Operacije Vulkan i Udar
| Operacije Vulkan i Udar | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Tuniske kampanje Severnoafričkog fronta | |||||||||
 Britanske trupe napreduju kroz Bizertu u konačnoj ofanzivi, 8. maja 1943. | |||||||||
| |||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||
 Nemačka Italija |
 SAD Ujedinjeno Kraljevstvo Slobodna Francuska | ||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||
|
Hans-Jirgen fon Arnim (RZ) Đovani Mese (RZ) |
Omar Bredli Kenet Anderson Brajan Horoks | ||||||||
| Žrtve i gubici | |||||||||
| 240.000 zarobljeno | |||||||||
Operacija Vulkan (22. aprila–6. maja 1943)[1] i Operacija Udar (6–12. maja 1943)[2] bili su poslednji napadi savezničkih snaga protiv italijanskih i nemačkih snaga u Tunisu,[3]Kap Bonu, i Bizerti, poslednjih uporišta Osovine u severnoj Africi tokom Tuniske kampanje Drugog svetskog rata. Početna ofanziva nazvana je Vulkan, ali 30. aprila postalo je jasno da je neophodna izmena plana da bi se postigao uspeh. Završna faza napada na Tunis nazvana je Udar (Strike) i započeta 6 dana kasnije.[1]
Generalfeldmaršal Ervin Romel je verovao da je položaj Osovine u Tunisu neodrživ, i preporučio je evakuaciju svih nemačkih trupa u Italiju, gde je verovao da mogu biti korisnije. Njegov savet je odbio Adolf Hitler. U aprilu 1943. godine veliki vazdušni napori Savezničkih snaga (Operacija Lan) prekinuli su snabdevanje Osovine u Severnoj Africi. 2. korpus SAD, kojim je komandovao general-major Omar Nelson Bredli, okružio je poslednje branioce u Enfidavileu, okončavajući napore Osovine u Severnoj Africi. Operacija Odmazda i saveznička kontrola vazduha i mora sprečili su bilo kakvu veću evakuaciju trupa Osovine u Italiju.
Pozadina[uredi | uredi izvor]
Saveznički planovi[uredi | uredi izvor]
Džep u Međezu je bio oslobođen i bočni putevi na području 5. korpusa su očišćeni, tako da je zapovednik savezničke Prve armije u Tunisu, general Kenet Anderson mogao obratiti punu pažnju na naredbe koje je 12. aprila dobio od Aleksandera za pripremu velikog napada, zakazanog za 22. april, za osvajanje grada Tunisa.[4]
Do 18. aprila, nakon napada Osme armije sa juga i obilaznih (bočnih) napada 9. korpusa i francuskog 19. korpusa, snage Osovine su bile potisnute u odbrambenu liniju na severoistočnoj obali Tunisa, pokušavajući da zaštite svoje linije snabdevanja, ali sa malo nade da će borba trajati dugo.
Aleksander je planirao da, dok bi 2. američki korpus napao na sever prema Bizerti, Prva armija bi napala prema gradu Tunisu, dok bi Osma armija napala severno od Enfidavila. Anderson bi koordinirao akcije Prve armije i 2. korpusa SAD.[4] Andersonov plan je bio da glavni napad bude u centru fronta 5. korpusa u Međezu, nasuprot glavnim odbrambenim položajima Osovine. Međutim, 9. korpus sa desne strane bi najpre napao severoistočno sa namerom da, brzinom kretanja, zađe iza položaja Međez i poremeti njihove oklopne rezerve. 2. američki korpus bi napravio dvostruki napad: jedan za zauzimanje višeg terena na levom krilu 5. korpusa, a drugi prema Bizerti. Francuski 19. korpus bi sačekao dok 9. korpus i Osma armija ne privuku otpor na sebe, a potom bi napredovao prema Pont du Fahs.
Operacija Lan[uredi | uredi izvor]
U ovoj fazi saveznički avioni pomereni su na aerodrome u Tunisu kako bi sprečili snadbevanje trupa Osovine u Severnoj Africi (Operation Flax-Operacija Lan) i veliki broj nemačkih transportnih aviona srušen je između Sicilije i Tunisa.
Operacija Odmazda[uredi | uredi izvor]
Britanski razarači sa Malte sprečili su snabdevanje, pojačanje ili evakuaciju Tunisa morskim putem (Operation Retribution-Operacija Odmazda). Admiral Kaningem, Ajzenhauerov komandant Pomorskih snaga, izdao je Nelsonove naredbe svojim brodovima: "Potapajte, palite, hvatajte, uništite. Ne puštajte ništa.", ali vrlo malo brodova Osovine je pokušalo prolaz.
Bitka[uredi | uredi izvor]
Uvod[uredi | uredi izvor]
Savezničke snage su se reorganizovale i tokom noći 19. i 20. aprila, Osma armija je osvojila Enfidavile od italijanske 16. motorizovane divizije Pistoja, koja je nekoliko puta vršila kontranapade u naredna tri dana i bila je odbijena, a borba u Takrouni se takođe odvijala sa promenljivom srećom. Severno napredovanje Osme armije je "skratilo" liniju fronta 2. korpusa SAD, dozvoljavajući korpusu da se povuče i prebaci na severni kraj savezničkog fronta. Nemački zapovednik Jirgen fon Arnim je znao da je ofanziva saveznika bila neizbežna, pa je pokrenuo protivnapad noću, 20-21. aprila, između Međeza i Goubelata na frontu 9. korpusa. Divizija Herman Gering, podržana od tenkova iz 10. oklopne divizije, prodrla je do 5 mi (8,0 km) (8,0 km) u nekim tačkama, ali nije mogla da izazove generalno povlačenje Saveznika i na kraju se vratila na svoje linije. Nije bilo ozbiljnih poremećaja u savezničkim planovima, osim što je prvi napad ofanzive, od strane 9. korpusa, odložen za četiri sata od 4:00 ujutro 22. aprila.[5]
Operacija Vulkan[uredi | uredi izvor]
Ujutro 22. aprila, 46. divizija napala je na frontu 9. korpusa, stvarajući prolaz za 6. oklopnu diviziju do mraka, nakon čega je pratila 1. oklopna divizija, koja je udarila na istok u naredna dva dana, ali nedovoljno brzo da bi sprečila stvaranje snažne protivtenkovske odbrane koja je zaustavila njihovo napredovanje. Bitka je izvlačila oklopne rezerve Osovine na jug, daleko od centralnog fronta. S obzirom na to da nije postojao dalji napredak, Anderson je povukao 6. oklopnu diviziju i većinu 46. pešadijske divizije u rezervu.[5] Napad 5. korpusa počeo je uveče 22. aprila, a 2. korpus je započeo svoju ofanzivu u ranim satima 23. aprila u bici na brdu 609, u kojoj je osvojeno brdo, što je otvorilo put do Bizerte. U odlučnoj borbi prsa u prsa protiv divizije Herman Gering, 334. pešadijske i 15. oklopne divizije, trebalo je 5. korpusu sa 1., 4. i 78. pešadijskom divizijom, uz podršku armijskih tenkova i teške artiljerije, osam dana da bi prodrli 9,7 km ( 6 mi) i zauzeli većinu odbrambenih pozicija Osovine.
Borba je bila sa obostranim gubicima, ali u bici kod brda Longstop, Longstop je osvojen, što je otvorilo put za Tunis, a Anderson je smatrao da je proboj neizbežan.[5]30. aprila, nakon neuspelog pokušaja 169. pešadijske brigade, iz nedavno stigle 56. pešadijske divizije (London), koja je upravo stigla preko 3.300 milja od Sirije, postalo je jasno i Montgomeriju i Aleksanderu da napad Osme armije severno od Enfidavila, u snažno branjen i težak teren, ne bi uspeo. General Aleksander je Montgomeriju dao zadatak da zadržava neprijatelja, i prebacio britansku 7. oklopnu diviziju, 4. indijsku pešadijsku diviziju i 201. gardijsku motornu brigadu iz Osme armije u Prvu armiju, da se pridruže britanskoj 1. oklopnoj diviziji koja je prebačena pre glavne ofanzive.[6]
Operacija Udar[uredi | uredi izvor]
Premeštanja su završena do noći 5. maja; Anderson je dogovorio koncentraciju maketa tenkova blizu Bou Arada na frontu 9. korpusa, kako bi skrenuo pažnju od dolaska 7. oklopne divizije u sektoru Međez i postigao značajnu meru iznenađenja u pogledu veličine oklopne sile kada je napad je počeo.[7] Konačni napad je počeo u 3: 30 ujutro 6. maja od strane 9. korpusa (komandovao general-potpukovnik Brajan Horoks koji je preuzeo od general-potpukovnika Džona Krokera, koji je bio ranjen). 5. korpus, pod general-potpukovnikom Čarlsom Alfrijem, izvršio je preliminarni napad 5. maja, kako bi zauzeo viši teren i obezbedio levi bok 9. korpusa.
Farma Kaktus[uredi | uredi izvor]
Borbe su bile teške, sa nemačkim jedinicama na dobro pripremljenim i utvrđenim položajima. U napredovanju ka Tunisu, britanska 4. pešadijska divizija, deo 9. korpusa, se sukobila sa elitnom nemačkom padobranskom divizijom Herman Gering. Britanski napad je bio skup, a prethodni napadi odbijeni su velikim gubicima.
Na farmi "Kaktus", britanska pešadija se suočila sa žestokom vatrom od dobro prikrivenih nemačkih padobranaca. najzad, Čerčil tenkovi 12. kraljevskog tenkovskog puka, deo 21. tenkovske brigade, krenuli su napred bez ikakve pešadijske podrške, a branioci su ih napali koristeći Molotov koktel i lepljive mine. Dvanaest tenkova je uništeno, a u nekim slučajevima, njihove posade su spašene iz zapaljenih olupina od nemačkih branilaca.
Proboj Saveznika[uredi | uredi izvor]
Britanska 4. i indijska 4. divizija, usredsređene na uski front i podržane teškom artiljerijom, probile su rupu u odbrani za prolaz 6. i 7. oklopne divizije. Dana 6. maja 1943. godine, na vrhuncu operacije Udar, britanska Prva armija pod generalom Kenetom Andersonom zauzela je grad Tunis i američke trupe ušle su u Bizertu. Nemačka vrhovna komanda pod generalom fon Arnimom konačno se predala 12. maja.[8][9]
Predaja Osovine[uredi | uredi izvor]
Šest dana nakon pada Tunisa i Bizerte, poslednji otpor Osovine u Africi okončan je predajom više od 230.000 ratnih zarobljenika.[10] General-major Lusijan Truskot, komandant američke 3. pešadijske divizije i general-major Ernest N. Harmon, komandant 1. oklopne divizije SAD, izvestili su da je nemački otpor u američkom sektoru prekinut 6. maja, a nemačke trupe počele da se masovno predaju.[11]Dana 8. maja, 334. divizija se predala britanskim snagama između Mateura i Teburbe.[12] U 10:00 sati, 9. maja, američki 2. korpus, sada pod general-majorom Omarom Bredlijem, opkolio je general-majora Gustav fon Versta i ostatke 5. Oklopne armije, koja se predala pred podne. Najmanje 12.000 Nemaca predalo se u sektoru general-majora Frica Krausea (od prve grupe od 25.000 zarobljenika, manje od 400 su bili Italijani). Oko 22.000 Nemaca u planinskom sektoru Zaghouan takođe su prekinuli borbu 11. maja i predali se sa svojom opremom Slobodnim Francuzima.
Britanske i imperijalne snage prijavile su 150.000 zarobljenika Osovine privedenih u nemačkom sektoru od 5. maja do 12. juna. General-major Grof Teodor fon Sponek, komandant 90. lake divizije, bezuslovno se predao 2. novozelandskoj diviziji, iako je pretio da će se boriti do poslednjeg metka. Mese, komandant 1. armije, držao je liniju severno od Takrounea, a 12. maja, pozvao je italijansku Vrhovnu komandu i obećao da će se boriti; u 7:55 te večeri, nakon nemačkog kolapsa, Musolini je naredio Meseu da se preda. Sledećeg dana, 1. armija se i dalje držala nasuprot Enfidavile, ali je preostalih 80.000 ljudi bilo opkoljeno; RAF i artiljerija su nastavili bombardovanje i oko podneva, 1. armija se predala Osmoj armiji. [13]Dana 13. maja, sve preostale snage Osovine u Tunisu, pod komandom maršala Đovani Mesea, bezuslovno su se predale. Messe je, uz Musolinijevo odobrenje, pokušao pregovarati o "časnoj predaji" prethodnog dana, ali je to odbačeno. Ranije ujutru 13. maja unapređen je u čin feldmaršala, ali saveznici ne bi prihvatili ništa osim bezuslovne predaje i pretili su da će nastaviti sa svojim napadima koji su prekinuti dan ranije. U 12.20 časova Mese je dao naređenja. On i preostali nemački komandant Kurt fon Libenštajn predali su se lično kasno u toku dana. [14] Do kraja operacije skoro 240.000 nemačkih i italijanskih trupa je zarobljeno.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Chant 1986, "Vulcan". str. 326.
- ^ Chant 1986, "Strike". str. 266–67.
- ^ Williams 1999, str. 105.
- ^ a b Anderson 1946, str. 11.
- ^ a b v Anderson 1946, str. 12.
- ^ Mead, str. 44.
- ^ Anderson 1946, str. 13.
- ^ „I Was There! - How Von Arnim Surrendered at Last - The War Illustrated”. www.thewarillustrated.info (na jeziku: engleski). 11. 6. 1943. Arhivirano iz originala 06. 01. 2009. g. Pristupljeno 30. 7. 2017. Nevalidan unos
|dead-url=dead(pomoć) - ^ Anderson 1946, str. 14.
- ^ Playfair, str. 460
- ^ Heefner 2010, str. 101.
- ^ Williamson 2012.
- ^ Delaforce 2008, str. 133.
- ^ Rolf 2015, str. 279.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Chant, Christopher (1986). The Encyclopedia of Codenames of World War II. Routledge.
- Rolf, David (2015). The Bloody Road to Tunis: Destruction of the Axis Forces in North Africa, November 1942–May 1943. Frontline Books.
- Williams, Mary. H (1999). Special Studies: Chronology 1941–1945 United States Army in World War II. Washington, DC: Government Printing Office. ISBN 978-0-16-001876-3.