parizu. Novi Sad: Institut za izučavanje istorije Vojvodine.
- McDaniel, Gordon L. (1984). „On Hungarian-Serbian Relations in the Thirteenth Century: John Angelos and Queen Jelena” (PDF). Ungarn-Jahrbuch. 12 (1982-1983): München, 1984: 43—50.
- Horvat, Aleksandar (2013). Baranja 1918-1922. Novi Sad: Malo istorijsko društvo.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Ambasada Republike Srbije u Budimpešti
- Ambasada Republike Mađarske u Beogradu
- Generalni konzulat Republike Mađarske u Subotici (jezik: mađarski)
- Tito u Budimpešti 1948.
