Opština Bosansko Grahovo
| Opština Bosansko Grahovo | |
|---|---|
| Osnovni podaci | |
| Država |  Bosna i Hercegovina
|
| Entitet |  Federacija BiH
|
| Kanton |  Kanton 10
|
| Sjedište | Bosansko Grahovo |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo |  2.449 (2013)
|
| Geografske karakteristike | |
| Površina | 783,2 km2 |
|
| |
| Ostali podaci | |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
| Načelnik opštine | Uroš Đuran (SNSD) |
| Pozivni broj | (+387) 34 |
| Veb-sajt | Zvanični veb-sajt |
Opština Bosansko Grahovo je opština u Federaciji Bosne i Hercegovine, BiH. Nalazi se uz granicu sa Hrvatskom, blizu gradova Drvar, Livno i Glamoč. Sjedište opštine se nalazi u Bosanskom Grahovu. Prema podacima popisa stanovništva 2013. godine, u opštini Bosanko Grahovo je ukupno popisano 2.449 lica.
Tokom rata u Bosni i Hercegovini grad su držale snage Vojske Republike Srpske. U ljeto 1995. Hrvatska vojska je osvojila ovo područje što je dovelo do masovne evakuacije mesnih Srba. Nakon rata, došlo je do djelimičnog povratka stanovništva tako da Srbi danas ponovo čine većinu stanovništva opštine.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Preistorijsko doba[uredi | uredi izvor]
Na području današnjeg Bosanskog Grahova bilo je stanovništva još u preistorijsko doba. Ostaci jednog ili više naselja sojničkog tipa nađenih na lokalitetu Soline kuće najverovatnije potiču iz srednjeg neolita, t.j. oko 4.300 godina pre nove ere. Iz vremena oko 2.300 godina pre nove ere (rano bronzano doba) nađeni su kulturni slojevi na Gradini i Gradinici, kao i grobovi u blizini sela Luka.
Rimsko doba[uredi | uredi izvor]
Bosansko Grahovo se kao naseljeno mjesto spominje pod imenom Salvija (Salvia), a nalazilo se na rimskom putu koji je vodio iz pravca Salone prema sjeveru, pravcem na kojem su osim Salvije ležali i Resanovci, Donji Unac, Petrovac, Hum Kokoruš (Sarnadae), a odatle dalje lijevom obalom Sane na Prijedor (Ad Pretorivm?) i Boćim kod Dubice za Sisak. Iz tog vremena datiraju i nadgrobni spomenici sa natpisima pronađeni u blizini policijske stanice u Grkovcima tokom 1970-ih. Pretpostavlja se da se na području Bosanskog Grahova osim Salvije nalazilo i drugo rimsko naselje, poznato pod imenom Stridon (Stridon).
Dolazak Slovena[uredi | uredi izvor]
Kraj Rimskog carstva podudario se sa početkom velike seobe naroda. Doseljavanje Slovena na područje Grahova teče slično kao i u celoj regiji. O tome svjedoči novčić pronađen u jednom grobu u okolini grada.
Srednjovekovna Bosna[uredi | uredi izvor]
U vremenu koje je uslijedilo na području Bosanskog Grahova istoričari bilježe prvu pojavu bosanskih krstjana (pripadnika Crkve bosanske, jeretika poznatih pod imenom bogumili). Iz vremena 12. vijeka datiraju stećci „dobrih Bošnjana“, koji se i danas mogu pronaći u selu Pržine i njegovoj okolini. Iz perioda Bosanskog kraljevstva datiraju i tragovi starog rudnika boksita u Bastasima, koji je vjerovatno otvoren za vrijeme kralja Tvrtka I Kotromanića. Prema narodnim predanjima tu su radili saski rudari poreklom iz današnje Njemačke.
Osmanlijsko doba[uredi | uredi izvor]
Bosansko Grahovo potpada 1463. pod osmansku vlast. Četiri vijeka osmanske vladavine učinili su da naselje dobije orijentalni pečat, kao i najveći broj sličnih mjesta u Bosni i Hercegovini. Dolaskom Osmanlija naselje i dalje ostaje beznačajna tačka na rubu Osmanskog carstva, u kojem uglavnom živi pravoslavno i muslimansko stanovništvo. Od značaja za Bosansko Grahovo i Grahovsko polje s njegovim mahom pravoslavnim stanovništvom, bili su agrarni ustanci iz druge polovine 19. vijeka. Već 1860. godine u kupreškom kraju djeluje emisar srpske vlade Nikola Okanović, koji tu ostaje do svoje smrti 1864. godine. On je pripremao ustaničke čete na Kupresu, u Prologu i u Grahovu, te su 1869. godine stigle i posebne četovođe u te krajeve. Do ustanka ipak nije došlo, jer vlada u Beogradu nije bila spremna na tako odvažan korak. Nedugo iza toga na područje Grahovskog polja dolaze istaknuti srpski agitatori, poput arhimandrita Nićifora Dučića i sarajevskog trgovca Bogoljuba Petranovića, koji podižu ustanak novih četa sa Kupresa, Grahova, Prologa i klanca Grab prema Dalmaciji. U tu svrhu se nastojalo pridobiti i lokalne muslimane protiv Osmanlija i katolike preko franjevaca, kako bi se zagrejali za ideju stvaranja moderne države južnih Slovena. Ovi su ustanci ugušeni. Posle njih se i dalje ne poštuje Seferska naredba od 12. septembra 1859. godine o agrarnim odnosima u Bosni. Nezadovoljstvo u narodu je i dalje tinjalo, prijeteći da se pretvori u ustanak.
Austrougarsko doba[uredi | uredi izvor]
Ni u narednom dobu Bosansko Grahovo nije doživjelo procvat kakav su možda očekivali njegovi stanovnici. Umjesto toga, mjesto ostaje uspavana kasaba na rubu Bosne, koju zaobilaze brojne promjene u društvima jugoistočne Evrope. Godine 1878. Bosansko Grahovo je ušlo, kao malo naseljeno mjesto sa tipičnim bosanskim planinskim karakterom, u sastav Austrougarske, gdje ostaje do kraja Prvog svjetskog rata 1918. U selu Obljaj, smještenom istočno od Bosanskog Grahova, rođen je u to vrijeme i Gavrilo Princip, pripadnik organizacije Mlada Bosna, koji je u Sarajevu ljeta 1914. godine izvršio atentat na austrougarskog prestolonasljednika, što je bio povod za početak Prvog svjetskog rata.
Dvadeseti vek[uredi | uredi izvor]
Bosansko Grahovo nije doživjelo ništa bolju sudbinu ni u vreme jugoslovenske države, kada postaje zasebna opština u jugozapadnom dijelu Bosne i Hercegovine, na granici sa Hrvatskom, što je i danas. Nakon vojne operacije „Ljeto ’95“, koju su snage Hrvatske vojske izvele protiv Vojske Republike Srpske u ljeto 1995, Bosansko Grahovo je ušlo u sastav Kantona 10 Federacije Bosne i Hercegovine. Krajem 1995, kada je potpisan Dejtonski mirovni sporazum, opština Bosansko Grahovo je bila gotovo potpuno napuštena. Jedini Srbi koji su ostali bili su starije osobe u izolovanim, udaljenim selima. U Bosanskom Grahovu je većina stambenih objekata uništena tokom rata i postala je nenaseljena. Otprilike 4.300 od 8.300 bivših stanovnika Bosanskog Grahova su bili u Republici Srpskoj (mnogi u Bosanskoj Posavini), a ostali u SR Jugoslaviji.[1]
Povjereništvo za Opštinu Grahovo[uredi | uredi izvor]
Povjereništvo za Opštinu Grahovo je formirano 1996. godine na osnovu Tačke 2. Amandmana XXXV na Ustav Republike Srpske i Tačke 2. Odluke o obrazovanju povjereništava za opštine odnosno područja koja su u cjelini ili djelimično ušla u sastav Federacije BiH. Povjereništvo opštine izvršava naloge Narodne skupštine, Predsjednika Republike i Vlade Republike Srpske i vrši poslove iz nadležnosti Skupštine opštine i Izvršnog odbora u skladu sa zakonom. Sjedište povjereništva je bilo u Banja Luci. Povjereništvo je obrazovano u sljedećem sastavu:[a]
- Duško Deura, predsjednik,
- Duško Zeljković,
- Svetozar Trkulja,
- Miloš Marić,
- Ranko Kesić,
- Miloš Aćimović,
- Perica Momić.
Naseljena mjesta[uredi | uredi izvor]
Opština Bosansko Grahovo obuhvata 35 naseljena mjesta, od kojih je samo Bosansko Grahovo gradskog karaktera.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Na popisu stanovništva 2013. godine, opština Bosansko Grahovo je imala 2.449 stanovnika, sledećeg nacionalnog sastava:
| Sastav stanovništva – opština Bosansko Grahovo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013.[2] | 1991.[3] | 1981.[4] | 1971.[5] | 1961.[6] | |||
| Ukupno | 2 449 (100,0%) | 8 311 (100,0%) | 9 032 (100,0%) | 10 555 (100,0%) | 10 196 (100,0%) | ||
| Srbi | 2 028 (82,81%) | 7 888 (94,91%) | 7 739 (85,68%) | 10 100 (95,69%) | 9 787 (95,99%) | ||
| Hrvati | 393 (16,05%) | 226 (2,719%) | 264 (2,923%) | 364 (3,449%) | 368 (3,609%) | ||
| Neizjašnjeni | 10 (0,408%) | – | – | – | – | ||
| Bošnjaci | 6 (0,245%) | 12 (0,144%)1 | 5 (0,055%)1 | 14 (0,133%)1 | 2 (0,020%)1 | ||
| Ostali | 4 (0,163%) | 50 (0,602%) | 25 (0,277%) | 40 (0,379%) | 6 (0,059%) | ||
| Crnogorci | 2 (0,082%) | – | 15 (0,166%) | – | 11 (0,108%) | ||
| Nepoznato | 2 (0,082%) | – | – | – | – | ||
| Jugosloveni | 1 (0,041%) | 135 (1,624%) | 978 (10,83%) | 37 (0,351%) | 22 (0,216%) | ||
| Ukrajinci | 1 (0,041%) | – | – | – | – | ||
| Muslimani | 1 (0,041%) | – | – | – | – | ||
| Bosanci | 1 (0,041%) | – | – | – | – | ||
| Albanci | – | – | 6 (0,066%) | – | – | ||
- 1 Na popisima od 1971. do 1991. Bošnjaci su popisivani uglavnom kao Muslimani.
Poznate ličnosti[uredi | uredi izvor]
- Gavrilo Princip, srpski revolucionar i član Mlade Bosne
- Đuro Pucar Stari, društveno-politički radnik i narodni heroj Jugoslavije
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Službeni glasnik Republike Srpske 12/96
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Return of Bosnian Serb Displaced Persons to Drvar, Bosansko Grahovo and Glamoc”. refworld.org.
- ^ „Popis 2013 BiH – Stanovništvo prema etničkoj/nacionalnoj pripadnosti i spolu, po naseljenim mjestima”. popis.gov.ba. Arhivirano iz originala 19. 9. 2017. g. Pristupljeno 19. 9. 2017.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991.(str. 14)” (PDF). fzs.ba. Pristupljeno 24. 4. 2016.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 24. 4. 2016.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 24. 4. 2016.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 24. 4. 2016.
